سرطان مغز استخوان + ایا سرطان مغز استخوان کشنده است؟

سرطان مغز استخوان بیماری‌ای است که در آن سلول‌های مغز استخوان شروع به رشد و تکثیر غیرطبیعی می‌کنند. همچنین سرعت رشد سلول‌های غیرطبیعی در مغز استخوان بیش از سلول‌های طبیعی است. این سلول‌ها در ادامه وارد جریان خون می‌شوند. سرطان مغز استخوان به‌اشتباه تحت عنوان سرطان استخوان معرفی می‌شود. در ادامه به بررسی علائم، درمان و انواع این نوع سرطان می‌پردازیم.

فهرست مطالب

سرطان مغز استخوان چیست؟

منظور از سرطان مغز استخوان بروز تغییر و جهش در DNA سلول‌های مغز استخوان است. زمانی که یک یا چند DNA دچار جهش می‌شوند، سلول‌های مغز استخوان به‌صورت غیرطبیعی و با سرعت سریع یا حتی غیرقابل‌کنترل شروع به تکثیر می‌کنند. این سلول‌ها برخلاف سلول‌های مغز استخوان حتی عملکرد طبیعی ندارند و چرخه زندگی و مرگشان نیز مانند سایر سلول‌های طبیعی نیست.

مغز استخوان یک ماده شبیه اسفنج است که درون برخی از استخوان‌های بدن وجود دارد. در مرکز مغز استخوان سلول‌های بنیادی تولید می‌شوند که بسیاری از جنبه‌های سلامت و حتی حیات جسمانی به آن‌ها وابسته است. ازجمله سلول‌های بنیادی که در مغز استخوان تولید می‌شوند می‌توان به WBC (گلبول‌های سفید)، RBC (گلبول‌های قرمز) و پلاکت‌ها اشاره نمود.

هر یک از این سلول‌های مغز استخوان ممکن است دچار جهش شده و به‌صورت غیرطبیعی رشد کنند؛ بنابراین با ایجاد تغییر در عملکرد مغز استخوان و رشد غیرطبیعی هر یک از این سلول‌های بنیادی می‌گوییم سرطان مغزاستخوان ایجاد شده است.

این سرطان در حقیقت دربرگیرنده چندین نوع مختلف از این عارضه است؛ بنابراین درصورتی‌که بیمار مبتلا به سرطان خون باشد، آن را بیمار درگیر به سرطان مغزاستخوان معرفی نمی‌کنند، چراکه سرطان خون یکی از انواع سرطان مغز استخوان به‌شمار می‌رود. همچنین سرطان مغزاستخوان ارتباطی با سرطان استخوان ندارد. سرطان‌های متاستاتیک دیگر قابلیت سرایت به این بخش از بدن را دارند، اما در گروه سرطان مغزاستخوان قرار نمی‌گیرند. برای تشخیص و همچنین شروع درمان این سرطان لازم است شما به انکولوژیست مراجعه نمایید.

طول عمر بیماران سرطان مغز استخوان

منظور از طول عمر بیمار سرطانی بازه زمانی است که بیمار درمان موثر یا تجویزشده را شروع می‌کند تا هنگامی‌که عمر او به پایان برسد؛ بنابراین با این پاسخ می‌توانیم متوجه شویم که به چه میزان زمان تشخیص این سرطان می‌تواند در افزایش و کاهش عمر بیمار و همین‌طور نجات جان او تأثیرگذار باشد.

طبیعتاً هرچه زودتر بیماری تشخیص داده شود، بیمار شانس بیشتری برابر درمان و عمر طولانی‌تر خواهد داشت. همچنین نوع سرطان در تعیین طول عمر بیمار تأثیرگذار خواهد بود. در تعیین و تخمین طول عمر بیماران سرطان مغزاستخوان فاکتورهای متعدد دیگری نیز دخیل هستند. سن، شرایط و حال عمومی بیمار، جنسیت بیمار، سابقه خانوادگی، شرایط و سبک زندگی بیمار، نوع روش درمانی، ترجیحات بیمار برای درمان و چندین مورد دیگر همگی در کنار هم مشخص می‌کنند که هر بیمار درگیر سرطان مغزاستخوان تا چه میزان شانس زنده ماندن و زندگی کردن دارد.

بیماران سرطانی که مبتلا به نوع خوش‌خیم این سرطان هستند، به‌مراتب اقبال بیشتری برای کنترل و درمان عارضه دارند. برخی از انواع سرطان خون اگر در مراحل اولیه و زمانی که عود نکرده باشند تشخیص داده شوند، قابل‌درمان خواهند بود. با وجود اینکه امروز پیشرفت چشم‌گیری در حوزه پیشگیری و درمان عارضه‌های سرطانی بخصوص سرطان‌های مرتبط با مغز استخوان حاصل‌شده، اما نمی‌توان ریسک کشنده بودن سرطان مغزاستخوان را کاملاً منکر شویم. انواع سرطان گونه‌های خوش‌خیم و بدخیم دارند.

درصورتی‌که فرد مبتلا به نوع خوشیم این سرطان باشد، می‌تواند تا حدودی زیادی مطمئن باشد که درمان خواهد شد. در مقابل مبتلایان به سرطان مغز استخوان متاستیک و پیشرفته شرایط چندان مطلوب و امیدوارکننده‌ای نخواهند داشت. درصورتی‌که سرعت رشد سلول‌های سرطان غیرقابل‌کنترل باشد و در مرحله‌ای پیشرفته بیمار از بروز عارضه مطلع شود، متأسفانه عارضه قابل‌درمان نخواهد بود.

انواع سرطان مغز استخوان

به‌طورکلی سرطان مغز استخوان سه نوع اصلی و بسیار شایع دارد که به شرح زیر است.

سرطان خون یا لوسمی

منظور از لوسمی تکثیر سلول‌های غیرطبیعی و با ساختار ناقص در مغز استخوان است. این سلول‌ها ضمن اینکه بدون کنترل تکثیر می‌شوند، روند مرگ مشابه سایر سلول‌های طبیعی ندارند. با افزایش سلول‌های غیرطبیعی گلبول‌های قرمز، سفید و همچنین پلاکت‌ها در یک‌جا انباشته می‌شوند. همچنین سلول‌های غیرطبیعی عملکرد سلول‌ها و پلاکت‌های سالم را مختل کرده و به آن‌ها اجازه کارکرد درستی نمی‌دهد.

لوسمی خود به لحاظ سرعت رشد و ماندگاری به دو دسته حاد و مزمن طبقه‌بندی می‌شود. لوسمی مزمن بیشتر دربرگیرنده سلول‌های خونی بالغ است. چون لوسمی مزمن یک نوع طولانی‌مدت است و رشد خاموش و آهسته‌ای دارد، ممکن است تا سال‌ها بیمار نشانه‌ای را تجربه نکند و یا اینکه آثار و علائم خفیف باشند.

اگر لوسمی از نوع حاد باشد یعنی منشأ بیماری سلول‌های خونی نابالغ هستند. به سلول‌های خونی نابالغ بلاست گفته می‌شود. لوسمی از نوع حاد نشانه‌های روشنی دارد و خیلی زود توسعه پیدا می‌کند. سرطان خون به لحاظ نوع به چهار دسته طبقه‌بندی می‌شود:

• لوسمی لنفوسیتی حاد که در بزرگ‌سالان و کودکان شیوع دارد
• سرطان AML که هم در بزرگ‌سالان و هم در اطفال شیوع دارد
• لوسمی لفنوسیتی مزمن که بیشتر در بزرگ‌سالان گزارش می‌شود
• سرطان CML که بیشتر در بزرگ‌سالان گزارش می‌شود

مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما به معنای رشد غیرطبیعی پلاسماسل است. پلاسما متشکل از گلبول‌های سفیدی است که از بدن در مقابل ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر دشمنان بدن مراقبت می‌کنند. این WBC‌ها وظیفه تولید آنتی‌بادی را نیز بر عهده دارند. سرطان مغز استخوان از نوع مولتیپل میلوما زمانی شروع می‌شود که گلبول‌های سفید بدون هیچ کنترلی تکثیر شوند و درنهایت تشکیل تومور دهند. زمانی که فرد درگیر این عارضه شود، دیگر بدن قادر به مقابله با عفونت‌ها نخواهد بود و در این مورد بسیار ضعیف عمل می‌کند. همچنین مولتیپل میلوما سبب تحلیل استخوان می‌شود.

لفنوم

زمانی که سلول‌های لنفوسیت به‌صورت غیرطبیعی رشد می‌کنند و تکثیر می‌شوند، درنهایت توده‌های لنفوم ایجاد خواهند شد. این تومورها در ادامه عملکرد طبیعی سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار داده و عملاً سیستم ایمنی را مختل می‌کنند. لفنوم انواع متعددی دارد اما دو نوع اصلی آن عبارت‌اند از:

• لنفوم هوچکین: منشأ شروع لنفوم هوچکین لنفوسیت‌های B خاص هستند
• لنفوم غیر هوچکین: منشأ شروع لنفوم غیر هوچکین لنفوسیت‌های T و B هستند

علائم سرطان مغز استخوان

همان‌طور که در بالا نیز اشاره کردیم این سرطان دربرگیرنده گروه سرطان‌هایی است که در بافت اسفنجی استخوان یعنی مغز استخوان ایجاد می‌شوند؛ بنابراین برحسب سلول‌هایی که درگیر عارضه هستند و نوع سرطان نشانه‌ها و علائم نیز متفاوت خواهند بود. بر این اساس علائم هر یک از انواع سرطان مغزاستخوان را طبقه‌بندی می‌کنیم:

علائم مولتیپل میلوما

رایج‌ترین نوع سرطان مغز استخوان در مردان و زنان، سرطان مولتیپل میلوما است. این عارضه اغلب سبب ایجاد علائم زیر در فرد مبتلا می‌شود:

• کم آب شدن بدن
• خواب‌آلودگی حتی با استراحت کافی
• تکرر ادرار
• تشنگی شدید
• کمبود پلاکت خون
• خونریزی و ترومبوسیتوپنی
• احساس درد در شکم
• کاهش اشتها یا بی‌اشتهایی
• ضعف و خستگی به دلیل کم‌خونی
• کمبود WBC و بروز عفونت‌های عودکننده
• نارسایی کلیه
• سوزن سوزن شدن بخش‌هایی از بدن
• هیپرکلسمی و گیجی ناشی از آن
• احساس درد در استخوان
• ضعف شدید استخوان‌ها

علائم لنفوم

سرطان لنفوم  ممکن است از مغز استخوان و یا از غدد لنفاوی شروع شود. مبتلایان به سرطان لفنوم اغلب چند نشانه مشترک و یا متفاوت از هم دارند که رایج‌تر هستند. دردهای عصبی، احساس رودل، احساس درد در کمر و قفسه سینه، خارش پوست، ایجاد راش روی پوست، متورم شدن غدد لنفاوی، تعریق شبانه، تورم زیر بغل، بازو و گردن، تورم کشاله ران، بی‌حسی و گزگز شدن اندام، کاهش سطح انرژی بدن و کاهش وزن بدون سابقه بیماری و رژیم غذایی ازجمله نشانه‌هایی هستند که بیشتر در بیماران مبتلا به سرطان لنفوم مغز استخوان دیده می‌شوند.

علائم سرطان Bone Marrow از نوع لوسمی

اگر سرطان مغز استخوان در گلبول‌های WBC (گلبول‌های سفید) رخ داده باشد، می‌گوییم بیمار مبتلا به لوسمی است. اغلب بیماران مبتلا به لوسمی چند نشانه رایج و مشترک دارند. تب و لزر، بزرگ شدن کبد یا طحال، ضعف و خستگی عمومی، عفونت‌های عودکننده و شدید، متورم شدن غدد لنفاوی، کاهش وزن بدون سابقه و دلیل، تعریق زیاد بخصوص هنگام خواب، احساس درد در استخوان‌ها، ایجاد نقاط قرمزرنگ روی پوست، کبودی راحت بدن و خونریزی راحت ازجمله نشانه‌های شایع لوسمی هستند.

سرطان مغز استخوان بدخیم

اغلب منظور متخصصین انکولوژیست از سرطان مغزاستخوان بدخیم نوع مولتیپل میلوما است. چراکه معمولاً مولتیپل میلوما قابل‌درمان نیست. این عارضه می‌تواند نقاط مختلفی از بدن همچون جمجمه، دنده‌ها، لگن و ستون فقرات را درگیر کند. باوجوداینکه نوع بدخیم سرطان Bone Marrow کاملاً درمان‌پذیر نیست، اما متخصصین سعی می‌کنند با روش‌های درمانی موثر سطح کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشند.

به گفته‌ی وب‌سایت healthline مشخص نیست که چرا افراد دچار سرطان مغز استخوان می‌شوند و یا اینکه چه چیزی سبب شروع این سرطان می‌شود. بااین‌حال ریسک فاکتورها همیشه به‌عنوان علل و عوامل تقویت شانس ابتلا به عارضه شناخته می‌شوند. از علل موثر در ابتلا به سرطان مغز استخوان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• قرار گرفتن در معرض تشعشعات اتمی
• کار کردن در محیط‌هایی که با مواد شیمیایی زیادی در تماس هستند
• قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض پاک‌کننده و محصولات شیمیایی کشاورزی
• ابتلا به هپاتیت، HIV، ویروس تبخال و بعضی از انواع رتروویروس‌ها
• سیگار
• چاقی و اضافه‌وزن
• پرتودرمانی و شیمی‌درمانی جهت درمان بیماری قبلی
• بروز اختلال در پلاسما
• سابقه خانوادگی ابتلا به این سرطان

عوارض شیمی‌درمانی سرطان مغز استخوان

شیمی‌درمانی یکی از روش‌های کنترل و درمان سرطان Bone Marrow به‌شمار می‌رود. باوجوداین تمام یا برخی از مبتلایانی که با شیمی‌درمانی تحت درمان قرار می‌گیرند، تجربیات متفاوتی از این روش درمانی دارند. همانند دیگر روش‌های درمانی شیمی‌درمانی نیز عوارض جانبی دارد. تغییر در عملکرد روده‌ها، اسهال، ریزش موها، تهوع و استفراغ، کاهش سطح اشتها و ایجاد زخم‌های دهانی ازجمله عوارض شایع شیمی‌درمانی هستند.

چون شیمی‌درمانی به معنای خوراندن، کاشتن و تزریق داروهای بخصوص به بدن بیمار است، بنابراین باید این مورد را نیز در نظر بگیریم که شیمی‌درمانی هم‌زمان با نابود کردن سلول‌های غیرطبیعی ممکن است برخی از سلول‌های سالم بدن را نیز نابود کند؛ بنابراین ممکن است که در طول شیمی‌درمانی سلول‌های جدید مغز استخوان نیز تحت تأثیر قرار بگیرند و از حجم سلول‌های خونی کاسته شود. خستگی و تنگی نفس، افزایش ریسک ابتلا به عفونت، کبودی و خونریزی راحت به ترتیب نتیجه کاهش گلبول‌های قرمز، کاهش گلبول‌های سفید و کاهش پلاکت‌ خون است.

آیا سرطان مغز استخوان درمان دارد؟

به هر صورت نمی‌توان پیشرفت‌های پزشکی در حوزه تشخیص و درمان عارضه‌های سرطانی را نادیده گرفت. باوجوداینکه سرطان مغزاستخوان ازجمله انواع جدی سرطان به‌شمار می‌رود، اما بسیاری از مبتلایان به این عارضه می‌توانند در مورد درمان آن بسیار امیدوار و خوش‌بین باشند. روش‌های زیادی وجود دارد که متخصصین با استفاده از آن‌ها مبتلایان به سرطان مغز استخوان را تحت درمان قرار می‌دهند. استفاده از سلول‌های بنیادی، پیوند مغز استخوان، ایمونوتراپی، درمان‌های هدفمند دارویی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ازجمله روش‌های موثر در کنترل و درمان سرطان مغز استخوان به‌شمار می‌روند.

پیشگیری از سرطان مغز استخوان

به‌طورکلی برای پیشگیری از این سرطان هیچ راه و روش مشخصی وجود ندارد؛ اما شما می‌توانید با دوری کردن از ریسک فاکتورها تا حدود زیادی شانس ابتلا به این عارضه را در خود کاهش دهید. سیگار نکشیدن، مصرف غذاهای سالم، ورزش کردن، دوری از محیط‌های با تماس بالا مواد شیمیایی و قرار نگرفتن در معرض تشعشعات ازجمله اقدامات موثری هستند که می‌توانید برای جلوگیری از بروز عارضه انجام دهید.

علائم پیشرفته سرطان مغز استخوان

زمانی که عارضه سرطان مغز استخوان تحت کنترل قرار نگیرد و بیماری به مراحل پیشرفته برسد، درمان دشوارتر و شاید غیرممکن شود. در این وضعیت بیمار علائمی متفاوت و شدیدتری نسبت به قبل تجربه خواهد کرد. ازجمله علائم پیشرفت این سرطان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کاهش وزن شدید
• سرگیجه، سردرد و تاری دید ناشی از هیپر ویسکوزیته
• درد متناوب استخوان‌ها در دنده‌ها، باشن و پشت
• خونریزی لثه، پریود سنگین، خون دماغ مکرر و عفونت‌های شدید
• تنگی نفس، ضعف و خستگی جسمانی ناشی از کم‌خونی
• یبوست، گیجی، تکرر ادرار، درد معده و تشنگی ناشی از هیپرکلسمی
• گزگز، بی‌حسی و ضعف پاها
• اختلالات کلیوی
• ضعف شدید استخوان و شکستن راحت آن‌ها
• بروز اختلال در کنترل مثانه و روده

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که علائم شایع سرطان مغز استخوان را دارید و یا اینکه نسبت به آثار و نشانه‌هایی که در بدنتان ایجاد می‌شوند مشکوک هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید. درصورتی‌که به آزمایشگاه دسترسی ندارید می‌توانید خدمات آزمایش خون و سایر خدمات درمانی را در منزل دریافت کنید. جهت دریافت مشاوره و رزرو نوبت آزمایش در منزل با شماره ۲۱۶۷۳۷۱ هومکا تماس بگیرید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.