حالت تهوع در بارداری؛ دلیل، نحوه پیشگیری و درمان سریع
تهوع در بارداری یکی از شناختهشدهترین علائم بارداری است که هم آزاردهنده است و هم میتواند نشانه سلامت بارداری شما باشد. برآوردها نشان میدهد که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بانوان، تهوع بارداری را تجربه میکنند. این حالت که در اثر تغییرات هورمونی در دوره بارداری ایجاد میشود، معمولا تا پایان سه ماهه اول برطرف میشود؛ در اصطلاحات علمی این عارضه معمولا با نام «تهوع صبحگاهی» شناخته میشود؛ اما این اصطلاح کاملا دقیق نیست؛ زیرا حالت تهوع در هر ساعتی از شبانهروز میتواند رخ دهد. در این مقاله با این عارضه، زمان شروع، علت ها و روشهای درمانی آن آشنا میشویم.
زمان شروع حالت تهوع در بارداری
به طور کلی، انتظار میرود که حالت تهوع در بارداری از هفته ششم آغاز شود؛ اما زمان دقیق شروع آن، در زنان مختلف متفاوت است. بعضی زنان این عارضه از هفته چهارم بارداری (که تنها دو هفته از لقاح گذشته و مقارن با زمانی است که پریود بعدی شما باید آغاز شود) احساس میکند؛ با این حال، انتظار میرود که اغلب زنان پیش از هفته نهم بارداری، آن را تجربه کنند. این حالت در اغلب مواقع تا پایان هفته ۱۴ بارداری برطرف میشود؛ اگرچه برخی از بانوان در مراحل بعدی بارداری خود نیز همچنان تهوع را تجربه میکنند.

بعضی از زنان این حالت را بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب احساس میکنند؛ در حالی که بعضی زنان آن را به عنوان یک حالت همیشگی در طول روز (یا ساعات خاصی مانند عصرها) گزارش مینمایند؛ حتی برخی زنان این حالت را فقط در زمان مواجهه با بوها یا غذاهای خاص تجربه میکنند.
بعضی منابع علمی، شواهدی از فواید حالت تهوع در بارداری نیز ارائه کردهاند؛ برای مثال، سایت پزشکی معتبر Mayoclinic در مقالهای ادعا کرده است:
«مطالعات نشان داده است افراد بارداری که در سه ماهه اول حالت تهوع و استفراغ دارند، نسبت به افرادی که این علائم را ندارند، خطر سقط جنین کمتری دارند.»
متن انگلیسی:
Studies have shown that pregnant people with nausea and vomiting during the first trimester have a lower risk of miscarriage than do pregnant people without these symptoms.
اوج تهوع بارداری در کدام هفته است؟
اوج حالت تهوع در بارداری نیز برای زنان مختلف متفاوت است. همانطور که گفتیم، علائم شما از حدود هفته ششم به شکل نسبتا خفیفی شروع شده و در هفتههای ۹ تا ۱۰ بارداری به اوج خود میرسند.
برای بسیاری از مادران باردار، علائم تهوع از حدود هفته ۱۲ تا ۱۴ (یعنی همزمان با شروع سه ماهه دوم) رو به بهبود میگذارد. تقریبا تمام مادران گزارش میدهند که علائم آنها تا هفته ۱۶ تا ۲۰ به کلی ناپدید میشود؛ هرچند که تا ۱۰ درصد از بانوان تا آخرین مراحل زایمان همچنان حالت تهوع را تجربه میکنند.
در مواردی نیز ممکن است در سه ماهه سوم و با بزرگتر شدن جنین که به معده و رودهها فشار وارد میکند، حالت تهوع مجددا ظاهر شود (زیرا شرایط مناسبی برای هضم غذا و گوارش وجود ندارد).
مطالعه بیشتر: تپش قلب در بارداری
علتهای تهوع بارداری
علت تهوع در بارداری کاملا شناخته شده نیست؛ اما متخصصان معتقدند ترکیبی از تغییرات فیزیکی و شیمیایی در آن نقش دارد. تهوع و استفراغ در اوایل بارداری بیش از هر چیز، میتواند تحت تاثیر افزایش سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) که از هورمونهای مورد نیاز برای یک بارداری سالم است، باشد؛ به طور کلی، عوامل زیر میتوانند دلیل حالت تهوع در بارداری باشند:
- افزایش هورمونهای بارداری مانند HCG و استروژن
- کاهش قند خون
- نوسانات فشار خون
- تغییرات متابولیک بدن
عوامل زیر نیز میتوانند باعث تشدید تهوع شوند:
- استرس و اضطراب
- خستگی مفرط
- مواجهه با بوها یا طعمهای خاص
- مسافرت (ماشین زدگی)
- آب و هوای گرم

درمان سریع حالت تهوع در بارداری
روشهای متعددی برای درمان سریع حالت تهوع در بارداری وجود دارد. ایجاد تغییرات کوچک در رژیم غذایی و سبک زندگی میتواند به رفع حالت تهوع در بارداری کمک کند:
رژیم غذایی برای درمان تهوع بارداری
مصرف رژیم غذایی سرشار از پروتئین، غلات کامل، سبزیجات و میوه برای مادر و جنین مفید است. در مقابل، خوراکیهای بسیار فرآوری شده و پر از قند ممکن است حال شما را بدتر کنند. متخصصان معمولا این مواد غذایی را به بانوان مبتلا به تهوع بارداری توصیه میکنند:
- غذاهای ملایم مانند نان کراکر، بیسکویت ساده، چوب شور یا پوره سیب
- اسموتی میوه و ماست
- آب یا چای (مراقب سطح کافئین در چای باشید)
- میوهها و سبزیجات آبدار مانند هندوانه، کرفس یا فلفل دلمهای؛ مرکبات نیز ممکن است به کاهش تهوع کمک کنند.
- از غذاهای پرادویه و چرب اجتناب کنید؛ غذاهای ساده و ملایم مانند موز، برنج ساده، نان خشک، پوره سیب زمینی، ژله، آب گوشت رقیق، تخم مرغ و پوره سیب مصرف نمایید.
- بین وعدههای اصلی، میان وعدههای مغذی و سرشار از پروتئین مانند ماست، کره بادام زمینی روی برشهای سیب یا کرفس، پنیر یا آجیل بخورید.
- در طول روز مایعات فراوان به ویژه آب بنوشید؛ از نوشیدنیهای کافئیندار پرهیز کنید.
- در هنگام بیرون رفتن از خانه، همیشه یک کیف حاوی میانوعدههای سبک به همراه داشته باشید.
- دمنوش تهیه شده از زنجبیل رنده شده میل کنید یا آبنباتهای زنجبیلی را امتحان نمایید.
تغییرات سبک زندگی برای درمان تهوع در بارداری
- قرصهای ویتامین دوره بارداری را همراه با یک میان وعده مصرف کنید. اگر این مکملها حاوی آهن هستند، سعی کنید آنها را قبل از خواب مصرف کنید. در مورد جایگزینهای ویتامین با پزشک خود مشورت کنید.
- از بوها، نورهای شدید و سایر عوامل آزاردهندهای که محرک تهوع شما هستند دوری کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید.
- فضای اتاق را تهویه کنید؛ از پنکه استفاده نمایید یا گاهی برای تنفس هوای تازه به فضای باز بروید.
- رایحههای تازه و مطبوع مانند لیمو، پرتقال یا نعنا را استنشاق کنید.
- پس از صرف غذا دراز نکشید.
- پس از هر بار استفراغ، دهان خود را بشویید؛ این کار به محافظت از دندانها در برابر اسید معده کمک میکند.
داروهای درمان تهوع بارداری
- ترکیب ویتامین B6 و دوکسیلامین: پزشک ممکن است مصرف همزمان این دو را توصیه کند. دوکسیلامین که معمولا به عنوان کمککننده به خواب و ضد آلرژی کاربرد دارد؛ مصرف این دارو همراه با ویتامین B6 اغلب نیازی به نسخه ندارد.
- داروی Diclegis: این داروی که به طور ویژه برای تهوع بارداری تایید شده، به شکل قرص با رهش تدریجی است و برای افرادی که علائم ویار بارداری دارند نیز گزینه مناسبی محسوب میشود.
- داروهای ضد تهوع (آنتی امتیک): متخصص زنان میتواند این دسته از داروها را تجویز کند. در صورت عدم پاسخگویی، داروهای دیگری مانند آنتیهیستامینها و آنتیکولینرژیکها نیز وجود دارند که انتخاب نهایی بر اساس شرایط شما و نظر پزشک انجام خواهد شد.
حالت تهوع بارداری و جنسیت جنین
برخی افراد باور دارند که تهوع بارداری شدیدتر میتواند نشان دهنده دختر بودن جنین باشد؛ منطق پشت این باور این است که زنانی که جنین دختر دارند، سطح هورمونی بالاتری دارند که باعث میشود تهوع تشدید گردد؛ در حالی که بارداری جنین پسر با سطح هورمونی پایینتری همراه است و باعث میشود تهوع کمتری تجربه شود.
مطالعات بسیار کمی در مورد این نظریه وجود دارد و پژوهشهای موجود نیز نتایج متضادی ارائه دادهاند. به عنوان مثال، یک تحقیق قدیمی در سال ۱۹۹۹ و پژوهشی در سال ۲۰۲۰ چنین گزارش کرده است که جنین دختر، باعث تهوع بارداری شدیدتر میشود؛ در حالی که بعضی تحقیقات نشان داده میزان تهوع و استفراغ در سه ماهه اول جنین پسر در مقایسه با دارندگان دختر بیشتر است.
به همین دلیل، هنوز نمیتوان رابطه بین شدت تهوع در بارداری و جنسیت جنین را پذیرفت و پژوهشهای بیشتری برای تایید ارتباط بین این عارضه و جنسیت جنین لازم است.

پیشگیری از حالت تهوع در بارداری
بسیاری از روشهایی که برای درمان حالت تهوع بارداری استفاده میشوند، میتوانند نقش پررنگی در پیشگیری از حالت تهوع در بارداری نیز داشته باشند. به طور کلی، با روشهای زیر میتوانید تا حدود زیادی از بروز حالت تهوع پیشگیری نمایید:
- استراحت کافی داشته باشید (خستگی میتواند تهوع را تشدید کند).
- از غذاها یا بوهایی که حالتان را بد میکنند پرهیز کنید.
- صبحها بلافاصله پس از بیدار شدن یک خوراکی ساده مانند نان خشک یا بیسکویت ساده میل کنید.
- وعدههای غذایی کوچک و متعدد حاوی غذاهای ساده، پرکربوهیدرات و کمچرب (مانند نان، برنج، کراکر و پاستا) مصرف کنید.
- اگر بوی غذای گرم حالتان را بد میکند، غذاهای سرد را جایگزین کنید.
- مایعات فراوان بنوشید (مثلا آب را به صورت جرعههای کوچک و مکرر بنوشید تا احتمال استفراغ کاهش یابد).
- از خوراکیها یا نوشیدنیهای حاوی زنجبیل استفاده کنید (شواهدی وجود دارد که زنجبیل میتواند به کاهش تهوع و استفراغ کمک کند؛ اما قبل از مصرف مکملهای زنجبیل در بارداری با داروساز مشورت کنید).
- مچ بند فشاری را امتحان کنید (مطالعات نشان میدهند اعمال فشار بر نقاط خاص مچ دست با استفاده از نوار یا دستبند مخصوص، یا با فشار انگشتان میتواند به بهبود علائم کمک کند).

تهوع شدید در بارداری (hyperemesis gravidarum)
اگر حالت تهوع و استفراغ به حدی شدید شود که مانع انجام فعالیتهای روزمره شده و توانایی تغذیه طبیعی را از شما سلب کند، به عنوان تهوع بارداری شدید (هایپرامزیس گراویداروم) شناخته میشود. آمار نشان میدهد تا ۳ درصد از بانوان باردار ممکن است با این چالش روبرو شوند.
این عارضه میتواند به کم آبی بدن منجر گردد. از نشانههای کم آبی میتوان به احساس خشکی شدید در دهان، تشنگی مفرط، حالت خوابآلودگی و ضعف عمومی و همچنین تغییر رنگ ادرار از زرد کم رنگ به زرد تیره یا قهوهای اشاره کرد. در چنین مواردی، ممکن است بستری شدن در بیمارستان برای دریافت مایعات وریدی و نظارت تخصصی ضروری باشد.
مقایسه تهوع بارداری معمولی و تهوع بارداری شدید
در جدول زیر میتوانید مهمترین تفاوتهای حالت تهوع در بارداری به صورت شایع و شدید را مقایسه کنید:
| فاکتور مقایسه | تهوع عادی بارداری | تهوع شدید بارداری |
| شیوع | ۷۰ تا ۸۰ درصد زنان باردار | تا ۳ درصد زنان باردار |
| دوره زمانی | تا هفته ۱۴ الی ۱۶ بهبود مییابد | ممکن است تا ماه هفتم ادامه یابد |
| تعداد دفعات استفراغ | ۱ تا ۲ بار در روز | بیش از ۳ تا ۵ بار در روز |
| توانایی تغذیه | قادر به خوردن و آشامیدن | عدم توانایی در تغذیه طبیعی |
| کاهش وزن | کمتر از ۵ درصد وزن بدن | بیش از ۵ درصد وزن بدن |
| علائم کمآبی | عدم وجود یا خفیف | ادرار تیره، تشنگی شدید، خوابآلودگی |
| نیاز به بستری | معمولا ندارد | تا ۲۰ درصد موارد نیاز به بستری |
| اثر بر جنین | بدون اثر منفی | احتمال وزن کم هنگام تولد |
| درمان | تغییرات غذایی و سبک زندگی | نیاز به مایعات وریدی و داروهای قوی |
| داروهای تجویزی | ویتامین B6 و دوکسیلامین | داروهای قویتر مانند کورتیکواستروئیدها |
تهوع بارداری در چه زنانی بیشتر است؟
در صورت وجود شرایط زیر، ممکن است حالت تهوع در بارداری شدیدتر باشد:
- افزایش تهوع در بارداری دوقلو یا چندقلو
- سابقه تهوع و استفراغ شدید در بارداری قبلی
- سابقه تهوع در سفر (ماشینزدگی)
- سابقه سردردهای میگرنی
- سابقه خانوادگی تهوع بارداری
- تجربه حالت تهوع در هنگام مصرف قرص اورژانسی حاوی استروژن
- اولین بارداری
- چاقی (شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر)
آیا عدم حالت تهوع در بارداری نشانه بدی است؟
به طور کلی، ۲۰ تا ۳۰ درصد زنان در بارداری تهوع را تجربه نمیکنند؛ ممکن است این موضوع شما را نگران کند؛ اما حقیقت این است که بسیاری از بانوان بدون هیچ گونه تهوعی، بارداری کاملا سالمی را پشت سر میگذارند. حساسیت افراد به تغییرات هورمونی متفاوت است و نداشتن تهوع به معنای مشکل در بارداری نیست. حتی حالت تهوع متناوب نیز کاملا طبیعی محسوب میشود. اگر نگران قطع ناگهانی علائم یا عدم وجود تهوع هستید، بهترین راه مشورت با پزشک زنان است تا با معاینات لازم، از سلامت بارداریتان مطمئن شوید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر، با پزشک خود تماس بگیرید:
- تهوع بارداری با وجود استفاده از روشهای خانگی بهبود نیابد.
- علائم تهوع و استفراغ پس از ماه چهارم بارداری ادامه یابد؛ اگرچه این حالت در برخی بانوان طبیعی است، اما به بررسی تخصصی نیاز دارد.
- استفراغ حاوی خون یا مواد شبیه به پودر قهوه باشد (این مورد فورا باید پیگیری شود).
- بیش از سه بار در روز استفراغ کنید یا قادر به حفظ غذا و مایعات در معده نباشید.
- ادرار بسیار تیره و غلیظ شده یا دفعات دفع ادرار به طور محسوس کاهش یابد.
- کاهش وزن غیرطبیعی و قابل توجهی را تجربه کنید.
علائم تهوع در بارداری
علائم کلی تهوع صبحگاهی عبارتاند از:
- حالت تهوع همراه یا بدون استفراغ در سهماهه اول
- حالت تهوعی که معمولاً از صبح شروع شده و در تمام روز ادامه مییابد
- تهوعی که در اثر بوی غذا، بوی افراد و … ایجاد میشود
- حالت تهوع بعد از غذا خوردن بهخصوص غذاهای تند
- تهوع یا استفراغ ناشی از گرما و ترشح شدید بزاق
چرا تهوع بارداری در برخی شدیدتر است؟
برخی از خانمهای باردار حالت تهوع شدیدتری در این دوران تجربه میکنند. موارد زیر میتواند علت حالت تهوع شدید در این افراد باشد:
- اگر جنسیت جنین دختر باشد، مادر ممکن است حالت تهوع شدیدتری تجربه کند
- زنانی که دوقلو یا چندقلو باردار هستند، تهوع شدیدتری دارند
- اگر در بارداریهای قبلی تهوع شدیدی داشتهاید، در بارداریهای بعدی هم همین حالت را خواهید داشت
- سابقه حمله میگرنی میتواند باعث تشدید حالت تهوع در شما شود.
- اگر بعد از مصرف قرص ضدبارداری دچار حالت تهوع میشوید، احتمالاً تهوع بارداری شدیدتری تجربه خواهید کرد

آیا تهوع بارداری خطرناک است؟
این علامت معمولا نشانه سالم بودن بارداری است. اما گاهی تهوع شدید بارداری میتواند عوارض جبرانناپذیری را برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی تهوع شدید بارداری عبارتاند از:
- سوءتغذیه جنین و مادر
- فشار بیشازحد بر اندامهای حیاتی مثل کبد، مغز، قلب و کلیهها
- افسردگی و اضطراب شدید
- کاهش پتاسیم خون و قلیایی شدن آن
- جلوگیری از افزایش وزن جنین
- زایمان زودهنگام
- کاهش مقدار ادرار
- دهیدارتهشدن بدن
- رنگپریدگی
مطالعه بیشتر: نفخ در بارداری
آیا نداشتن تهوع در دوران حاملگی خطرناک است؟
تهوع در بیشتر از ۷۰-۸۰ درصد حاملگیها رخ میدهد. شدت حالت تهوع در زنان حامله با هم متفاوت است. همانطور که گفتیم برخی از زنان هیچگاه تهوع در بارداری را تجربه نمیکنند. درنتیجه نداشتن حالت تهوع در دوران بارداری، خطری به همراه ندارد. اگر حالت تهوع را میتوان به عنوان یکی علائم زجرآور بارداری دانست. اگر حالت تهوع بارداری را تجربه نکردهاید، شانس بزرگی نصیبتان شده است!

به گفتهی وبسایت mayoclinic اصلیترین علت حالت تهوع در دوران بارداری اثرات هورمون HCG است که توسط جفت تولید میشود. هورمون HCG مدتی بعد از چسبیدن تخمک بارورشده به دیواره رحم تولید میشود.
آیا قرص تهوع در حاملگی ضرر دارد؟
دوره بارداری، دوره بسیار حساسی است، زیرا در این دوره نمیتوان خودسرانه از داروهای بدون نسخه و مکملهای گیاهی استفاده کرد. اگر در دوره بارداری تهوع شدیدی را تجربه میکنید، باید برای درمان حتماً به پزشک مراجعه کنید. از مصرف هرگونه قرص یا داروی ضد تهوع در این دوره بدون مشورت پزشک اکیداً خودداری کنید.

جمع بندی
تهوع در بارداری که معمولا از هفته ششم آغاز شده و در هفتههای ۹ تا ۱۰ به اوج میرسد، از شایعترین علائم بارداری محسوب میشود. اگرچه علت دقیق آن کاملا شناخته شده نیست، اما تغییرات هورمونی به ویژه افزایش هورمون HCG نقش اصلی را در این عارضه بازی میکند. این عارضه معمولا تا پایان سه ماهه اول خودبهخود کاهش مییابد؛ همچنین عواملی مانند بارداری چند قلویی، سابقه خانوادگی، استرس و خستگی باعث افزایش این احساس میشوند.
برای درمان حالت تهوع بارداری، روشهای زیادی از تغییرات سبک زندگی مانند مصرف وعدههای غذایی کوچک و مکرر، استفاده از زنجبیل و استراحت کافی و درمانهای دارویی وجود دارد. ایمنترین روش دارویی برای کاهش تهوع مصرف همزمان ویتامین B6 و دوکسیلامین است. اگرچه باور عمومی این است که تهوع شدیدتر به معنای دختر بودن جنین است، اما مطالعات هنوز چنین چیزی را به طور قطعی ثابت نکرده است. چنانچه به مشاوره و راهنمایی بیشتری نیاز دارید، همین حالا با هومکا تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- حالت تهوع در بارداری نشانه دختر یا پسر است؟
بر اساس باورهای رایج، تهوع شدید ممکن است نشانه دختر بودن جنین باشد؛ اما از نظر علمی این موضوع به طور قطعی اثبات نشده است.
۲- بی ضررترین قرص ضد تهوع در بارداری چیست؟
معمولا ترکیب ویتامین B6 با دوکسیلامین به عنوان ایمنترین دارو برای کاهش تهوع بارداری شناخته میشود که معمولا به عنوان اولین انتخاب تجویز میگردد؛ با این حال پیش از مصرف باید با پزشک مشورت کنید.
۳- اوج تهوع بارداری در کدام هفته است؟
اوج علائم معمولا بین هفته های ۹ تا ۱۰ بارداری رخ میدهد؛ پس از این دوره، به تدریج از شدت علائم کاسته شده و تا پایان سه ماهه اول معمولا محو می شود.
۴- حالت تهوع در بارداری دوم چگونه است؟
تجربه تهوع در بارداری دوم میتواند کاملا متفاوت از بارداری اول باشد و الگوی ثابتی ندارد. برخی زنان بهبود قابل توجه و برخی دیگر تشدید علائم را تجربه میکنند که به شرایط فیزیولوژیک بدن در هر بارداری بستگی دارد.
۵- زمان شروع حالت تهوع در بارداری چه موقع است؟
علائم معمولا از هفته ششم بارداری به طور محسوس آغاز میشود. در مواردی نادر نیز ممکن است از هفته چهارم، حتی قبل از تاخیر در قاعدگی، این علائم ظاهر شوند.
۶- حالت تهوع بارداری از کی شروع میشه؟
شروع معمول این عارضه از هفته ششم بارداری و همزمان با افزایش سطح هورمون HCG است. بعضی افراد ممکن است از هفته ۴ بارداری آن را احساس کرده و برخی دیگر ممکن است تا هفته نهم علامتی نداشته باشند.
۷- حالت تهوع بارداری و جنسیت جنین چه ارتباطی دارند؟
اگرچه برخی پژوهش ها ارتباط بین تهوع شدید و جنین دختر را نشان دادهاند، اما این یافتهها قطعی نیستند. در حال حاضر هیچ قابل اطمینانی برای تعیین جنسیت جنین بر اساس شدت تهوع وجود ندارد.
۸- تهوع در بارداری کی تموم میشه؟
معمولا با شروع سه ماهه دوم (بین هفته ۱۲ تا ۱۴) حالت تهوع نیز پایان مییابد؛ اگرچه بعضی زنان ممکن است بعد از این نیز این احساس را تجربه کنند.
۹- آیا تهوع در بارداری برای جنین مضر است؟
تهوع بارداری در حالت عادی خطری برای جنین ندارد و حتی ممکن است نشاندهنده سلامت جفت و بارداری ایمن باشد. اما در موارد شدید ممکن است نیاز به مداخله پزشکی باشد.
۱۰- فایده حالت تهوع در بارداری چیست؟
تهوع بارداری میتواند نشاندهنده سلامت بارداری و عملکرد مناسب جفت باشد؛ زیرا با افزایش هورمونهای محافظتکننده همراه است. همچنین ممکن است نقش مفیدی در محافظت از مادر و جنین در برابر عوامل مضر غذایی را ایفا کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیههای تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب بهعنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.



