تپش قلب در بارداری؛ از علت تا راه های تشخیص و درمان!

 

بارداری، تغییرات زیادی را در بدن زنان به وجود می‌آورد. علاوه بر تغییرات آشکاری مانند بزرگ شدن شکم، تغییرات‌های پنهانی نیز وجود دارند که یکی از آن‌ها، افزایش حجم خون در بدن است. این خون اضافی، باعث می‌شود قلب شما حدود ۲۵ درصد سریع‌تر از حالت عادی بزند. ضربان سریع‌تر قلب گاهی می‌تواند منجر به عارضه‌ای شود که به نام تپش قلب در بارداری شناخته می‌شود (احساس کوبش یا لرزش در قفسه سینه) شود. در این حالت، احساس می‌کنید قلبتان به شدت و بسیار سریع می‌تپد یا در سینه خود احساس کوبش و لرزش دارید. در حالت عادی، این تپش می‌تواند پدیده‌ای طبیعی و بی‌خطر باشد؛ با این حال، گاهی این احتمال نیز وجود دارد که یک مشکل جدی‌تر و زمینه‌ای در سلامت شما وجود داشته باشد. در این مقاله به معرفی این عارضه، زمان وقوع، علل و نحوه مدیریت آن می‌پردازیم.

تپش قلب در بارداری از چه زمانی شروع می شود؟

زمان دقیق شروع این عارضه می‌تواند برای زنان مختلف متفاوت باشد؛ اما به طور کلی، می‌توان انتظار داشت که از هفته پنجم بارداری چنین احساسی را تجربه کنید؛ زیرا حجم خون شما در این زمان می‌تواند تا حدود زیادی افزایش یافته و باعث ضربان سریع‌تر قلب شود. این افزایش فشار بر قلب که از حدود هفته پنجم بارداری آغاز می‌شود، در هفته‌های ۱۶ تا ۲۰ بارداری به اوج خود می‌رسد و سپس تقریبا ثابت می‌ماند.

در سه ماهه دوم، رگ‌های خونی بدن شما گشادتر می‌شوند. این اتفاق باعث می‌شود فشار خون شما به میزان کمی کاهش پیدا کند که خود می‌تواند باعث افزایش فشار بر قلب و بروز تپش شود. همچنین در سه ماهه سوم، به دلیل رشد کودک و نیاز به دریافت خون بیشتر، ممکن است احساس تپش قلب افزایش یابد.

مطالعه بیشتر: بارداری پنهان چیست؟

مطالعه بیشتر: علایم صددرصدی بارداری در هفته اول

سایت معتبر پزشکی  Cleveland clinic در مقاله چنین ذکر کرده است:

«ممکن است نتوانید از تپش قلب در دوران بارداری جلوگیری کنید؛ اما می‌توانید خطر آن را کاهش دهید. شما باید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید و از غذاهایی که چربی، کربوهیدرات، نمک یا شکر زیادی دارند، اجتناب کنید؛ برای درمان اضطراب یا افسردگی خود اقدام کرده و مصرف کافئین را محدود کنید. همچنین الکل ننوشید و اگر سیگار می‌کشید، با پزشک خود در مورد برنامه‌ای برای ترک سیگار صحبت کنید.»

متن انگلیسی:

You may not be able to prevent heart palpitations during pregnancy, but you can lower your risk. You should Eat a balanced diet and avoid foods that are high in fat, carbs, salt or sugar. Get treatment for anxiety or depression, Limit caffeine and don’t drink alcohol. If you smoke, talk to your provider about a plan to quit smoking.

علت تپش قلب در بارداری

همان‌طور که گفتیم، تپش قلب در بارداری گاهی می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ اما در اغلب مواقع، واکنشی طبیعی از سوی بدن به تغییرات این دوره محسوب می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین دلایل ایجاد این عارضه را بررسی می‌کنیم:

۱- افزایش حجم خون

در دوران بارداری، حجم خون شما تا حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد تا نیازهای کودک در حال رشد را تامین کند. این خون اضافی، فشار بیشتری به قلب شما وارد می‌کند و باعث می‌شود تندتر بتپد که می‌تواند منجر به تپش قلب شود.

۲- تغییرات هورمونی

بارداری با افزایش ناگهانی هورمون‌ها، به ویژه پروژسترون همراه است که تاثیر قابل توجهی بر ضربان قلب شما می‌گذارد. این نوسانات هورمونی می‌توانند باعث تند یا نامنظم شدن ضربان قلب شوند.

مطالعه بیشتر: همه چیز در مورد آزمایش هورمونی زنان

۳- استرس و اضطراب

فشارهای روانی و جسمی در این دوره نیز می‌توانند محرک تپش قلب در بارداری باشند. به‌طور خاص، اضطراب باعث افزایش ناگهانی آدرنالین در بدن شده که به تپش شدید قلب یا احساس کوبش منجر می‌شود.

۴- کم آبی بدن

تامین آب کافی بدن در بارداری بسیار ضروری است. کم آبی می‌تواند موجب کاهش فشار خون و به هم خوردن تعادل الکترولیت‌های بدن شود که هر دو از عوامل ایجاد تپش قلب هستند.

۵- کافئین و محرک‌ها

مصرف بیش از حد کافئین یا سایر محرک‌ها (مانند چای، قهوه، نوشابه انرژی‌زا، برخی داروها یا حتی شکلات) می‌تواند قلب را بیش از حد تحریک کرده و باعث تپش شود.

۶- کم خونی

کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز، در بارداری شایع است و باعث می‌شود قلب شما برای رساندن اکسیژن به تمام بدن، سخت‌تر کار کند. این فعالیت اضافی می‌تواند موجب تپش قلب گردد.

مطالعه بیشتر: آزمایش کم خونی چیست و چطور در آزمایش بفهمیم کم خونی داریم؟

۷- اختلالات تیروئید

بارداری می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید شما تاثیر بگذارد و گاهی منجر به پرکاری تیروئید شود. این حالت باعث می‌شود قلب سریع‌تر از حد طبیعی بزند و باعث تپش قلب شود.

۸- فعالیت بدنی

حتی ورزش سبک نیز گاهی می‌تواند با افزایش جریان خون مورد نیاز در بارداری، باعث تند شدن ضربان قلب شود. اگرچه ورزش به طور کلی در بارداری مفید است، اما گاهی ممکن است باعث تحریک قلب شود.

علت تپش قلب در ماه اول بارداری

اگرچه انتظار می‌رود که تپش قلب از هفته پنجم بارداری و بعد از آن آغاز شود، اما ممکن است بعضی زنان زودتر و از هفته چهارم نیز آن را احساس نمایند. به طور کلی، تپش قلب در بارداری بسیار شایع است و شروع آن در اوایل بارداری، آن را نگران‌کننده‌تر نمی‌کند. این عارضه در ماه اول، می‌تواند به دو علت زیر اتفاق بیفتد:

• افزایش حجم خون مادر
• تغییرات هورمونی بدن مادر

مطالعه بیشتر: همه چیز در مورد علت تپش قلب

علت تپش قلب در ماه نهم بارداری

هرچه جنین بیشتر رشد می‌کند، بدن شما باید حجم خون خود را افزایش دهد تا خون لازم برای رشد و تکامل جنین را تامین کند. به همین دلیل در ماه آخر، احتمال بروز تپش قلب در بارداری افزایش می‌یابد. برخی از دلایل این عارضه عبارتند از:

۱- افزایش جریان خون در رحم

در سه ماهه سوم بارداری، حدود ۲۰ درصد از خون بدن شما به سمت رحم جریان می‌یابد و در ماه نهم، این مقدار می‌تواند افزایش نیز پیدا کند. به دلیل وجود این حجم اضافی خون، قلب باید با سرعت بیشتری کار کند تا خون را در بدن به جریان بیندازد. به همین دلیل، ممکن است ضربان قلب شما بین ۱۰ تا ۲۰ ضربه در دقیقه افزایش یابد. وقتی قلب مجبور است سخت‌تر کار کند، ممکن است برخی ناهنجاری‌ها ظاهر شوند. از جمله این موارد، ریتم‌های غیرعادی مانند تپش قلب هستند.

۲- حالت نشستن یا دراز کشیدن

طرز قرارگیری بدن شما بر جریان خون تاثیر می‌گذارد. برای مثال، خوابیدن به پشت در سه ماهه سوم بارداری می‌تواند به ورید اجوف تحتانی (یک سیاهرگ بزرگ) فشار وارد کند و باعث نامنظم شدن ضربان قلب شود.

علت تپش قلب شبانه در بارداری

به طور کلی، علت اصلی تپش قلب در این دوره، افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی است؛ اما علت‌های زیر ممکن است این عارضه را در طول شب تشدید کنند:

• نحوه خوابیدن (دراز کشیدن به پشت می‌تواند باعث فشار بر ورید اجوف تحتانی شود)
• مصرف کافئین و سایر مواد محرک قبل از خواب
• استرس و اضطراب

راه های تشخیص تپش قلب در بارداری

برای تشخیص علت تپش قلب در بارداری، لازم است حتما به پزشک مراجعه شود. معمولا فرآیند تشخیص با پرسش درباره علائم و سوابق پزشکی شما آغاز می‌شود. اگر هر یک از شرایط زیر را دارید، اطلاع دادن آن به پزشک بسیار اهمیت دارد:

• سابقه قبلی تپش قلب
• سابقه بیماری قلبی
• سابقه سایر مشکلات موثر بر قلب
• سابقه بیماری قلبی در خانواده

سپس پزشک معمولا معاینه فیزیکی انجام داده و قلب شما را از نظر وجود صداهای غیرعادی بررسی می‌کند. در اغلب موارد، آزمایش‌های بیشتری برای شناسایی علت اصلی تپش قلب تجویز می‌شود. پزشک ممکن است از هر یک از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:

• آزمایش خون: برای بررسی عدم تعادل‌های بدن و ارزیابی عملکرد تیروئید
• الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): برای سنجش فعالیت الکتریکی قلب
• تست هولتر مانیتور: شامل پوشیدن دستگاهی برای مدت طولانی (معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت) است تا ریتم‌های قلب را در طی فعالیت‌های روزانه ثبت کند.

مطالعه بیشتر: علت تهوع در بارداری چیست؟

چه کسانی در معرض تپش قلب در بارداری هستند؟

اگرچه تپش قلب در بارداری تا حدودی طبیعی در نظر گرفته می‌شود، اما زنانی که شرایط پزشکی خاصی دارند، ممکن است بیشتر از سایرین در معرض آن باشند. از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌

• سابقه تشخیص قبلی آریتمی قلب (ضربان نامنظم قلب)
• بیماری ساختاری قلب
• بیماری مادرزادی قلب (که از بدو تولد در مادر وجود داشته باشد)
• سن بالای مادر باردار
• کاردیومیوپاتی پس از زایمان (ضعیف، ضخیم یا سفت شدن عضله قلب مادر)

لازم است در مورد هرگونه بیماری زمینه‌ای، به ویژه مشکلات قلبی که از قبل تشخیص داده شده‌اند به پزشک خود اطلاع دهید. قلب در این دوران تحت فشار مضاعف قرار می‌گیرد و مدیریت صحیح مشکلات آن برای سلامت مادر و جنین بسیار مهم است.

درمان تپش قلب در بارداری

برای درمان تپش قلب در بارداری می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• تمرین تنفس عمیق: تمرینات تنفس عمیق را انجام داده تا سیستم عصبی خود را آرام و استرس را کاهش دهید. این کار می‌تواند به کاهش تپش قلب کمک کند.
• مایعات کافی بنوشید: در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید. کم آبی بدن می‌تواند تپش قلب را تشدید کند؛ بنابراین تامین مداوم مایعات بسیار مهم است.
• مصرف کافئین و محرک‌ها را محدود کنید: مصرف کافئین از جمله قهوه، چای و شکلات را کاهش دهید یا کاملا قطع کنید؛ زیرا این مواد می‌توانند ضربان قلب را افزایش داده و موجب تپش شوند.
• استرس و اضطراب را مدیریت کنید: از تکنیک‌های آرام بخش مانند یوگا، مدیتیشن یا ورزش سبک برای کاهش سطح استرس خود استفاده کنید تا در پیشگیری از تپش قلب موثر باشد. در صورت لزوم، با یک روانپزشک مشورت نمایید.
• از فشار آوردن به خود بپرهیزید: در هنگام نیاز استراحت کنید و از فعالیت‌های سنگینی که ممکن است فشار اضافی به قلب شما وارد کنند، خودداری نمایید.
• حالت بدنی خود را کنترل کنید: از خوابیدن به پشت به ویژه در سه ماهه سوم بارداری خودداری کنید؛ زیرا این حالت می‌تواند به قلب فشار وارد کند؛ سعی کنید به پهلو دراز بکشید.
• وعده‌های غذایی متعادل مصرف کنید: با خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متعادل در طول روز، سطح قند خون خود را ثابت نگه دارید. این کار می‌تواند از بروز تپش قلب ناشی از نوسانات قند خون جلوگیری کند.
• با پزشک خود مشورت کنید: اگر تپش قلب ادامه‌دار بود یا با علائم دیگری همراه شد، برای دریافت راهنمایی و بررسی مشکلات زمینه‌ای، با پزشک خود تماس بگیرید.

داروی مجاز تپش قلب در بارداری

اگر تپش قلب شما با علائم شدید همراه نباشد و به نظر نرسد که ناشی از یک مشکل جدی است، به احتمال زیاد پزشک هیچ داروی خاصی را تجویز نخواهد کرد. در بسیاری از موارد، تپش در بارداری پس از زایمان و زمانی که بدن شما به حالت عادی بازمی‌گردد، به‌طور خودبه‌خود از بین می‌رود؛ اما در صورتی که پزشک تشخیص دهد که تپش قلب به درمان دارویی نیاز دارد، ممکن است یکی از داروهای زیر را تجویز نماید:

عوارض احتمالی	مشخصات ایمنی	نام دارو
زنان باردار ممکن است به دلیل کاهش آدنوزین به دوزهای پایین‌تر پاسخ دهند.	ایمن برای استفاده در دوران بارداری بدون هیچ گونه اثر قابل تشخیص بر ریتم قلب جنین	آدنوزین
داده‌های ناکافی	ناشناخته؛ اما برای احیا استفاده شده است	آتروپین
به دلیل نیمه عمر طولانی، ممکن است وارد خون جنین شده و باعث کاهش ضربان قلب جنین گردد	مجاز فقط در شرایط اضطراری	وراپامیل
در صورت مصرف طولانی مدت؛ کم کاری و پرکاری تیروئید جنین، گواتر، محدودیت رشد داخل رحمی، نارس بودن نوزاد	فقط برای استفاده کوتاه مدت در مواقع اضطراری	آمیودارون
محدودیت رشد داخل رحمی، برادی کاردی، آپنه، هیپوگلیسمی	از مصرف در سه ماهه اول بارداری خودداری کنید	بتا بلاکرها
ممکن است در سمیت جنینی، دیسترس جنینی رخ دهد.	خوب	لیگنوکائین
به ندرت، انقباضات خفیف رحمی، زایمان زودرس، آسیب جنینی	مشخصات ایمنی خوبی در دوران بارداری دارد؛ با این حال، به دلیل نگرانی در مورد مشخصات ایمنی در زنان غیرباردار استفاده نمی‌شود .	کینیدین

مصرف هیچ یک از این داروها بدون تجویز مستقیم پزشک مجاز نیست و ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد.

برای تپش قلب در بارداری چی بخوریم؟

مصرف مواد غذایی زیر، می‌توانند تا حدود قابل توجهی به پیشگیری و درمان تپش قلب در بارداری کمک کنند:

• آب کافی بنوشید تا از افت فشار خون پیشگیری شود.
• سبزیجات برگ‌دار، لبنیات، ماهی و آجیل برای تامین الکترولیت‌های بدن (پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم)
• یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌های تازه، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم
• پرهیز از کافئین، الکل و دخانیات

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در طول دوران بارداری، باید به طور منظم با پزشک خود در تماس باشید. ویزیت‌های نزدیک به زمان زایمان، معمولا به صورت هفتگی برگزار می‌شوند؛ اما اگر به نظر می‌رسد به طور مکرر دچار تپش قلب در بارداری می‌شوید، مدت زمان آن طولانی‌تر شده یا شدت آن بیشتر شده است، ممکن است نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد. در صورت وجود علائم زیر، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• مشکل در تنفس
• درد در قفسه سینه
• سرفه خونی
• نبض نامنظم
• ضربان قلب بسیار سریع
• تنگی نفس (چه در حین فعالیت و چه در حالت استراحت)

جمع بندی

تپش قلب در بارداری پدیده‌ای شایع و معمولا بی‌خطر محسوب می‌شود که ناشی از افزایش قابل توجه حجم خون، تغییرات هورمونی و افزایش فشار بر قلب است. این شرایط معمولا از هفته پنجم آغاز شده و اغلب با روش‌های خانگی مانند نوشیدن آب کافی، پرهیز از مصرف کافئین، مدیریت استرس و اجتناب از فعالیت‌های سنگین قابل کنترل است.

با این حال، در مواردی که تپش قلب با علائمی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس شدید، سرگیجه یا ناپایدار در نبض همراه باشد، می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند کم خونی، اختلالات تیروئید یا آریتمی قلبی باشد. بنابراین، با وجود طبیعی بودن در اکثر موارد، مشورت با پزشک برای بررسی دقیق و اطمینان از سلامت مادر و جنین ضروری است. چنانچه به راهنمایی و مشاوره بیشتری نیاز دارید، می‌توانید با کارشناسان هومکا مشورت کنید.

سوالات متداول

۱- آیا تپش قلب در بارداری طبیعی است؟

بله، تپش قلب در بارداری اغلب طبیعی است و به دلیل افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود؛ با این حال، در صورت تداوم یا همراهی با علائم دیگر، باید با پزشک مشورت کنید.

۲- درمان خانگی تپش قلب در بارداری ممکن است؟

معمولا با تمرین تنفس عمیق، نوشیدن آب کافی و پرهیز از کافئین می‌توانید به کاهش تپش قلب کمک کنید. همچنین کنترل استرس و استراحت کافی در کنترل این عارضه موثر است.

۳- تپش قلب در بارداری خطرناک است؟

معمولا تپش قلب در بارداری ‌خطری ندارد؛ اما اگر با درد قفسه سینه، تنگی نفس یا سرگیجه همراه شود، می‌تواند نشانه مشکل جدی باشد و نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.

۴- تپش قلب در بارداری و جنسیت جنین به هم مربوطند؟

هیچ رابطه ثابت‌شده‌ای بین تپش قلب مادر و جنسیت جنین وجود ندارد. این باور بیشتر یک باور عامیانه است و تعیین جنسیت تنها از طریق روش‌های پزشکی معتبر امکان‌پذیر است.

۵- عوارض تپش قلب در دوران بارداری چیست؟

در اکثر موارد تپش قلب عارضه جدی ایجاد نمی‌کند و تنها به دلیل افزایش طبیعی حجم خون و تغییرات هورمونی رخ می‌دهد؛ با این حال، در صورت همراهی با علائمی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس، ممکن است نشان‌دهنده مشکلات قلبی جدی باشد که به بررسی پزشکی نیاز دارد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.