هر چه که باید در رابطه با هپاتیت ویروسی بدانید!
تاکنون چندین ویروس عامل ایجاد هپاتیت شناخته شده‌اند که موجب التهاب کبد می‌شوند. هر کدام از هپاتیت‌های ویروسی ویژگی‌ها و علائم مختص به خود را دارند. در این مقاله از مجله سلامت هومکا به مطالب مهم در خصوص علائم هپاتیت ویروسی، نحوه تشخیص و راه‌های درمان آنها می‌پردازیم.
فهرست مطالب
هپاتیت ویروسی چیست؟
هپاتیت ویروسی در واقع نوعی التهاب کبد است که بر اثر آلودگی ویروسی رخ می‌دهد. التهاب واکنش بافت کبد به تحریک یا آسیب ناشی از ویروس است که به طور کلی منجر به تورم و آسیب‌های بافتی می‌شود. دلایل زیادی برای ابتلا به هپاتیت وجود دارد که یکی از آنها آلوده شدن به ویروس‌های هپاتیت است. هپاتیت ویروسی ممکن است حاد (کمتر از شش ماه طول بکشد) یا مزمن (بیش از شش ماه طول بکشد) باشد. هپاتیت ویروسی می‌تواند از فردی به فرد دیگر به‌ویژه از راه جنسی منتقل شود. تاکنون پنج نوع مختلف ویروس هپاتیت شناخته شده‌اند که با حروف A تا E طبقه‌بندی می‌شوند:
هپاتیت A: این شکل از هپاتیت منجر به عفونت مزمن نمی‌شود و معمولاً عارضه جدی به دنبال ندارد. کبد معمولاً در طی چند ماه پس از هپاتیت A خودبه‌خود بهبود می‌یابد. با وجود این، در موارد نادر مرگ‌های ناشی از هپاتیت A به دلیل نارسایی کبد رخ داده است و برخی از افراد نیز به دلیل عفونت حاد هپاتیت A نیاز به پیوند کبد پیدا کرده‌اند. این نوع هپاتیت با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
هپاتیت B: در ایالات متحده سالانه حدود ۲۲۰۰۰ مورد جدید هپاتیت B گزارش می‌شود و در حال حاضر نیز حدود ۹۰۰۰۰۰ نفر با این بیماری زندگی می‌کنند. تقریباً ۹۵٪ از موارد هپاتیت B در بزرگسالان با طی کردن مسیر درمان بهبود می‌یابد و به مرحله مزمن وارد نمی‌شود. با این حال، در مواردی ممکن است عفونت مزمن و مادام العمر شود. هر چه ابتلا به هپاتیت B در سن کمتری رخ دهد، احتمال مزمن شدن آن بیشتر است. با تزریق واکسن می‌توان از هپاتیت B پیشگیری کرد.
هپاتیت C: این نوع هپاتیت از شایع‌ترین دلایل بیماری‌های کبدی شمار می‌رود. حدود ۷۵ تا ۸۵ درصد از بیماران مبتلا به هپاتیت C دچار عفونت مزمن کبد می‌شوند. تخمین زده می‌شود که حدود ۲.۴ میلیون نفر در ایالات متحده به عفونت مزمن هپاتیت C مبتلا باشند. در حال حاضر واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C تولید نشده است.
هپاتیت D: هپاتیت D فقط افرادی را مبتلا می‌کند که از قبل به ویروس هپاتیت B آلوده شده‌اند. اگر نسبت به هپاتیت B واکسینه شده باشید، در برابر ویروس هپاتیت D نیز مصون خواهید بود.
هپاتیت E: این نوع هپاتیت با خوردن غذا یا آب آلوده منتقل می‌شود. هپاتیت E در سراسر جهان شایع است. اگرچه این نوع هپاتیت ویروسی واکسن دارد، اما در کشورهای مختلف به یک نسبت در دسترس نیست.
علاوه‌بر ویروس‌های ذکر شده، سایر ویروس‌ها مانند CMV، EBV و HSV نیز می‌توانند باعث هپاتیت شوند. اکثر افراد مبتلا به هپاتیت ویروسی یا به صورت خودبه‌خود یا پس از سپری کردن دوره درمان بهبود می‌یابند و این بیماری اغلب قابل پیشگیری نیز هست. با وجود این، هپاتیت ویروسی هنوز هم یک خطر جدی برای سلامتی محسوب می‌شود زیرا می‌تواند به موارد زیر منجر گردد:
- بافت کبد را از بین ببرد
- به آسانی از فردی به فرد دیگر سرایت کند
- باعث تضعیف سیستم ایمنی گردد
- باعث نارسایی کبد شود
- به سرطان کبد منتهی شود
- در موارد نادر باعث مرگ شود
هپاتیت ویروسی چگونه منتقل می‌شود؟
هپاتیت A می‌تواند از طریق غذا یا آب آشامیدنی آلوده به مدفوع منتقل شود (به این حالت مسیر مدفوعی-دهانی گفته می‌شود.). هپاتیت A همچنین از راه تماس جنسی نیز قابل انتقال است.
- یک فرد ممکن است از راه‌های مختلفی به هپاتیت B مبتلا شود، از جمله:
- رابطه جنسی با فرد آلوده
- استفاده از سرنگ‌های آلوده و اشتراکی
- تماس مستقیم با خون آلوده
- نیدل استیک شدن یا آسیب دیدگی ناشی از سرسوزن
- انتقال از مادر باردار به جنین
- قرار گرفتن در معرض ترشحات و مایعات افراد آلوده
احتمال انتقال ویروس هپاتیت B از مادر باردار به فرزند در زمان زایمان و یا دوره شیردهی وجود دارد. از این‌رو، همه زنان باردار باید در طول بارداری آزمایش هپاتیت B را انجام دهند. در عرض ۱۲ ساعت پس از تولد، نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به هپاتیت B تحت درمان با آنتی بادی هپاتیت B و واکسن هپاتیت B قرار می‌گیرند. راه‌های انتقال هپاتیت C به صورت زیر است:
- استفاده از سرنگ‌های آلوده و اشتراکی
- تماس مستقیم با خون آلوده
- آسیب دیدگی ناشی از سرسوزن
- رابطه جنسی با فرد آلوده
انتقال ویروس‌های هپاتیت از طریق فرآورده‌های خونی بسیار به‌ندرت رخ می‌دهد چراکه در حال حاضر فرآورده‌های خونی برای هپاتیت B و C آزمایش می‌شوند و بعید است که فرد با دریافت آنها به هپاتیت مبتلا شود. ابتلا به هپاتیت D نیز از راه‌های زیر رخ می‌دهد:
- انتقال از مادر به نوزاد در هنگام زایمان
- تماس با مایعات بدن یا خون آلوده
- یک فرد فقط در صورتی به هپاتیت D مبتلا می‌شود که به هپاتیت B نیز مبتلا باشد.
ابتلا به هپاتیت E با خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به ویروس (مسیر مدفوعی-دهانی) رخ می‌دهد. احتمال انتقال همچنین از طریق مصرف غذاهای نیم پز مانند گوشت خام و صدف آلوده نیز وجود دارد. شیوع هپاتیت E معمولا پایین است اما در برخی مناطق که از نظر بهداشتی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند شیوع آن بیشتر است از این‌رو سفر به چنین مناطقی به‌ویژه برای زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.
علائم هپاتیت ویروسی چیست؟
شایع‌ترین علائم هپاتیت ویروسی عبارتند از:
- ادرار تیره
- شکم درد
- زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- مدفوع رنگ پریده
- تب با درجه پایین
- از دست دادن اشتها
- خستگی
- مشکلات معده
- درد مفاصل
در صورت احساس هر یک از علائم بیان شده، در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمائید.
هپاتیت ویروسی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در ابتدا پزشک علائم بالینی را بررسی کرده و در صورت نیاز و مشکوک بودن فرد به هپاتیت، آزمایش‌های خونی مانند آزمایش هپاتیت و تصویربرداری تجویز می‌شوند.
چه کسانی در خطر ابتلا به هپاتیت ویروسی هستند؟
در شرایط زیر احتمال ابتلا به هپاتیت ویروسی افزایش می‌یابد:
- معتادان تزریقی
- روابط جنسی دهانی و مقعدی محافظت نشده
- تعدد شرکای جنسی و روابط پرخطر
- اعتیاد به مشروبات الکلی
- تغذیه نامناسب
- کار در بیمارستان یا خانه سالمندان
- دیالیز طولانی مدت
- زندگی در مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند
چگونه می‌توان از خود در برابر هپاتیت ویروسی محافظت کرد؟
با رعایت نکات زیر احتمال ابتلا به هپاتیت کاهش خواهد یافت:
- دریافت واکسن هپاتیت A و هپاتیت B
- استفاده از کاندوم در رابطه جنسی
- عدم استفاده از سرنگ مشترک
- رعایت کامل بهداشت فردی مانند شستن دست‌ها با آب و صابون
- استفاده نکردن از وسایل شخصی افراد آلوده
- اقدامات احتیاطی در هنگام انجام هر گونه خالکوبی یا پیرسینگ
- رعایت نکات پیشگیرانه در زمان سفر به مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند
- در زمان سفر از آب معدنی استفاده کنید
آیا واکسنی برای هپاتیت ویروسی وجود دارد؟
برای هپاتیت A و هپاتیت B واکسن وجود دارد اما تاکنون هیچ واکسنی برای هپاتیت C تولید نشده است. همچنین دریافت واکسن هپاتیت B می‌تواند شما را از ابتلا به هپاتیت D ایمن کند. در حال حاضر در برخی کشورها واکسن‌هایی برای هپاتیت E تایید است. البته این واکسن‌ها در بسیاری از کشورها کمیاب هستند.
چشم انداز بلندمدت هپاتیت ویروسی چگونه است؟
هپاتیت A و E معمولا فقط باعث عفونت‌های کوتاه مدت و حاد می‌شوند و بدن قادر است بر آنها غلبه کند. سایر انواع هپاتیت از جمله B، C و D نیز می‌توانند باعث عفونت حاد شوند، اما ممکن است در مواردی منجر به عفونت‌های مزمن و طولانی مدت شوند. انواع مزمن خطرناک‌تر بوده و احتمال بیشتری دارد که به عوارض جدی منتهی شوند. در اکثر موارد، حتی اگر چند ماه نیز طول بکشد ویروس به طور کامل از بدن پاک می‌شود. برای بهبود سلامتی و کمک به تسریع درمان موارد زیر مهم هستند:
- از مصرف الکل اجتناب کنید.
- از رژیم غذایی سالم و متنوع پیروی کنید.
- بیشتر از گذشته استراحت کنید.
با پزشک معالج در خصوص انواع ویتامین‌ها و مکمل‌ها صحبت کنید تا بدانید کدام یک را باید مصرف و از کدام یک اجتناب کنید. در طول دوره درمان ممکن است در فواصل زمانی مشخص از شما خواسته شود که انواع آزمایشات خونی و تصویربرداری را به منظور بررسی سلامت کبد انجام دهید. در صورت بروز علائم جدید یا بدتر شدن علائم، موضوع را بلافاصله به پزشک معالج اطلاع دهید.
همچنین شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این بیماری به مقاله هپاتیت چیست مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
