سقط جنین و علائم آن + چه عواملی باعث سقط جنین می‌شود؟
عوامل متعددی در سقط جنین نقش دارند که اغلب آن‌ها ناشناخته هستند. سقط جنین ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد اما بیشترین احتمال سقط جنین در اوایل حاملگی است به طوری که از هر ۴ سقط، ۳ مورد در سه ماهه اول رخ می‌دهد.
علائم سقط جنین در سه ماهه اول بارداری
بیشتر موارد سقط جنین در ۱۳ هفته اول بارداری اتفاق می‌افتد و تقریباً حدود ۱۰ درصد از بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌شوند. اگر دچار لکه‌بینی یا خونریزی واژن شده‌اید که پس از چند ساعت به خودی خود متوقف نمی‌شود، به پزشک اطلاع دهید. ممکن است همزمان با خونریزی، علائم دیگری نیز ظاهر شود، ازجمله:
- درد و گرفتگی در ناحیه کمر یا شکم
- خروج مایع یا خون با لخته از واژن
- کاهش وزن
- مخاط سفید و صورتی
- انقباضات و اسپاسم عضلانی
- کاهش ناگهانی علائم بارداری
در هفته‌های اول بارداری، ممکن است رحم بافت جنین را دفع کند ازاین‌رو، توصیه می‌شود در صورت مشاهده هرگونه لکه بینی و یا خونریزی موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. انجام معاینات برای اطمینان از سلامت شما و جنین و نیز جلوگیری از پیامدهای ناشی از سقط جنین مثل عفونت و خونریزی لازم است.
علائم سقط در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری
علائم سقط جنین پس از هفته سیزدهم عبارت‌اند از:
- عدم احساس حرکت جنین
- خونریزی واژینال یا لکه بینی
- گرفتگی کمر یا شکم
- دفع مایع یا لخته از واژن
در صورت مشاهده علائم بالا به پزشک خود مراجعه کنید. اگر جنین زنده نباشد، ممکن است به شما دارویی داده شود تا بافت جنین و جفت به‌طور کامل از رحم تخلیه شود. سقط جنین در سه ماهه دوم یا سوم نیاز به مراقبت‌های جسمی و روانی دارد. اگر فکر می‌کنید برای بهبود شرایط روحی به کمک نیاز دارید، با مشاوره روانشناسی می‌توانید مسائل عاطفی را آسان‌تر پشت سر بگذارید.
اگر شاغل هستید و نیاز به تجدید قوای روحی دارید، بهتر است از پزشک خود بخواهید مرخصی استعلاجی را برای شما در نظر بگیرند. برای اقدام به بارداری مجدد بهتر است کمی صبر کنید زیرا ممکن است مدتی نیاز باشد تا بافت رحم توان اولیه خود را به دست آورد. بنابراین زمان مناسب برای بارداری بعدی را از پزشک خود سوال کنید.
دلایل سقط جنین
دلایل زیادی برای سقط جنین وجود دارد که اغلب آن‌ها ناشناخته است. سقط جنین‌های سه ماهه اول معمولاً به دلیل مشکلات کروموزومی سلول‌ها در زمان تکثیر جنین است. از هر ۴ سقط جنین، ۳ مورد در سه‌ماهه اول رخ می‌دهد. اگر سقط جنین بعد از سه‌ماهه اول بارداری اتفاق بیافتد، ممکن است نتیجه عواملی نظیر بیماری زمینه‌ای و یا بیماری‌های عفونی در مادر باشد که منجر به پارگی کیسه آب شود. گاهی نیز سقط اواخر بارداری به دلیل باز شدن خیلی زود دهانه رحم رخ می‌دهد.
علت سقط جنین در سه ماهه اول
دلیل اصلی سقط جنین در سه‌ماهه اول مشکلات کروموزومی جنین است. البته موارد دیگری نیز در سه‌ماهه اول منجر به سقط جنین می‌شوند که در این بخش با جزئیات بیشتری به آن‌ها می‌پردازیم.
مشکلات کروموزومی
کروموزومها رشته‌هایی از DNA هستند که مجموعه‌ای دقیق از اطلاعات و دستورالعمل‌ها را در خود جای‌داده‌اند و طیف وسیعی از مکانیسم‌های سلولی از رشد اندام‌ها تا رنگ چشم‌های نوزاد را کنترل می‌کنند. گاهی ممکن است در زمان لقاح به دلایل نامشخصی مشکل کروموزومی رخ دهد و کروموزوم‌های جنین از حالت طبیعی خود خارج شوند.
این پدیده به این معنی است که جنین دیگر قادر به رشد طبیعی نخواهد بود و سقط جنین در پیش‌رو است. احتمال تکرار این اتفاق در بارداری‌های بعدی بسیار کم است و چنین پدیده‌ای لزوماً به این معنی نیست که شما یا همسرتان دچار مشکل باروری هستید چراکه چنین اتفاقی ممکن است برای هر کسی رخ دهد.
مشکلات جفت
جفت عضوی است که در زمان حاملگی خون شما را به خون جنین مرتبط می‌کند. اگر مشکلی در رشد جفت وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به سقط جنین شود.
به گفته سرویس سلامت همگانی انگلیس (nhs) سقط جنین زودرس اغلب یک امر اتفاقی و غیرمنتظره است اما چندین عامل خطر بروز چنین مشکلی را افزایش می‌دهند. سن شما یکی از عوامل تأثیرگذاراست:
- در زنان زیر ۳۰ سال از هر ۱۰ بارداری، ۱ مورد به سقط جنین ختم می‌شود
- از هر ۱۰ بارداری در زنان ۳۵ تا ۳۹ سال ، ۲ مورد به سقط ختم می‌شود
- در زنان بالای ۴۵ سال از هر ۱۰ بارداری، ۵ مورد به سقط ختم می‌شود
دلایل زیر نیز بر سقط جنین تاثیرگذارند:
- مبتلا بودن به چاقی
- مصرف دخانیات و مشروبات الکلی
- مصرف کافئین زیاد
علت سقط در سه ماهه دوم
بعضی از بیماری‌های مزمن خطر سقط را در سه‌ماهه دوم افزایش می‌دهند به‌خصوص اگر بیماری تحت درمان نباشد، مانند:
- دیابت (در صورت کنترل نشدن قند خون)
- فشارخون بالا
- لوپوس
- بیماری‌های کلیوی
- پرکاری تیروئید
- کم‌کاری تیروئید
- سندرم آنتی فسفولیپید (APS)
عفونت‌ها
عفونت‌های زیر خطر سقط جنین را افزایش می‌دهند:
- سرخجه
- سیتومگالوویروس (CMV)
- واژینوز باکتریال
- HIV
- کلامیدیا
- سوزاک
- سیفلیس
- مالاریا
مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی ناشی از خوردن غذای آلوده نیز می‌تواند خطر سقط را افزایش دهد. برای مثال:
- لیستریوز که بیشتر در محصولات لبنی غیرپاستوریزه مانند پنیر یافت می‌شود
- توکسوپلاسموز که با خوردن گوشت خام یا نیم‌پز منتقل می‌شود
- سالمونلا که اغلب به دلیل خوردن تخم‌مرغ خام یا نیمه‌پخته بروز می‌کند
داروها
داروهایی که خطر سقط را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:
- میزوپروستول که برای زخم معده تجویز می‌شود
- رتینوئید که برای اگزما و آکنه استفاده می‌شود
- متوترکسات که برای بیماری‌هایی مانند روماتیسم مفصلی کاربرد دارد
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن که برای تسکین درد و التهاب تجویز می‌شوند
همواره قبل از مصرف هر دارو به‌ویژه در بارداری برای اطمینان از بی‌خطر بودن آن، با پزشک مشورت نمائید.
آناتومی و مشکلات رحم
مشکلات و ناهنجاری‌های رحم یکی دیگر از عواملی است که منجر به سقط جنین در سه‌ماهه دوم می‌شود. چنین مشکلاتی عبارت‌اند از:
- رشد غیر سرطانی توده‌های سلولی در رحم به نام فیبروم
- آناتومی ناقص رحم و شکل غیرطبیعی آن
ضعیف شدن دهانه رحم
در بعضی موارد، عضلات دهانه رحم ضعیف‌تر از حد معمول است و باعث از دست رفتن بارداری می‌شود. ضعیف شدن دهانه رحم ممکن است به دلیل آسیب ناشی از عمل جراحی ایجادشده باشد. ضعف عضلانی باعث باز شدن زودهنگام دهانه رحم و سقط جنین می‌شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
در اختلال سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) تخمدان‌ها به دلیل تغییرات هورمونی بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند. سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از دلایل بالقوه و شایع در ناباروری و سقط جنین است چون‌که می‌تواند فرایند تخمک‌گذاری را متوقف کند و بر رشد جنین نیز تأثیر منفی داشته باشد.
تشخیص سقط جنین
اگر به دلیل خونریزی واژینال یا سایر علائم سقط جنین به پزشک مراجعه کنید، آزمایش‌هایی برای تشخیص علت سقط تجویز می‌شوند.
آزمایشات خونی و سونوگرافی
آزمایشاتی که تأییدکننده سقط هستند و باقی‌مانده بافت جنین را در رحم نشان می‌دهند (در موارد سقط جنین ناقص) در ابتدا انجام می‌شوند. سونوگرافی معمولاً اولین آزمایش مورداستفاده برای بررسی وضعیت جنین است. در بیشتر موارد، این کار با استفاده از یک پروب کوچک که از طریق واژن (سونوگرافی ترانس واژینال) وارد رحم می‌شود، قابل انجام است. گاهی نیز سونوگرافی سطح شکمی انجام می‌شود که پروب سونوگرافی بر روی پوست شکم حرکت داده می‌شود تا تصاویری از رحم به دست آید. هر دوی این سونوگرافی‌ها ایمن هستند و خطری متوجه مادر و جنین نمی‌شود.
همچنین ممکن است آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون‌های مرتبط با بارداری تجویز شوند. معمولاً باید دو آزمایش خون به فاصله ۴۸ ساعت انجام دهید تا کاهشی یا افزایشی بودن سطح هورمون‌ها مشخص شود. اگر سطح هورمون hCG کاهشی باشد نشان‌دهنده خاتمه یافتن بارداری است اما اگر سطح آن افزایشی باشد به معنای تداوم رشد جنین است. در بعضی شرایط با استفاده از سونوگرافی یا آزمایش خون نمی‌توان بلافاصله سقط جنین را تأیید کرد. در این صورت ممکن است به فرد گفته شود که آزمایشات پس از ۱ الی ۲ هفته دوباره تکرار شوند.
سقط‌های مکرر
اگر بیش از ۳ سقط جنین پشت سر هم داشته‌اید (سقط‌های متوالی)، معمولاً آزمایش‌های تکمیلی برای بررسی علت زمینه‌ای تجویز می‌شوند.
تست کاریوتایپینگ
در سومین سقط متوالی، سلول‌های جنین از نظر ناهنجاری کروموزومی آزمایش می‌شوند. در صورت وجود ناهنجاری ژنتیکی در سلول‌های جنین، شما و همسرتان نیز از نظر ناهنجاری‌های کروموزومی، آزمایش می‌شوید. به بررسی کروموزومها آزمایش کاریوتایپ می‌گویند. اگر در کاریوتایپینگ مشکلات کروموزومی مشهود باشد به یک متخصص ژنتیک بالینی ارجاع می‌شوید. متخصصان ژنتیک با بررسی شرایط ژنتیکی شما شانس بارداری‌های موفق آتی را تخمین می‌زنند و اگر لازم باشد درمان‌های ناباروری مانند IVF را پیشنهاد می‌دهند.
آزمایش سونوگرافی
در سقط‌های متوالی، برای بررسی ساختار و آناتومی رحم سونوگرافی ترانس واژینال انجام می‌شود. در روش دیگری با سونوگرافی سطح شکمی و تصاویر سه‌بعدی حاصل از آن، علت زمینه‌ای با دقت بیشتری بررسی می‌شود. همچنین مشخص می‌شود که آیا دهانه رحم ضعیف است یا خیر.
آزمایش خون
در آزمایش خون سطوح آنتی‌بادی‌های ضد فسفولیپید (aPL) و ضد انعقاد لوپوس سنجیده می‌شوند. این آزمایش دو بار و با فاصله چند هفته از هم انجام می‌شود. آنتی‌بادی‌های aPL احتمال لخته شدن خون را افزایش داده و بر سلامت جفت تأثیر مخرب دارند و یکی از عوامل سقط‌های مکرر محسوب می‌شوند.
باورهای اشتباه در مورد سقط جنین
موارد زیر با افزایش خطر سقط مرتبط نیستند:
- وضعیت روحی و روانی مادر در دوران بارداری، مانند استرس یا افسردگی
- ترسیدن و یا شوک ناگهانی در دوران بارداری
- ورزش در دوران بارداری (البته لازم است که پیش از شروع تمرینات ورزشی با پزشک مشورت کنید)
- بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن
- کار کردن مانند کارهایی که مستلزم نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت باشند
- داشتن رابطه جنسی در دوران بارداری
- سفر هوایی
- خوردن غذای تند
- سقط قبلی
البته باید توجه داشت که در افراد با شرایط خاص ممکن است برخی از موارد بالا موجب آسیب به جنین گردد. اگر دچار سقط شده‌اید، نگران بارداری‌های بعدی نباشید چراکه بیشتر سقط‌جنین‌ها تنها یک‌بار اتفاق می‌افتند. از هر ۱۰۰ زن، تنها یک نفر سقط مکرر (بیش از ۳ سقط متوالی) را تجربه می‌کند و بسیاری از زنان بارداری موفقی خواهند داشت.
