پولیپ رحم چیست؟ + علائم و راه های درمانی
پولیپ رحم که به نام پولیپ آندومتر (endometrial polyp) نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که می‌تواند در زنان به وجود آید. اگرچه این عارضه در سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی شایع‌تر است، اما ممکن است در هر سنی بروز کند. این عارضه می‌تواند با درد، پریود نامنظم، لکه بینی، بوی بد و عفونت واژن همراه شود و کیفیت زندگی زنان را تحت تاثیر قرار دهد. این پولیپ‌ها در بعضی موارد حتی می‌توانند باعث ناباروی یا سرطان گردند؛ بنابراین، تشخیص به موقع و درمان این عارضه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به معرفی این بیماری، علائم، نحوع تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
پولیپ رحم چیست؟
پولیپ‌ها عارضه‌های تومور مانندی هستند که می‌توانند در بافت های مختلف بدن ظاهر شوند. این عارضه‌ها که ممکن است در رحم نیز به وجود آیند، می‌توانند در طول زمان رشد کرده و مشکلات سلامتی مختلفی را برای زنان ایجاد کنند. پولیپ رحم دارای بافتی نرم و مستعد خونریزی است که از غدد و بافت‌هایی که پوشش داخلی رحم را تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌شود.
این پولیپ‌ها بسته به اندازه و ساختار انواع مختلفی دارند. اگرچه پولیپ‌های رحم معمولا خوش خیم هستند؛ اما برخی از آن‌ها می‌توانند به سرطان تبدیل شوند؛ به همین دلیل، پولیپ‌های رحمی باید تحت معاینه پزشکی قرار گیرند و در صورت لزوم به کمک جراحی برداشته شوند. افزایش سن زنان، اضافه وزن و مصرف تاموکسیفن (TAMOXIFEN) از عوامل خطر برای ایجاد پولیپ در رحم هستند.
انواع پولیپ های رحمی
با در نظر گرفتن ساختار سلولی پولیپ رحم، می‌توان آن‌ها را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
- پولیپ غده‌ای: از سلول‌های استرومایی تشکیل شده است؛ حاوی تعداد کمی غدد است و بیشتر در زنان جوان ظاهر می‌شود.
- پولیپ فیبری: شامل بافت همبند یا فیبری است که بیشتر در زنان بالای ۴۵ سال تشکیل می‌شود.
- پولیپ غده‌ای – فیبری: بدنه پولیپ توسط غدد تشکیل شده است و ساقه و پایه آن بافت فیبری دارد.
- پولیپ پیش سرطانی (آدنوماتوز): تشکیل شده از حجم بالاتری از غدد که با خطر بالای تبدیل به تومور سرطانی مشخص می‌شود.
- پولیپ جفت: از اجزای جفت باقی مانده در رحم در نتیجه زایمان دشوار، سقط جنین و کورتاژ ناقص تشکیل می‌شود.
همچنین، پولیپ در رحم زنان می‌تواند تک یا چندتایی، و از نظر اندازه کوچک (چند میلی متر)، متوسط و بزرگ (۸ سانتی متر) باشد.
نشانه ها و علائم پولیپ رحمی
پولیپ رحمی می‌تواند با علائم مختلفی همراه شود که مهمترین آن‌ها عبارت است از:
- بی نظمی پریود
- خونریزی بیش از حد در دوره پریود
- خونریزی یا لکه بینی بین دوره‌های قاعدگی
- لکه بینی یا خونریزی واژن بعد از یائسگی
- خونریزی و درد در حین رابطه جنسی در پولیپ‌هایی که تا دهانه رحم امتداد می‌یابند.
- عفونت‌های مکرر دهانه رحم
- بوی بد واژن و عفونت واژن
- ناباروری و سقط جنین
شایع ترین علامت پولیپ‌های رحمی، پریود نامنظم یا غیرقابل پیش بینی است. به طور معمول، دوره‌های قاعدگی هر ۲۸ روز اتفاق می‌افتد؛ اما این دوره می‌تواند از ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر باشد. حدود ۷۰ درصد از زنان مبتلا به پولیپ داخل رحمی، بی نظمی قاعدگی را تجربه می‌کنند؛ همچنین شایعترین شکل خونریزی پولیپ، خونریزی ناگهانی است.
علت پولیپ رحم
دلایل اصلی تشکیل پولیپ‌های رحمی شامل عدم تعادل عصبی – هورمونی و بیماری‌های عفونی و التهابی زنانه است. تغییر در سطح هورمون استروژن، می‌تواند منجر به اختلال در تولید هورمون تخمدان‌ها شود که اغلب با سایر بیماری‌های وابسته به استروژن مانند تخمدان پلی کیستیک همراه است. همچنین شانس تشکیل پولیپ رحم در زنانی که سقط جنین یا کورتاژ انجام داده‌اند بیش از سایر زنان است. به طور کلی، موارد زیر می‌توانند باعث بروز این عارضه شوند:
- بیماری‌های عفونی و التهابی حاد و مزمن دستگاه تناسلی
- سابقه وراثتی سنگین
- چاقی
- مشکلات تیروئید
- بیماری فشار خون
- اختلالات ایمنی
- انواع دیابت
وبسایت معتبر clevelandclinic در ارتباط با تاثیر سن در تشکیل پولیپ رحمی نیز اینگونه بیان می‌کند:
You’re most likely to develop uterine polyps in your 40s and 50s, around the time when you’re approaching menopause (perimenopause). Uterine polyps can occur after menopause (postmenopause), but they rarely affect people under 20 years old.
شما به احتمال زیاد در دهه ۴۰ و ۵۰ زندگی خود، یعنی زمانی که به یائسگی نزدیک می‌شوید، به پولیپ رحم مبتلا خواهید شد. پولیپ رحم ممکن است بعد از یائسگی (پس از یائسگی) ایجاد شود، اما به ندرت افراد کمتر از ۲۰ سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
راه های تشخیص پولیپ رحم
در صورت مشکوک بودن به پولیپ، تست‌های تشخیصی مختلفی وجود دارد. در طول معاینه بالینی زنان، پولیپ‌های امتداد یافته تا دهانه رحم ممکن است قابل رویت باشند؛ افتادن پولیپ رحم، در نمونه‌های کوچک گاهی همراه با خونریزی قاعدگی محتمل است؛ اما پولیپ‌های بزرگ‌تر نیاز به مداخله دارند. پولیپ‌های واقع در رحم را می‌توان با بعضی روش‌های تصویربرداری تشخیص داد. به طور کلی، روش‌های بررسی پولیپ عبارتند از:
۱- سونوگرافی
تشخیص پولیپ رحمی با سونوگرافی شکمی قابل انجام است. پولیپ‌های رحم به عنوان ساختارهای اکوژنیک محدود در پوشش رحم، در طول معاینات معمول سونوگرافی دیده می‌شوند. با این حال، ممکن است گاهی قابل مشاهده نباشد. سونوگرافی ترانس واژینال می‌تواند کیفیت تصویر واضح‌تری ارائه دهد.
۲- هیستروسونوگرافی
روش دیگر در مواردی که شک در معاینه بالینی یا سونوگرافی وجود دارد، استفاده از هیستروسونوگرافی است. در روش هیستروسونوگرافی، یک مایع استریل از طریق کانول‌های نازکی به نام کاتتر به داخل رحم تزریق می‌شود. این مایع به حفره رحم اجازه می‌دهد تا منبسط شود و هر پولیپ، در صورت وجود با وضوح بیشتری در سونوگرافی قابل مشاهده باشد.
۳- هیستروسکوپی
هیستروسکوپی دستگاهی با یک دوربین نوردار و لوله‌ای شکل است که امکان ارزیابی بصری داخل رحم را فراهم می‌کند. می‌توان از آن هم برای اهداف تشخیصی و هم برای اهداف درمانی استفاده کرد. برداشتن پولیپ به کمک هیستروسکوپی و با جراحی امکان پذیر است.
۴- کورتاژ
کورتاژ برای خاتمه دادن به بارداری‌های ناخواسته و همچنین بعضی جراحی‌ها مانند برداشتن پولیپ استفاده می‌شود. بافت غیر طبیعی داخل رحم را می‌توان با خراش دادن به کمک یک ابزار فلزی قاشق مانند به نام کورت برداشت. بافت گرفته شده به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. جواب پاتولوژی پولیپ رحم می‌تواند خوشخیم یا بدخیم بودن پولیپ را مشخص نماید.
چه کسانی به پولیپ رحم مبتلا می‌شوند؟
اگرچه علل بروز پولیپ به طور کامل مشخص نشده است؛ اما وجود بعضی عوامل خطر بروز آن را افزایش می‌دهند. تصور می‌شود که استروژن اضافی در خون نقش مهمی در تشکیل پولیپ‌های رحمی ایفا می‌کند. علاوه بر این، مشخص شده است که داروی تاموکسیفن مورد استفاده در درمان سرطان سینه، خطر تشکیل پولیپ رحم را افزایش می‌دهد. همچنین این عارضه، در زنان یائسه شایع‌تر است و چاقی نیز می‌تواند با ایجاد عدم تعادل هورمونی بر شکل‌گیری آن تاثیر بگذارد. آزمایش هورمونی زنان به راحتی تمامی اختلالات هورمونی شما را نشان خواهد داد.
علاوه بر این موارد، استعداد ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان را نیز می‌توان از عوامل زمینه ساز شکل‌گیری آن دانست. با این حال، علی‌رغم تاثیر همه این عوامل محرک، در برخی موارد پولیپ می‌تواند بدون وجود این عوامل نیز در قسمت‌های مختلف بدن رخ دهد.
روش های درمان پولیپ رحم
گاهی اوقات پولیپ‌ها علامتی ندارند و به طور اتفاقی در طی سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند؛ به همین دلیل ممکن است نیازی به دخالت پزشکی نداشته باشند؛ اما اگر پولیپ علائمی مانند بی‌نظمی قاعدگی، خونریزی واژینال، عفونت، سقط مکرر و ناباروری ایجاد کند، نیاز به درمان دارد. روش‌های درمان پولیپ رحم به شرح زیر است:
- داروهای هورمونی: درمان‌های دارویی اغلب برای تسکین علائم استفاده می‌شوند. هنگامی که دارو قطع می‌شود؛ ممکن است علائم و شکایات دوباره ظاهر شوند.
- جراحی پولیپ رحم با هیستروسکوپی: پولیپ با جراحی به کمک دستگاه هیستروسکوپی که در بالا معرفی شد برداشته می‌شود.
- کورتاژ: کورتاژ همراه با هیستروسکوپی برای برداشتن پولیپ استفاده می‌شود. کورتاژ به طور کلی برای پولیپ‌های کوچک ترجیح داده می‌شود. پولیپ با خراشیدن آن با یک ابزار کورتاژ مخصوص از دیواره رحم جدا می‌شود.
- جراحی پولیپ: در صورت تشخیص سلول‌های سرطانی در پولیپ، از روش‌های درمانی پیشرفته مانند جراحی استفاده می‌شود.
عوارض و خطرات پولیپ رحمی
پولیپ‌های رحمی می‌توانند عوارض زیادی ایجاد کنند؛ زیرا پولیپ‌ها عمدتا با از دست دادن خون زیاد، اختلال در عملکرد رحم یا خطر بدخیمی مرتبط هستند. بعضی از عوارض پولیپ عبارتند از:
- کم خونی: اگر پولیپ باعث خونریزی بیش از حد شود، می‌تواند منجر به کاهش سطح هموگلوبین در خون شود. در این مورد، زنان احساس ضعف و خستگی خواهند کرد. کم خونی می‌تواند در زنان در سنین باروری و همچنین در زنان یائسه رخ دهد.
- سرطان: درصد بسیار کمی (حدود ۱ درصد) از پولیپ‌های رحمی می‌توانند به یکی از انواع سرطان تبدیل شوند. عواملی مانند اندازه پولیپ بزرگ، بیماری‌های مزمن سیستمیک (فشار خون شریانی، دیابت)، چاقی، مصرف داروهای هورمونی و… خطر تبدیل پولیپ به سرطان را افزایش می‌دهند.
- ناباروری: پولیپ در بعضی موارد در زنان مبتلا به ناباروری تشخیص داده می‌شود. پولیپ‌ها فضای مفیدی از غشای مخاطی رحم را اشغال می‌کنند و روند اتصال تخمک بارور شده به دیواره رحم را سخت‌تر می‌نمایند. همچنین همان‌طور که در عکس پولیپ رحم مشخص است، این عارضه‌ها می‌توانند دهانه رحم یا لوله‌های فالوپ را مسدود کرده و عبور اسپرم را دشوار کنند.
عوارض بعد از برداشتن پولیپ رحم
به طور کلی، این جراحی با عوارض قابل توجهی همراه نیست؛ اما بروز مشکلات زیر قابل انتظار است:
- ممکن است ۱ یا ۲ روز پس از عمل دچار گرفتگی و خونریزی واژینال شوید. در صورت تب، درد شدید شکم، یا خونریزی یا ترشحات واژن بصورت شدید با پزشک خود مشورت کنید.
- ممکن است در دستگاه گوارش خود احساس نفخ داشته باشید و به دلیل گاز تزریق شده در طول عمل، احساس درد کنید. این حالت می‌تواند تا حدود ۲۴ ساعت ادامه یابد. همچنین ممکن است در قسمت بالایی شکم و شانه خود احساس درد کنید.
- ممکن تا حدودی درد داشته باشید و باید برای کنترل آن طبق دستور پزشک، داروی مسکن مصرف کنید. آسپرین یا برخی داروهای ضد درد دیگر ممکن است احتمال خونریزی را افزایش دهد؛ بنابراین، حتما فقط داروهای تجویز شده را مصرف کنید.
پیشگیری از پولیپ رحم
به طور کلی، پولیپ‌های رحمی ممکن است در هر زنی ایجاد شوند و حتی عدم وجود عوامل محرک، تضمینی برای پیشگیری از آن نیست. با این حال، حفظ سلامت عمومی بدن و دوری از فاکتورهای موثر در این عارضه، می‌توانند احتمال وقوع آن را کاهش دهند. بعضی از روش‌های پیشگیری از پولیپ عبارتند از:
- حفظ وزن سالم؛ شاخص توده بدنی (یعنی نسبت قد بر حسب سانتی متر به وزن بر حسب کیلوگرم) نباید از ۲۵ واحد تجاوز کند.
- کنترل و درمان بیماری‌های مزمن (دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های تخمدان).
- درمان به موقع التهاب و عفونت در دستگاه تناسلی
- تقویت ایمنی عمومی بدن
- مصرف هرگونه داروی هورمونی باید کاملا تحت نظر پزشک باشد.
همچنین انجام سالیانه چکاپ کامل زنان نیز می‌تواند در پیشگیری از بروز این بیماری موثر باشد.
جمع بندی
پولیپ رحم که یکی از مشکلات رایج در زنان است، در اثر رشد ناهنجار سلول‌های پوشش داخلی رحم ایجاد می‌گردد. این مشکل می‌تواند در اثر اختلالات هورمونی و عصبی ایجاد شود و عواملی مانند بیماری‌های زمینه‌ای (فشار خون و دیابت)، چاقی، عفونت، سابقه خانوادگی و… شانس بروز آن را افزایش می‌دهند. این عارضه‌ها در موارد کمی ممکن است پیش سرطانی باشند؛ به همین دلیل لازم است که به تشخیص و درمان به موقع آن توجه داشته باشند. این پولیپ‌ها، همچنین می‌توانند با مسدود کردن مسیر فالوپ‌ها، باعث ناباروری گردند که معمولا پس از برداشتن پولیپ، مشکل برطرف می‌شود. معمولا برای درمان این مشکل، از روش‌هایی مانند دارودرمانی، هیستروسکوپی، کورتاژ و عمل جراحی استفاده می‌گردد. چنانچه به راهنمایی بیشتری نیاز دارید می‌توانید با متخصصان هومکا مشورت نمایید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
