هپاتیت چیست؟ + انواع هپاتیت

هپاتیت بیماری التهابی کبد است که معمولاً بر اثر یک عفونت ویروسی پدید می‌آید. البته به جز ویروس‌ها عوامل دیگری مثل هپاتیت خود ایمن، عوارض بعضی داروها، سموم و الکل در بروز این عارضه نقش دارند. ویروس‌های hepatitis که باعث بروز التهاب در کبد می‌شوند در پنچ گروه A، B، C، D و E طبقه‌بندی شده‌اند.

بر طبق شواهد سازمان بهداشت جهانی (WHO) هم‌اکنون بالغ بر ۳۵۴ میلیون نفر در جهان به نوع B و C این ویروس مبتلا هستند. در این مقاله به‌طور خلاصه به هر کدام از ویروس‌های اشاره می‌کنیم اما اطلاعات تکمیلی و مفصل از هر ویروس را می‌توانید در مقالات جداگانه‌ی مرتبط به آن از مجله هومکا مطالعه نمائید. برای انجام آزمایش هپاتیت در منزل کلیک کنید.

فهرست مطالب

انواع هپاتیت

هپاتیت ویروسی

هپاتیت ویروسی در واقع عفونت و التهابی کبد است که منشأ آن ویروس هپاتیت است. التهابی که در این وضعیت پدید می‌آید می‌تواند به کبد آسیب برساند. محققان چندین ویروس مختلف مرتبط با hepatitis ازجمله A، B، C، D و E را کشف کرده‌اند.

هپاتیت A

 نتیجه عفونت با ویروس هپاتیت A است و یک عفونت حاد و کوتاه‌مدت است.

هپاتیت B

یک عفونت مزمن و طولانی‌مدت بوده که عامل آن ویروس هپاتیت B است. بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بیش از ۲۵۷ میلیون نفر در سرتاسر جهان به این ویروس مبتلا هستند.

ویروس هپاتیت C

از ویروس هپاتیت C ناشی می‌شود. HCV یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی خونی در جهان است و معمولاً به‌عنوان یک بیماری مزمن به شمار می‌رود.

هپاتیت D

این نوع عفونت یک حالت نادر است که شیوع بسیار کمی دارد و توأم با هپاتیتB بروز می‌کند. بنابراین زمانی در فرد دیده می‌شود که حتماً به Hepatitis B نیز مبتلا باشد. حدود ۵ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت B به هپاتیت D نیز دچار هستند.

هپاتیت E

این بیماری یک بیماری قابل انتقال از راه آب است و در اثر قرار گرفتن در معرض این ویروس ایجاد می‌شود. این ویروس عمدتاً در مناطقی دیده می‌شود که بهداشت فردی و اجتماعی ضعیفی در آنجا حاکم است به‌طوری‌که آب آشامیدنی آلوده به مدفوع انسانی باشد. هپاتیت E یک عفونت حاد است که می‌تواند برای زنان باردار مخاطره‌آمیز باشد.

هپاتیت اتوایمیون

بیماری هپاتیت اتوایمیون یا خودایمنی یک نوع التهاب کبدی است که بر اثر حمله سیستم ایمنی به سلول‌های کبد رخ می‌دهد. علت دقیق هپاتیت خودایمنی نامشخص است اما به‌نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در طول زمان در ایجاد این بیماری نقش دارند. این بیماری خودایمنی در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به آسیب و زخم (سیروز) بافت کبد شده و در نهایت نارسایی کبد را به دنبال داشته باشد.

با این همه، اگر هپاتیت اتوایمیون زود تشخیص داده شود و درمان به‌موقع صورت بگیرد می‌توان التهاب را کنترل کرد و پیشرفت بیماری را متوقف کرد. زمانی که هپاتیت خودایمنی به درمان‌های دارویی پاسخ ندهد پیوند کبد ممکن است گزینه بعدی باشد. شیوع هپاتیت اتوایمیون در زنان سه برابر بیشتر از مردان است.

راه انتقال هپاتیت

• هپاتیت A: آب و غذای آلوده
• راه‌های انتقال هپاتیت B: تماس با ترشحات آلوده به ویروس HBV مانند خون، ترشحات واژن یا مایع منی
• هپاتیت C: انتقال از راه خون و ترشحات بدن مانند ترشحات واژن یا مایع منی آلوده به HCV
• هپاتیت D: تماس با خون آلوده
• راه انتقال Hepatitis E: آب و غذای آلوده

آیا هپاتیت از طریق بزاق منتقل می‌شود؟

هپاتیت‌B از طریق بزاق منتقل نمی‌شود. بنابراین خوردن مشترک غذا، استفاده از قاشق و چنگال فرد مبتلا  و یا بوسیدن راه انتقال این ویروس نیست؛ اما ممکن است که از طریق بوسه دو فرد (یکی حامل ویروس و دیگری سالم) که هر دو لثه‌های آسیب دیده و خونریزی‌دهنده دارند نیز منتقل شود. همچنین درآغوش‌گرفتن، دست‌دادن، سرفه، عطسه یا شیردادن به نوزاد باعث انتقال بیماری نمی‌شود. هپاتیتB از طریق تماس جنسی، مایع منی، مایعات واژن و خون قابل‌انتقال است. ازاین‌رو موارد زیر خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:

• داشتن رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی که برای اطمینان می‌توانید آزمایش بیماری های مقاربتی را انجام دهید.
• استفاده مشترک از مسواک و تیغ
• سرنگ‌های مشترک و وسایل آلوده خالکوبی و سوراخ‌کردن گوش
• انتقال ویروس از مادر به نوزاد در حین زایمان

برای HCV نیز وضعیت به همین منوال است به این صورت که ویروس از طریق استفاده از لیوان مشترک، ظروف غذا، در آغوش گرفتن، دست دادن، بوسیدن، عطسه و سرفه منتقل نمی‌شود بلکه راه اصلی انتقال آن تماس با خون آلوده است.

علل هپاتیت غیر عفونی چیست؟

اگرچه ویروس‌های هپاتیت اصلی‌ترین عامل التهاب کبد هستند اما عوامل دیگری نیز توانایی ملتهب کردن کبد را دارند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.

الکل و سایر سموم

مصرف الکل همواره یکی از علل مهم ابتلا به انواع مشکلات کبدی مثل هپاتیت و کبد چرب بوده است که به هپاتیت الکلی نیز معروف است. الکل تأثیر مستقیم و مخرب بر روی سلول‌های کبد دارد به‌طوری‌که در بلندمدت باعث سیروز و نارسایی کبد می‌شود. استفاده نادرست از داروها و قرارگرفتن در معرض سموم مختلف از سایر علل ابتلا به هپاتیت محسوب می‌شود. از این رو توجه به علائم کبد چرب در زنان و مردان برای تشخیص مهم است.

دوره پنجره هپاتیت چند روز است؟

وقتی فردی به یک بیماری ویروسی مبتلا می‌شود ممکن است مدتی طول بکشد تا در آزمایش خون ویروس‌ها شناسایی شوند. متخصصان سلامت به این بازه زمانی دوره پنجره می‌گویند. بروز علائم ممکن است ۶۰ تا ۱۵۰ روز پس از اولین تماس با ویروس زمان ببرد، به این مدت دوره نهفتگی گفته می‌شود. طبق گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، میانگین زمانی که به طول می‌انجامد تا اولین علائم ظاهر شوند ۹۰ روز است و آزمایش‌ها نیز قادرند ویروس را پس از میانگین ۴ هفته شناسایی کنند.

هپاتیت چه علائمی دارد؟

معمولاً افرادی که به نوع مزمن هپاتیتB و C مبتلا هستند تا زمان آسیب به کبد علائمی بروز نمی‌دهند. اما در هپاتیت‌حاد مدت کوتاهی پس از ابتلا به ویروس علائم بالینی مختلفی ظاهر می‌شود. علائم هپاتیت عبارت‌اند از:

• خستگی مفرط
• علائم شبیه آنفولانزا
• ادرار تیره
• تغییر رنگ مدفوع
• درد شکم
• کم شدن اشتها
• کاهش وزن محسوس
• زرد شدن پوست و چشم‌ها

هپاتیت در بارداری

همه زنان باردار باید آزمایش هپاتیتB را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری انجام دهند زیرا هپاتیت در بارداری یکی از راه‌های انتقال این ویروس است. هپاتیتB می‌تواند به‌راحتی از مادر باردار به نوزادش در بدو تولد منتقل شود. این انتقال هم در حین زایمان طبیعی و هم در عمل سزارین رخ می‌دهد. اگر به هپاتیتB مبتلا هستید پزشک در هنگام تولد نوزاد با تزریق واکسن از ابتلای او به بیماری جلوگیری می‌کند.

بهتر است پیش از بارداری برای اطمینان از سلامت کبد خود آزمایشات چکاپ کبد را انجام دهید. با تشخیص زودهنگام بیماری و مصرف به‌موقع داروهای ضدویروسی هم بیماری سریع‌تر درمان می‌شود و هم اینکه از انتقال ویروس به نوزاد جلوگیری می‌شود. قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، مکمل یا مولتی‌ویتامین‌ها با پزشک مشورت کنید زیرا بعضی از داروها به‌طور بالقوه به کبد آسیب می‌زنند.

هپاتیت در کودکان

هپاتیتA عمدتاً یک بیماری منتقله از طریق غذا است و معمولاً از طریق آب و غذای آلوده سرایت می‌کند. این راه شایع‌ترین علت بروز هپاتیت در کودکان است اما خوشبختانه احتمال آسیب به کبد معمولاً خفیف است و در عرض ۶ ماه عفونت به‌طور کامل برطرف می‌شود. هپاتیتB از طریق قرار گرفتن در معرض خون آلوده، سوزن، سرنگ یا مایعات بدن و همچنین از مادر به نوزاد منتقل می‌شود.

بعضی از داروها ممکن است برای کبد سمی باشند و در صورت مصرف بیش‌ازحد یا در دوزهای زیاد باعث ایجاد التهاب ناشی از دارو (هپاتیت) شوند. از این نوع داروها می‌توان  به استامینوفن و حتی مکمل‌های ویتامین A اشاره کرد. این موضوع به‌ویژه برای کودکان حساس‌تر است. ازاین‌رو، هرگونه مصرف دارو برای کودکان بایستی با تشخیص و تجویز پزشک انجام شود.

ویروس هپاتیت چند روز بر روی سطوح زنده می‌ماند؟ به گفته وب‌سایت healthline بعضی از ویروس‌های خونی ازجمله انواع هپاتیت‌ها قادرند تا چندین روز خارج از بدن و بر روی سطوح زنده مانده و دیگران را آلوده کنند.

برای مثال ویروس Hepatitis B می‌تواند تا یک هفته در خون خشک‌شده بر سطوح زنده بماند و یا Hepatitis C تا یک هفته خاصیت عفونی خود را بر سطوح حفظ می‌کند.

بنابراین سطوحی که به خون و یا سایر مایعات بدن آلوده باشند شما را در معرض انواع بیماری‌های عفونی قرار می‌دهند. ضدعفونی کردن سطوح یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری از ابتلا به این نوع عفونت‌ها محسوب می‌شود.

تشخیص هپاتیت چگونه است؟

درصورتی‌که علائم بالینی بیمار حاکی از ابتلای وی به این بیماری باشد پزشک جهت تشخیص قطعی بیماری ابتلا معاینه بالینی و سپس آزمایش هپاتیت را تجویز می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.

بررسی سوابق درمانی و معاینه بالینی

اولین مرحله در تشخیص، بررسی شرح حال و علائم بالینی است. در طول معاینه بالینی پزشک ناحیه شکم را به‌آرامی فشار می‌دهد تا وجود هرگونه درد و تورم احتمالی در ناحیه کبد مشخص شود. همچنین علائمی مثل زرد شدن چشم و پوست نیز از نشانه‌های هشداردهنده به شمار می‌آید.

آزمایش خونی کبد

در این تست سطح آنزیم‌های کبدی سنجیده می‌شود تا هرگونه تغییر غیر نرمال در عملکرد کبد ارزیابی شود. بالا رفتن بعضی از آنزیم‌ها نشان‌دهنده وجود التهاب در کبد است. بررسی بالا بودن ALT در آزمایش خون یکی از این تست‌ها به شمار می‌رود.

سایر آزمایشات خونی

اگر جواب آزمایش خونی کبد غیرطبیعی باشد سایر آزمایشات به‌منظور پی‌بردن به علت دقیق بیماری تجویز می‌شوند. در این آزمایش‌ها وجود ویروس و همچنین وجود آنتی‌بادی‌های خود ایمن در خون موردبررسی قرار می‌گیرند تا نوع عفونی یا خود ایمن بودن هپاتیت مشخص گردد.

بیوپسی کبد

اگر در آزمایشات خون ابتلا به بیماری قطعی شود ممکن است یک نمونه بافتی از کبد برای پی بردن به میزان سلامت سلول‌های کبدی گرفته شود. بیوپسی کبد نیازی به جراحی ندارد و از طریق یک وسیله سوزن مانند که از طریق پوست وارد کبد می‌شود، قابل انجام است.

سونوگرافی

در سونوگرافی تمام قسمت‌های کبد و اندام‌های مجاور آن چک می‌شوند تا میزان التهاب و آسیب‌های احتمالی به‌خوبی آشکار شود. در تصاویر به‌دست‌آمده از سونوگرافی عوارض زیر قابل‌مشاهده است:

• تجمع مایع در شکم
• آسیب به کبد یا متورم شدن آن
• تومورهای کبدی
• ناهنجاری‌های کیسه صفرا

واکسن هپاتیت

در میان انواع هپاتیت، هپاتیتB یک از جدی‌ترین مشکلات ویروسی کبد محسوب می‌شود. این ویروس که ویروس HBV نامیده می‌شود، می‌تواند باعث عفونت مادام‌العمر، سیروز، سرطان، و نارسایی کبد شود. واکسن هپاتیت ب برای همه گروه‌های سنی در دسترس است. تزریق واکسن هپاتیت B برای همه نوزادان، کودکان، نوجوانان کمتر از ۱۹ سال و همه بزرگ‌سالان ۱۹ تا ۵۹ سال و بزرگ‌سالان ۶۰ سال یا بالاتر توصیه می‌شود. واکسن هپاتیت B حاوی ویروس زنده نیست، بنابراین تجویز آن در بارداری و دوره شیردهی به نوزاد بلامانع است.

درمان هپاتیت

موارد حاد Hepatitis مثل A و E غالباً با درمان دارویی پس از مدت کوتاهی درمان می‌شوند. اما اکثر افراد مبتلا به عفونت مزمن به‌خصوص عفونت مزمن هپاتیتB تا پایان عمر خود نیاز به مصرف دارو دارند. درمان به کاهش خطر عوارض کبدی کمک کرده و از انتقال عفونت به دیگران نیز جلوگیری می‌کند. درمان هپاتیت شامل موارد زیر است:

• داروهای ضدویروسی: چندین داروی ضدویروسی خوراکی مانند تنوفوویر و آدفوویر قادرند به سیستم ایمنی برای مقابله با ویروس و کاهش عوارض کبدی کمک کنند
• تزریق اینترفرون: اینترفرون آلفا-۲-B یک نسخه مصنوعی از یک ماده طبیعی ضدویروسی در بدن است. تزریق اینترفرون به سیستم ایمنی برای مبارزه با ویروس هپاتیت کمک می‌کند
• پیوند کبد: اگر کبد به شدت آسیب دیده باشد پیوند کبد ممکن است به‌عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود

آیا هپاتیت کشنده است؟

در میان انواع هپاتیت‌ها، نوع B و C با مشکلات جدی‌تری همراه هستند. افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض عوارض احتمالی زیر قرار دارند:

• بیماری مزمن کبد
• سیروز
• سرطان کبد

اگر کبد به‌درستی قادر به فعالیت نباشد، نارسایی کبد رخ می‌دهد و عوارض آن عبارت‌اند از:

• اختلالات انعقاد خون
• تجمع مایع در شکم
• افزایش فشار خون پورتال
• نارسایی کلیه
• آنسفالوپاتی کبدی (نوعی مشکل مغزی)
• کارسینوم هپاتوسلولار (نوعی سرطان کبد)

اگر در خطر ابتلا به بیماری Hepatitis بوده‌اید بهتر است آزمایشات مربوط به Hepatitis را تحت نظر پزشک انجام دهید. برای ثبت درخواست تست هپاتیت در منزل کلیک کنید. برای تفسیر آزمایش خون هم می‌توانید از خدمات هومکا استفاده کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.