تقویم بارداری + هفته به هفته بارداری
به‌طورمعمول یک حاملگی نرمال ۴۰ هفته یعنی از اولین روز آخرین قاعدگی تا تولد نوزاد طول می‌کشد. این ۴۰ هفته به سه مرحله تقسیم می‌شود که شامل سه‌ماهه اول، سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه سوم است. جنین در طی این سه مرحله دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. در این مقاله مرحله‌به‌مرحله از ابتدا تا انتهای تقویم بارداری به تغییرات جنین و علائم مادر می‌پردازیم تا تصویری کلی از بارداری در ذهنتان مجسم شود.
اولین علائم حاملگی چیست؟
متوقف شدن قاعدگی معمولاً اولین علامت بارداری است اما راه قابل اطمینانی برای تشخیص حاملگی نیست. اما چگونه باید از بارداری خود مطمئن شد؟ بسیاری از زنان از تست‌های بارداری خانگی (بیبی چک) برای تشخیص بارداری استفاده می‌کنند. البته این تست‌ها زمانی دقیق هستند که حداقل یک هفته پس از آخرین قاعدگی استفاده شوند و اگر تست زودتر از ۷ روز انجام شود، ممکن است نتیجه کاذب به دست آید. اگر تست مثبت باشد احتمال بارداری زیاد است اما اگر تست منفی باشد، احتمال اشتباه بودن وجود دارد. برای تشخیص قطعی بارداری آزمایش خون hCG بهترین گزینه است.
علائم بارداری
در هر مرحله از بارداری با رشد جنین و تغییرات هورمونی، علائم و عوارض مختلفی ظاهر می‌شود. کم‌خونی، عفونت دستگاه ادراری و تغییرات خلقی از عوارض رایج دوران بارداری محسوب می‌شوند. همچنین تهوع صبحگاهی و گاهی استفراغ به‌ویژه در طول ۱۲ هفته اول بارداری شایع است.
یکی از مشکلاتی که ممکن است گربیانگیر مادران باردار شود دیابت بارداری است. ازاین‌رو، زنان باردار باید به علائمی مانند تشنگی و گرسنگی مفرط، تکرر ادرار و خستگی دقت کنند. افزایش وزن بیش‌ازحد و ابتلا به چاقی ممکن است با فشارخون و دیابت همراه شود. بنابراین لازم است که از پزشک خود مقدار نرمال وزن را بپرسید تا مانع از چاقی و پیامدهای مرتبط با آن شوید.
افزایش وزن در دوران بارداری
مقدار وزن‌گیری مادر در دوران حاملگی به شاخص توده بدنی (BMI) او قبل از بارداری بستگی دارد. زنانی که وزن طبیعی دارند باید بین ۱۱ تا ۱۵ کیلوگرم وزن اضافه کنند. زنانی که قبل از بارداری دچار کمبود وزن هستند در طی بارداری وزن بیشتری نسبت به BMI خود اضافه می‌کنند. افرادی که قبل از بارداری دچار اضافه وزن یا چاق هستند، وزن‌گیری کمتری دارند. مقدار کالری توصیه‌شده روزانه برای یک خانم با وزن طبیعی که کمتر از ۳۰ دقیقه در هفته ورزش می‌کند، ۱۸۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه اول، ۲۲۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه دوم و ۲۴۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه سوم است.
به گفته وب‌سایت onhealth وزن‌گیری دوران بارداری در تمام بدن توزیع می‌شود. وزن جنین تا پایان بارداری حدود ۳٫۴ کیلوگرم است. جفت که نوزاد را تغذیه می‌کند حدود ۵ کیلوگرم وزن دارد. مادر باردار حدود ۱٫۸ کیلوگرم به دلیل افزایش حجم خون و حدود ۱٫۸ کیلوگرم نیز به دلیل افزایش مایعات بدن وزن اضافه می‌کند.
وزن سینه‌ها در دوران بارداری ۱ کیلوگرم افزایش می‌یابد. مایع آمنیوتیک که نوزاد را احاطه کرده است ۹۰۰ گرم وزن دارد. افزایش پروتئین، چربی و سایر مواد مغذی حدود ۳ کیلوگرم وزن به بدن خانم باردار اضافه می‌کند. وزن مجموع همه موارد ذکرشده حدود ۱۳ کیلوگرم است.
مراحل بارداری
تا هفته دوازدهم بارداری را سه‌ماهه اول می‌گویند. سه‌ماهه دوم از هفته ۱۳ تا ۲۷ و سه‌ماهه سوم از هفته ۲۸ شروع شده و تا زمان تولد ادامه دارد. در این بخش هر کدام از مراحل را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری؛ بروز تغییرات اولیه در بدن
تغییرات اولیه که نشان‌دهنده بارداری هستند در سه‌ماهه اول ظاهر می‌شوند. متوقف شدن قاعدگی معمولاً اولین علامتی است که نشان می‌دهد لقاح و لانه گزینی در حال رخ دادن است.
تغییرات فیزیکی و عاطفی در سه‌ماهه‌ی اول بارداری
تغییرات هورمونی تقریباً بر تمام ابعاد جسمی و روانی تأثیر می‌گذارد. بعضی از علائم اولیه در زنان شامل موارد زیر است:
- خستگی مفرط
- سینه‌های حساس و متورم
- حالت تهوع صبحگاهی و گاهی استفراغ
- ویار و گاهی بیزاری از بعضی غذاها
- نوسانات خلقی
- یبوست
- تکرر ادرار
- سردرد
- سوزش سردل
- اضافه‌وزن و گاهی کاهش وزن
تغییر روال روزانه در سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری
تغییراتی که در سه‌ماهه اول بارداری در بدن رخ می‌دهد باعث می‌شود که در برنامه روتین روزانه تغییراتی ایجاد شود. برای مثال ممکن است لازم باشد زودتر به رختخواب بروید یا وعده‌های غذایی بیشتر اما کوچک‌تری بخورید. در برخی زنان سردردهای خفیفی بروز می‌کند اما در برخی سردرد دیده نمی‌شود. به‌طورکلی، خانم‌ها بارداری را متفاوت تجربه می‌کنند، به طوری‌که ممکن است بارداری کنونی را متفاوت از بارداری قبلی تجربه کنند.
جنین در هفته چهارم سه‌ماهه‌ی اول بارداری
ویژگی‌های جنین تا هفته ۴ بارداری به‌صورت زیر است:
- سیستم عصبی (مغز و نخاع) شروع به شکل‌گیری کرده است
- سلول‌های قلب در ابتدای شکل‌گیری قرار دارند
- جوانه‌های بازو و پا شروع به رشد می‌کنند
- جنین در هفته چهارم کمتر از یک سانتی‌متر طول دارد
هفته هشتم سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری
در هفته هشتم، اندام‌های جنین آشکارتر است:
- همه اندام‌های شروع به شکل‌گیری کرده‌اند
- قلب کودک شروع به تپیدن می‌کند
- دست‌ها و پاها بلندتر می‌شوند.
- انگشتان دست و پا شروع به رشد کرده‌اند
- اندام‌های جنسی شروع به شکل‌گیری می‌کنند
- تمایز اجزای صورت در مرحله اولیه قرار دارد
- بند ناف به‌وضوح قابل‌مشاهده است
در پایان هفته هشتم جنین تقریباً ۲٫۵ سانتی‌متر طول دارد و وزن آن کمتر از ۱۱ گرم است.
جنین در هفته دوازدهم سه‌ماهه‌ی اول
هفته ۱۲ تقریباً پایان سه‌ماهه اول است. در این هفته ویژگی‌های جنین به قرار زیر است:
- اعصاب و ماهیچه‌ها به هماهنگی می‌رسند به طوری‌که جنین می‌تواند مشت خود را گره کند
- اندام‌های جنسی نمایان می‌شود و پسر یا دختر بودن جنین قابل‌تشخیص است
- پلک‌ها بسته هستند و تا هفته ۲۸ باز نمی‌شوند
- جنین حدود ۷٫۵ سانتی‌متر طول و تقریباً ۲۸ گرم وزن دارد
سه‌ماهه دوم تقویم بارداری؛ هفته ۱۳ تا هفته ۲۸
معمولاً سه‌ماهه دوم از نظر علائم و عوارض راحت‌تر از سه‌ماهه اول است چراکه حالت تهوع، حساسیت بویایی و خستگی کاهش پیدا می‌کند. از طرفی تغییرات جدیدی در سه‌ماهه دوم مثل برآمدگی شکم و حرکات جنین را تجربه خواهید کرد که از لحظات شیرین دوران بارداری است.
سه‌ماهه‌ی دوم؛ بروز علائم متفاوت نسبت به سه‌ماهه اول
بعضی از تغییراتی که ممکن است در سه‌ماهه دوم در بدن خود مشاهده کنید عبارت‌اند از:
- کمردرد، شکم‌درد، درد کشاله ران
- کشیدگی پوست شکم، سینه‌ها و ران
- تیره شدن پوست اطراف نوک سینه
- پدیدار شدن خطی روی پوست از ناف تا خط موی شرمگاهی
- ظاهر شدن لکه‌های تیره روی گونه‌ها، پیشانی یا بینی
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست‌ها
- خارش در ناحیه شکم، کف دست و پا
- تورم نلحیه مچ پا و صورت
هفته ۱۶ در سه‌ماهه‌ی دوم تقویم بارداری
در سه‌ماهه دوم جنین به رشد خود ادامه داده و تغییرات زیر در او دیده می‌شود:
- سیستم اسکلتی عضلانی در حال تکامل است
- پوست شروع به شکل‌گیری می‌کند و تقریباً شفاف است
- مکونیوم در مجرای روده به وجود می‌آید. این اولین مدفوع جنین است
- رفلکس مکیدن ایجاد می‌شود
- فرزند شما حدود ۱۰ سانتی‌متر طول و تقریباً ۸۵ گرم وزن دارد
سه‌ماهه دوم؛ هفته بیستم
در هفته ۲۰ بارداری تغییرات زیر در جنین دیده می‌شود:
- فرزند شما فعال‌تر شده و ممکن است حرکات او را احساس کنید
- جنین با موهای ظریف به نام لانوگو و یک پوشش محافظ مومی به نام ورنیکس پوشیده شده است
- ابروها، مژه‌ها، ناخن‌های دست و پا شکل‌گرفته‌اند
- فرزند شما توانایی شنیدن را کسب کرده است
- در حال حاضر در نیمه بارداری، جنین شما حدود ۱۵ سانتی‌متر طول و حدود ۲۵۵ گرم وزن دارد
سه‌ماهه‌ی دوم؛ جنین در هفته ۲۴
در هفته ۲۴، تغییرات بیشتری در جنین در حال رشد رخ می‌دهد:
- مغز استخوان شروع به ساخت سلول‌های خونی می‌کند
- جوانه‌های چشایی روی زبان جنین شکل می‌گیرد
- اثر انگشت شکل گرفته است
- موی سر شروع به رشد می‌کند
- ریه‌ها تشکیل شده‌اند، اما هنوز فعالیت ندارند
- فرزند شما به یک چرخه خواب منظم دست یافته است
- جنین در حال ذخیره کردن چربی است و اکنون وزنش حدود ۶۸۰ گرم و ۳۰ سانتی‌متر طول دارد
سه‌ماهه سوم؛ هفته ۲۹ تا هفته ۴۰ (تولد)
سه‌ماهه سوم آخرین مرحله بارداری است. بعضی از علائم و عوارض که از سه‌ماهه دوم شروع شده‌اند، احتمالاً همچنان ادامه خواهند داشت. با بزرگ‌تر شدن جنین فشار بیشتری بر اندام‌های داخلی وارد می‌شود، برای مثال ممکن است دچار تنگی نفس و یا تکرر ادرار شوید. البته پس از زایمان این مشکلات برطرف می‌شوند.
علائم و تغییرات فیزیکی در سه‌ماهه سوم
در سه‌ماهه آخر تغییرات فیزیکی بیشتری را تجربه خواهید کرد، ازجمله:
- تورم مچ پا و صورت
- هموروئید
- سینه‌های حساس و ترشح آغوز
- بیرون‌زدگی ناف
- بروز انقباضات عضلانی که می‌تواند نشانه زایمان باشد
- علائم دیگری نظیر تنگی نفس، سوزش سر دل و مشکلات خواب نیز ممکن است دیده شود
علائم زایمان در هفته‌های آخر بارداری
با نزدیک شدن به زمان زایمان بعضی از علائم سه‌ماهه سوم مثل تغییرات دهانه رحم قابل احساس نیست. در این زمان جلسات ویزیت پزشکی بیشتر می‌شود تا سلامت خود و جنین تحت کنترل باشد.
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۲
در هفته ۳۲ جنین به تکامل خود ادامه می‌دهد:
- استخوان‌ها، نرم اما کاملاً شکل گرفته است
- لگدزدن افزایش می‌یابد
- چشم‌ها توانایی باز و بسته شدن را دارند
- ریه‌ها به‌طور کامل تشکیل نشده‌اند، اما حرکات تنفسی رخ می‌دهد
- در این هفته کودک شما حدود ۱٫۸ کیلوگرم وزن دارد و قد او ۴۰ سانتی‌متر است
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۶
در هفته ۳۶ با نزدیک شدن به زمان زایمان، جنین همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد:
- پوشش مومی محافظ (ورنیکس) ضخیم‌تر می‌شود
- مقدار چربی بدن افزایش می‌یابد
- جنین بزرگ‌تر می‌شود و فضای کمتری برای حرکت خواهد داشت، بنابراین حرکات او کمتر می‌شود
- فرزند شما حدود ۴۵ سانتی‌متر طول و حدود۲٫۷ کیلوگرم وزن دارد
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۷ تا ۴۰
هفته ۳۷ تا هفته ۴۰ آخرین مراحل رشد جنین است:
- در پایان هفته ۳۷، نوزاد به رشد نهایی می‌رسد
- اندام‌های جنین قادرند بدون وابستگی به مادر فعالیت داشته باشند
- میانگین وزن جنین هنگام تولد بین ۲٫۷ تا ۴ کیلوگرم است
