زمانی که غده تیروئید دچار التهاب شود، هورمون تیروئید بیش از حد نرمال در غده تیروئید انباشته شده و وارد جریان خون می‌شود. التهاب نیمه حاد زمانی رخ می‌دهد که بیمار در بخش غده تیروئید احساس درد داشته باشد. تیروئید انواع متفاوتی دارد، گاهی بدون علامت رشد می‌کند و گاهی علائمی واضح دارد. برخی از بانوان نیز پس از زایمان دچار اختلال در ترشح هورمون تیروئید می‌شوند.
بیماری تیروئید به صورت کلی دو حالت پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید دارد. در صورتی که کم کاری تیروئید بوجود آید به این معناست که غده تیروئید کمتر از حد نرمال هورمون تیروئیدی ترشح می‌کند. در دنیا از هر ۱۰۰ نفر ۲ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. از آنجایی که بیشتر موارد ابتلا خفیف هستند، بیماران پیش از انجام آزمایش متوجه ابتلا نمی‌شوند و هیچ علائمی نیز در خود مشاهده نمی‌کنند.
این بیماری می‌تواند در صورت تشدید اغما و بیماری‌های قلبی را درپی داشته باشد. کم کاری تیروئید قابل درمان است و با انجام آزمایش خون شناسایی می‌شود. در این قسمت بیشتر درباره این بیماری، علائم و عوارض آن خواهید فهمید.
کم کاری تیروئید
به نظر شما متخصص چگونه بین کم‌کاری و پرکاری تیروئید تمایز قائل می‌شود و چطور این بیماری تشخیص داده می‌شود؟ زمانی پزشک متخصص کم کاری تیروئید را تشخیص می‌دهد که مشخص شود غده تیروئید بیمار به حد نرمال هورمون‌های خاص را نمی‌سازد و یا اینکه در تولید هورمون‌ها به قدر کافی فعالیت ندارد. بنابراین در این حالت می‌گویند که بیمار دچار کم کاری تیروئید است. شاید به نظر برسد این بیماری چندان جدی نیست اما کاملا خطرساز است و باید تحت کنترل باشد.
افرادی که مبتلا به کم کاری هستند واکنش‌های شیمیایی نرمال بدنشان برهم می‌خورد، از حالت تعادل خارج می‌شود و برخی از کارکردهای بدن را دچار اختلال می‌کند. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد، خیلی کم پیش می‌آید که علائمی از خود نشان دهد. اما برخی افراد به تدریج علائمی ظاهر می‌شود که مسلما اختلال در سلامت را درپی دارد.
کم کاری نسبت به پرکاری تیروئید از شدت پایین‌تری برخوردار است. به این معنا نیست که اختلالی بی‌ضرر است، اما می‌توان با تشخیص دقیق آزمایشگاهی عملکرد تیروئید را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از هورمون‌های تیروئید سنتتیک برای درمان و بهبود این اختلال استفاده کرد. دقت داشته باشید که شما نمی‌توانید صرف مشاهده علائم، درمان دارویی خودسرانه انجام دهید و ویزیت متخصص و انجام آزمایش تیروئید تجویز شده ضروری است.
کم کاری تیروئید یا Hypothyroidism بیشتر در زنان به‌خصوص در زنان بالای ۵۰ سال بروز می‌کند، اما مردان نیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوند.
علائم کم کاری تیروئید
آن‌چه که از پرکاری تیروئید تاکنون شنیده‌اید برعکس کنید، نشانه‌ها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است.
در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:
- کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
- بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است
- اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است
- پوست زبر و ضمخت شده است
- بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد
- احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
- کلفت شدن غیرطبیعی صدا
- ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
- بروز مشکل یبوست
- احساس خواب آلودگی در طول روز
- کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
- فراموش کردن غیرعادی مسائل
- بی‌حس شدن دست و پا
- ورم کردن صورت و چشم
- افزایش وزن
- برهم خوردن سیکل قاعدگی
- تشدید خونریزی قاعدگی
- نازایی
- گواتر
- ترشح شیر از پستان.
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.
علائم کم کاری تیروئید در زنان
- دوره‌های نامنظم و طولانی قاعدگی
- فراموشی
- افسردگی
- ریزش و نازکی موها
- کاهش ضربان قلب
- تورم مفاصل
- درد در مفاصل
- افزایش کلسترول خون
- سفت شدن عضلات
- پف کردن صورت
- چاقی و افزایش وزن
- احساس گرفتگی در سینه
- یبوست
- خشک و خشن شدن پوست
- حساس شدن به سرما
- احساس ضعف و خستگی
- احساس ضعف عضلانی
درمان کم کاری تیروئید
رایج‌ترین درمان برای کم کاری مصرف داروی لووتیروکسین است. این دارو، هورمون‌های لازم را تامین کرده و بدن را به شرایط طبیعی می‌رساند. دوز مصرف این دارو توسط متخصص تعیین می‌شود و مصرف خودسرانه آن می‌تواند دردسرساز شود.
عوارض کم کاری تیروئید
معمولا تیروئید کم کار از زنان مبتلا به فرزندان انتقال پیدا می‌کند و عوارضی مشابه در دیگر مبتلایان نیز مشاهده خواهد شد. نوزاد مبتلا به کم کاری تیروئید از اختلال رشد، معلولیت‌های ذهنی و فیزیکی رنج میبرد. در بزرگسالان نیز این بیمار می‌تواند با عوارضی قلبی، پوستی، گوارشی و روانی همراه باشد. بنابراین می‌توان دریافت که در صورت عدم کنترل این اختلال عملکرد کل بدن را به خطر می‌اندازد.
آزمایش کم کاری تیروئید
تشخیص اینکه بیمار مبتلا به کم کاری است یا خیر، به نتایج آزمایش TSH و در برخی موارد هورمون تیروکسین بستگی دارد. اگر تیروکسین کم باشد و TSH بالا به این معناست که اختلالی در عملکرد نرمال تیروئید به‌وجود آمده است. تست TSH موثرترین و دقیق‌ترین روش برای تشخیص کم کاری تیروئید محسوب می‌شود.
آیا کم کاری تیروئید خطرناک است؟
غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمون‌های T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز می‌کند. برخی از مهم‌ترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:
- ایجاد اختلال در سیستم عصبی
- بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولا از ضعف عضلات تنفسی رنج می‌برند)
- بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
- انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
- مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
- بروز بیماری گواتر
- درگیری به بیماری‌های قلبی
- ابتلا به بیماری‌های پوستی
- ایجاد اختلالات روانی
- مشکلات گوارشی
تست TSH
با استفاده از آزمایش TSH، مقدار TSH موجود در خون اندازه‌گیری می‌شود. TSH هورمونی است که غده هیپوفیز آن را تولید می‌کند. این غده دقیقا در قاعده مغز جای گرفته و سطح هورمون‌های ترشح شده توسط تیروئید را تنظیم می‌کند. در غده تیروئید در کل سه هورمون: کلسیتونین، تیروکسین T4 و تری یدوتیرونین T3 تولید می‌شود.
در صورتی که سطح TSH افزایش پیدا کند، مقدار هورمون‌های ترشح شده از غده تیروئید نیز افزایش پیدا می‌کند. این دو باهم در ارتباط هستند و تا زمانی که سطح هر دو یکسان باشد مشکلی بروز نمی‌کند، اما اگر این سیستم دچار اختلال شود هورمون تیروئید بیشتر یا کمتر تولید می‌شود و باید علت یابی انجام گیرد. با استفاده از این آزمایش درضمن می‌توان متوجه شد که فرد مبتلا به اختلال پرکاری تیروئید است یا کم کاری.
تست T3
با انجام این تست عملکرد غده تیروئید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. با استفاده از نتایج این تست می‌توان اختلالات غده تیروئید را تشخیص داد، روند درمان بیماران درگیر به کم کاری و پرکاری تیروئید را زیر نظر گرفت. اگر آزمایش TSH غیرطبیعی باشد یا اینکه فرد علائم کم کاری و پرکاری تیروئید داشته باشد، انجام آزمایش T3 ضرورت پیدا می‌کند.
تست T4
T4 یا تیروکسین یکی از دو نوع هورمونی است که در غده تیروئید تولید می‌شود. با انجام آزمایش T4 عملکرد غده تیروئید مورد بررسی قرار می‌گیرد. معمولا این آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان و پایش روند درمان مادران دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید انجام می‌گیرد.
تست Free T3
آزمایش Free T3 تحت عنوان تست سطح دوم و سوم عملکرد غده تیروئید شناخته می‌شود. زمانی این تست انجام می‌گیرد که بخواهند تشخیص دقیق‌تری از پرکاری تیروئید همراه با تست‌های TSH, T3, T4 به‌دست آورند. دیگر دلیل انجام این تست، بررسی وضعیت بالینی مبتلایان به یوتیروئید که در آزمایششان توزیع تغییر یافته‌ای از پروتئین‌ها متصل به T4 و T3 مشاهده شده است.
گاهی ممکن است از این تست برای تشخیص تیروتوکسیکوز استفاده کنند و در پاره‌ای از موارد نیز برای بررسی درمان جایگزین هورمون تیروئید انجام می‌گیرد. برای انجام این تست بیمار نیاز به ناشتایی ندارد. اما پیش از انجام آزمایش بیمار باید از یک ماه پیش مصرف داروهای تیروئید را قطع نماید.
تست Free T4
این تست به چند دلیل انجام می‌گیرد:
- بررسی روند درمان اختلال تیروئید.
- تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان.
- تشخیص بیماری‌های تیروئید.
- بررسی عملکرد غده تیروئید.
معمولا زمانی که فرد علائم تیروئید یا گواتر داشته باشد، نتیجه آزمایش TSH غیرطبیعی باشد، ندول تیروئید مشاهده شود یا اینکه فرد در حال گذراندن درمان بیماری تیروئیدی باشد، انجام آزمایش Free T4 توصیه می‌شود.
این تست به دو روش: نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی یا پاشنه پای نوزادان انجام می‌گیرد. برای انجام آن نیاز نیست ناشتا باشید. ممکن است مصرف برخی از داروها و مکمل‌ها در نتیجه این تست تداخل بوجود آورند. این تست بر روی بیماران بستری انجام نمی‌گیرد چراکه باید علائم بهبود پیدا کنند و بعد نمونه‌گیری انجام شود.
آزمایش تیروئید در منزل
آیا در خود علائم شایع تیروئید را مشاهده می‌کنید و یا اینکه به بیماری مرتبط با تیروئید مبتلا هستید و باید تحت مراقبت باشید؟ برای انجام آزمایشات دوره‌ای فرصت مراجعه به آزمایشگاه را ندارید یا اینکه دسترسی شما دشوار است؟ در هرصورت این مشکلات شما را هومکا برطرف می‌کند. شما می‌توانید در منزل خدمات آزمایشگاهی و ویزیت متخصص دریافت کنید، تنها کافیست با شماره با ۰۲۱۹۱۰۲۵۵۹۵ هومکا تماس بگیرید و یا از طریق سایت هومکا درخواست خود را ثبت نمایید.
سلام ببخشید جطور میشه از کم کاری و پرکاری تیروئید جلوگیری کنیم؟
سلام سارا عزیز
داشتن سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب و انجام چکاپ‌های سالانه به کنترل بیماری‌های تیروئید کمک شایانی می‌کند.
درمان دیگه ای غیر از مصرف دارو وجود نداره؟
سلام زهره عزیز
تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب و ورزش کردن راه‌‌هایی هست که باعث بهبود عملکر غده تیروپید می‌شود.
برای درمان مناسب بهتر هست که حتما به پزشک مراجعه کنید.