انواع سرطان و علائم آن
وقتی از سرطان حرف می‌زنیم طیف وسیعی از بدخیمی‌ها را در برمی‌گیرد که هرکدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. ویژگی مشترک تمام انواع سرطان، سلول‌های غیرطبیعی است که به‌سرعت تقسیم می‌شوند و می‌توانند به بافت‌ها و اندام‌های دیگر نیز گسترش یابند. اگر دوست دارید در مورد انواع سرطان و علائم آن اطلاعات بیشتری به دست آورید با این مقاله از مجله هومکا همراه شوید.
فهرست مطالب
معرفی انواع سرطان
سلول‌هایی که از حالت طبیعی خارج می‌شوند با رشد سریع خود ممکن است باعث ایجاد یک تومور در بافت و یا اندام شوند. این تومور می‌تواند تنها یک توده سلولی معمولی باقی بماند (تومور خوش‌خیم) و یا اینکه یک توده سرطانی شود (تومور بدخیم). تفاوت یک توده سلولی معمولی و بی‌خطر با یک توده سرطانی پرخطر در نوع سلول‌های آن‌هاست.
سلول‌های تومور بی‌خطر همان‌جا که ایجادشده‌اند باقی می‌مانند و به بافت دیگری حرکت نمی‌کنند. درحالی‌که سلول‌های تومور سرطانی قادرند از توده اصلی خود جداشده و به بافت‌های دیگر مهاجرت کنند. وقتی‌که سلول سرطانی وارد بافت جدید شود می‌تواند با خاصیت سرطانی خود بافت میزبان را نیز درگیر کرده و رشد بیش‌ازحد را در آنجا نیز تکرار کند. در ادامه مطلب به شایع‌ترین انواع سرطان موجود در ایران و جهان می‌پردازیم و خصوصیات هر یک را به‌طور مختصر برای همراهان گرامی شرح خواهیم داد.
سرطان سینه
سرطان پستان یکی از انواع سرطان است و زمانی بروز می‌کند که سلول‌های سینه خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای از سلول‌ها به نام تومور را تشکیل می‌دهند. تومور سرطانی از نوع بدخیم است به این معنی که می‌تواند رشد کند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. سرطان پستان شامل چهار مرحله است که از مرحله صفر (مرحله غیرتهاجمی) شروع‌شده و ممکن است تا مرحله چهار (مرحله متاستاتیک) ادامه یابد.
مراحل سرطان سینه بیانگر میزان پیشروی و گسترش سرطان در بدن است. اگرچه امکان سرایت سرطان سینه به غدد لنفاوی مجاور وجود دارد اما این سرطان غالباً یک سرطان موضعی یا منطقه‌ای در نظر گرفته می‌شود. سلول‌های سرطان پستان اگر به مراحل پیشرفته برسند قادرند از طریق رگ‌های خونی و یا غدد لنفاوی به مناطقی مانند غدد لنفاوی زیر بغل، ریه و استخوان‌ها نیز گسترش یابند. مرحله چهار (استیج IV) سرطان پستان مرحله متاستاتیک نامیده می‌شود و پیشرفته‌ترین مرحله بیماری است.
آشنایی با بافت پستان
پستان از بافت‌های مختلفی تشکیل شده که از بافت چربی تا بافت بسیار متراکم همبند را شامل می‌شود. در داخل این بافت‌ها، شبکه‌ای از لوب‌ها قرار دارد و هر لوب از ساختارهای کوچک لوله مانندی به نام لوبول تشکیل شده است که حاوی غدد شیر است. عروق خونی و رگ‌های لنفاوی نیز در سرتاسر سینه جریان دارند. رگ‌های خونی با رساندن اکسیژن و مواد مغذی و همچنین حذف مواد زائد و دی‌اکسید کربن، سلول‌های سینه را حمایت می‌کنند.
اما رگ‌های لنفاوی، بر خلاف رگ‌های خونی فقط مواد زائد و مایع را از بافت پستان دور می‌کنند. رگ‌های لنفاوی به غدد لنفاوی و سیستم لنفاوی متصل می‌شوند و از این طریق مواد زائد بدن را تخلیه می‌کنند. غدد لنفاوی اندام‌های کوچک لوبیایی شکل هستند که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. غدد لنفاوی در نواحی مختلف بدن به‌ویژه گردن، کشاله ران، زیر بغل و شکم قرار دارند.
علائم سرطان سینه
اگر فردی یک یا چند مورد از علائم و نشانه‌های زیر را در خود احساس می‌کند باید آن‌ها را با پزشک در میان بگذارد. البته اغلب اوقات این علائم ناشی از بیماری‌هایی به جز سرطان هستند ولی لازم است که در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه نمائید:
- وجود توده سفت در پستان یا احساس ضخیم شدن بخشی از پستان
- تغییر در اندازه یا شکل پستان
- ترشحات غیرمعمول نوک پستان که خونی است یا تنها در یک سینه دیده می‌شود
- تغییرات فیزیکی مانند معکوس شدن نوک پستان یا ایجاد زخم در نوک پستان
- تغییرات پوستی مانند چروکیدگی، فرورفتگی، پوسته‌پوسته شدن یا چین‌های جدید
- قرمز و متورم شدن پستان
- درد پستان به‌ویژه دردی که از بین نمی‌رود
سرطان کولورکتال
یکی دیگر از انواع سرطان، سرطان کولورکتال است و زمانی پدید می‌آید که سلول‌های سالم در پوشش روده بزرگ یا رکتوم تغییر حالت می‌دهند و خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. تومور کولورکتال ممکن است خوش‌خیم و یا بدخیم باشد. در ایجاد سرطان کولورکتال هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی دخیل هستند.
پولیپ کولورکتال
سرطان کولورکتال اغلب از یک پولیپ آغاز می‌شود. پولیپ یک توده غیرسرطانی است که معمولاً با بالا رفتن سن در برخی افراد در دیواره داخلی کولون یا رکتوم ایجاد می‌شود. اگر پولیپ درمان نشود می‌تواند به یک منشأ بالقوه سرطانی تبدیل شود. تشخیص و برداشتن پولیپ‌های پیش سرطانی می‌تواند از سرطان روده بزرگ جلوگیری کند.
علائم سرطان کولورکتال
افراد مبتلا به سرطان کولورکتال ممکن است علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه کنند. همان‌طور که در بالا نیز ذکر شد این علائم ممکن است ناشی از بیماری دیگری به جز سرطان باشد به‌ویژه در خصوص مشکلات گوارشی علائمی نظیر درد شکمی، نفخ و حرکات نامنظم روده بسیار شایع است. شایع‌ترین علائم سرطان کولورکتال به قرار زیر است:
- تغییر در عادات اجابت مزاج
- اسهال، یبوست و احساس عدم تخلیه کامل روده
- وجود خون قرمز روشن یا تیره در مدفوع
- مدفوعی که باریک‌تر از حالت عادی به نظر می‌رسد
- مشکلات گوارشی مانند دردهای مکرر شکمی، نفخ و گاز و گرفتگی شکم
- کاهش وزن غیرمنتظره
- خستگی یا ضعف مداوم
- کم‌خونی ناشی از تعداد کم گلبول‌های قرمز
سرطان کلیه
سرطان کلیه زمانی به وجود می‌آید که سلول‌های سالم در یک یا هر دو کلیه تغییر حالت دهند و خارج از کنترل رشد کنند. تومورهای کلیه هم ممکن است بدخیم و یا خوش‌خیم باشند. در بیشتر موارد سرطان کلیه زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد به دلیل بیماری دیگری یک آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI یا سی‌تی‌اسکن (CT) را انجام دهد. سرطان کلیه در مراحل اولیه خود هیچ درد و علائمی ایجاد نمی‌کند و علائم بیماری معمولاً زمانی بروز می‌کند که تومور بسیار بزرگ شود و اندام‌های مجاور را تحت فشار قرار دهد.
علائم سرطان کلیه
افراد مبتلا به سرطان کلیه ممکن است علائم زیر را تجربه کنند. البته گاهی اوقات افراد مبتلا به سرطان کلیه هیچ یک از علائم و نشانه‌های اشاره‌شده را ندارند و در مواردی نیز علائم ناشی از یک بیماری به جز سرطان است اما به‌هرحال لازم است که با دیده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در ادرار
- درد و فشار در پهلو یا پشت
- وجود یک توده در پهلو یا پشت
- تورم مچ پا و ساق پا
- فشار خون بالا
- کم‌خونی به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز
- خستگی مداوم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن غیرمنتظره
- تبی که مدام عود می‌کند و ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا، کرونا و سایر عفونت‌ها نیست
سرطان ریه
یکی دیگر از انواع سرطان، سرطان ریه است که سالانه بیش از دویست هزار نفر را در ایالات‌متحده و حدود ۲٫۳ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند. اگرچه سیگار عامل اصلی ابتلا به سرطان ریه است اما هر کسی ممکن است به سرطان ریه مبتلا شود. صرف نظر از اندازه تومور، محل آن و میزان گسترش، سرطان ریه بسیار قابل درمان است.
سرطان ریه به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود که شامل سرطان ریه سلول کوچک و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) است و هرکدام روش درمانی مختص به خود را دارد. سرطان سلول غیر کوچک ریه که شیوع بیشتری دارد زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سالم ریه تغییر حالت داده و با سرعتی غیرطبیعی تکثیر شوند. این روند منجر به بروز یک تومور در بافت ریه می‌شود. این تومور ممکن است سرطانی و یا خوش‌خیم باشد.
هنگامی‌که یک تومور سرطانی شود، سلول‌های آن می‌توانند وارد خون شوند و یا در مایع لنف که بافت ریه را احاطه کرده است شناور شوند. جریان طبیعی لنف از ریه‌ها به سمت مرکز قفسه سینه است و اغلب سلول‌های سرطانی ریه ابتدا به آنجا گسترش می‌یابند. زمانی که یک سلول سرطانی از طریق جریان خون یا رگ‌های لنفاوی به قسمتی دورتر از مبدأ حرکت می‌کنند، متاستاز نامیده می‌شود.
علائم سرطان ریه
افراد مبتلا به NSCLC علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند. گاهی اوقات افراد مبتلا به NSCLC یا سرطان سلول غیر کوچک ریه هیچ‌یک از علائم و نشانه‌های لیست شده را ندارند و یا علائمی که بروز می‌کند نشانه بیماری‌هایی به‌جز سرطان است. در هر صورت با مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه نمائید:
- خستگی و ضعف غیرمعمول
- سرفه کردن
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- از دست دادن اشتها
- سرفه خونی
- کاهش وزن ناخواسته
- گرفتگی صدا
سرطان لنفوم غیر هوچکین
لنفوم یک سرطان سیستم لنفاوی است و زمانی شروع می‌شود که سلول‌های B، سلول‌های T یا سلول‌های NK در سیستم لنفاوی تغییر حالت می‌دهند و با سرعت غیرطبیعی رشد می‌کنند. لنفوم غیر هوچکین (NHL) اصطلاحی است که به طیفی از سرطان‌های سیستم لنفاوی اطلاق می‌شود. این سرطان‌ها معمولاً علائم و روش‌های درمانی متفاوتی دارند.
ازآنجایی‌که بافت لنفاوی در بیشتر قسمت‌های بدن یافت می‌شود، لنفوم غیر هوچکین می‌تواند تقریباً در هر جایی از بدن پدیدار شود و تقریباً به هر عضوی متاستاز دهد. شایع‌ترین اندام‌های شروع این نوع سرطان اغلب غدد لنفاوی، کبد، طحال یا مغز استخوان است بااین‌حال می‌تواند معده، روده، پوست، غده تیروئید، مغز یا هر قسمت دیگری از بدن را نیز درگیر کند.
علائم لنفوم غیر هوچکین
افراد مبتلا به لنفوم غیر هوچکین ممکن است علائم یا نشانه‌های مختلفی را تجربه کنند. با این حال برخی افراد به‌ویژه آن‌هایی که مبتلا به لنفوم فولیکولار، لنفوم لنفوسیتی کوچک و لنفوم حاشیه‌ای هستند ممکن است در اوایل بیماری هیچ علامت یا نشانه‌ای نداشته باشند. علائمی که در لنفوم غیر هوچکین بروز می‌کند معمولاً عمومی هستند و به علائم سایر بیماری‌ها شباهت زیادی دارد و به همین دلیل گاهی اوقات تشخیص این سرطان مشکل است. علائم لنفوم غیر هوچکین به محل شروع سرطان و عضو درگیر بستگی دارد. علائم عمومی لنفوم غیر هوچکین عبارت‌اند از:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در شکم، کشاله ران، گردن یا زیر بغل
- بزرگ شدن طحال یا کبد
- تبی که با عفونت یا سایر بیماری‌ها مرتبط نیست
- کاهش غیرمنتظره وزن بدن
- لرز و تعریق
- خستگی مداوم و ضعف
به گفته‌ی cancer نمونه‌هایی از علائم اختصاصی مربوط تومورهای لنفاوی به شرح زیر است:
- تومور در شکم می‌تواند باعث درد پشت یا درد شکم شود
- غده توموری در طحال باعث بزرگ شدن طحال و بروز کمردرد و احساس پر بودن معده می‌شود
- تومور در کشاله ران ممکن است باعث تورم در پا شود
- تومور در زیر بغل ممکن است باعث تورم دست شود
- اگر لنفوم به مغز سرایت کند علائمی مشابه علائم سکته بروز می‌کند
- تومور در مرکز قفسه سینه می‌تواند به نای فشار بیاورد و باعث سرفه، درد قفسه سینه و سایر مشکلات تنفسی شود
سرطان ملانوما (سرطان پوست)
عمیق‌ترین لایه اپیدرم که درست بالای درم قرار دارد حاوی سلول‌هایی به نام ملانوسیت است. ملانوسیت‌ها رنگ‌دانه یا رنگ پوست را تولید می‌کنند. ملانوما زمانی شروع می‌شود که ملانوسیت‌های سالم به دلیل تغییر وضعیت، دچار تکثیر خارج از کنترل‌شده و یک تومور سرطانی تشکیل می‌دهند. در بعضی موارد، ملانوم از یک خال طبیعی روی پوست شروع می‌شود. هنگامی‌که این اتفاق رخ دهد خال دچار تغییراتی مانند تغییر در شکل، اندازه یا رنگ می‌شود که معمولاً قابل‌مشاهده است.
سرطان پوست می‌تواند در هر جایی از بدن ازجمله سر و گردن، پوست زیر ناخن، اندام تناسلی و حتی کف پا یا کف دست ایجاد شود. اگر ملانوما زود تشخیص داده شود اغلب با جراحی قابل‌درمان است. بااین‌حال، ملانوم یکی از جدی‌ترین انواع سرطان پوست است و می‌تواند در عمق پوست و بافت‌های مجاور نفوذ کند. بنابراین لازم است که در صورت بروز هرگونه تغییرات پوستی برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.
علائم ملانوما
تغییر در تعداد، اندازه، شکل و رنگ خال‌های پوستی اغلب اولین علائم هشداردهنده ملانوما است. این تغییرات ممکن است در یک خال قبلی و یا در یک خال جدید ظاهر شوند. علائم هشداردهنده زیر را به خاطر بسپارید:
- عدم تقارن خال یعنی نیمی از خال با نیم دیگر مطابقت ندارد
- مرز و لبه‌های خال ناهموار و بریده‌بریده است
- سایه‌های مشکی، قهوه‌ای و خرمایی ممکن است در اطراف خال وجود داشته باشد
- قطر خال بزرگ‌تر از ۶ میلی‌متر و در حال بزرگ شدن است
- خال ازنظر اندازه، شکل، رنگ یا ظاهر تغییر کرده است
- ضایعه پوستی ممکن است دچار خارش، ترشح یا خونریزی شود اما معمولاً فاقد درد است
سرطان حفره دهان و سرطان اوروفارنکس
تا اینجا در مورد انواع مختلفی از سرطان صحبت کردیم. سرطان حفره دهان و سرطان اوروفارنکس دو مورد از شایع‌ترین انواع سرطان هستند که در ناحیه سر و گردن ایجاد می‌شوند. منظور از حفره دهان شامل موارد زیر است:
- لب
- پوشش لب‌ها و گونه‌ها (مخاط باکال)
- لثه‌های فوقانی و تحتانی
- دوسوم جلوی زبان
- کف دهان زیر زبان
- سقف دهان که به آن کام سخت نیز می‌گویند
- تریگون رترومولار که ناحیه کوچکی در پشت دندان عقل است
اوروفارنکس از جایی شروع می‌شود که حفره دهان تمام می‌شود و شامل موارد زیر است:
- کام نرم در پشت دهان
- بخشی از گلو در پشت دهان
- لوزه‌ها
- پایه زبان
بیش از ۹۰ درصد سرطان‌های دهان و گلو، سرطان سلول‌های سنگفرشی هستند. شایع‌ترین مکان‌های شروع سرطان در حفره دهان عبارت‌اند از:
- زبان
- لوزه‌ها
- اوروفارنکس
- لثه
- کف دهان
سرطان مثانه
مثانه یک عضو توخالی در لگن است که ادرار را قبل از خروج از بدن در خود ذخیره می‌کند. این عملکرد، مثانه را به بخش مهمی از دستگاه ادراری تبدیل می‌کند. دستگاه ادراری از کلیه‌ها، حالب‌ها و مجاری ادرار تشکیل شده است. مثانه مانند سایر قسمت‌های دستگاه ادراری با لایه‌ای به نام یوروتلیوم پوشیده شده است. سرطان مثانه زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالم در پوشش مثانه تغییر کرده و خارج از کنترل رشد کنند و توده‌ای تومور مانند را تشکیل دهند.
سرطانی که در کلیه و حالب ایجاد می‌شود نیز نوعی سرطان مجرای ادراری محسوب می‌شود و معمولاً به سرطان قسمت‌های فوقانی سیستم ادراری معروف هستند. تومورهای مثانه ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند. در سرطان مثانه تومورهای بدخیم شیوع بیشتری نسبت به تومورهای خوش‌خیم دارند.
علائم سرطان مثانه
افراد مبتلا به سرطان مثانه ممکن است علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه کنند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به سرطان مثانه هیچ‌یک از علائم و نشانه‌های شرح داده‌شده در زیر را ندارند. گاهی نیز علائم ناشی از بیماری‌هایی به‌غیراز سرطان هستند. به هر حال، در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون یا لخته خون در ادرار
- احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار
- تکرر ادرار
- احساس نیاز چندین‌باره به دفع ادرار در طول شب
- احساس نیاز به دفع ادرار اما عدم توانایی در دفع آن
- کمردرد در یک طرف بدن
سرطان پانکراس (لوزالمعده)
سرطان پانکراس یکی دیگر از انواع سرطان است. شدت سرطان لوزالمعده به این بستگی دارد که سرطان از غدد برون‌ریز منشأ گرفته است یا از غدد درون‌ریز. تومورهای اگزوکرین (برون‌ریز) به‌ویژه آدنوکارسینوما شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس هستند و معمولاً از مجاری پانکراس شروع می‌شوند و به آدنوکارسینوم مجاری معروف است. مجاری پانکراس ترشحات را از لوزالمعده به روده‌ها انتقال می‌دهند تا به هضم غذا کمک کنند. تومورهای غدد درون‌ریز به تومورهای سلول جزیره‌ای معروف هستند. این نوع تومورها شیوع کمتری دارند و حدود ۷ درصد از تمام سرطان‌های پانکراس را به خود اختصاص می‌دهند.
علائم سرطان پانکراس (لوزالمعده)
سرطان لوزالمعده یک بیماری خاموش است زیرا علائم قابل‌توجه و آشکاری در اوایل بیماری ندارد. همچنین در حال حاضر آزمایش خاصی جهت غربالگری قابل‌اعتماد که بتواند سرطان پانکراس را در بدو تشکیل، تشخیص دهد، وجود ندارد. شایع‌ترین علائم سرطان پانکراس شامل موارد زیر است:
- زردی پوست، زردی لثه‌ها و چشم‌ها
- تیره شدن ادرار و مدفوع خاکی‌رنگ که ناشی از انسداد مجاری صفراوی است
- درد در قسمت فوقانی شکم
- تورم دردناک دست‌وپا به دلیل لخته شدن خون
- احساس سوزش در معده و بروز سایر ناراحتی‌های گوارشی
- نفخ معده
- مدفوع با بوی غیرمعمول و رنگ غیرعادی به دلیل عدم هضم چربی‌ها
- ضعف
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز و تعریق
- کاهش وزن غیرمنتظره
