عوارض چاقی + ارتباط بیماری‌های مختلف با چاقی

با بالا رفتن شاخص توده بدنی و ابتلا به چاقی، تقریباً تمامی جنبه‌های سلامت یک فرد ازجمله سیستم قلبی عروقی، سیستم تنفسی، سیستم باروری، حافظه و خلق‌وخو تحت تأثیر قرار می‌گیرد. عارضه چاقی با بعضی از بیماری‌ها نظیر دیابت، بیماری‌های قلبی و کبد چرب در ارتباط مستقیم است و در بعضی دیگر مثل سرطان‌ها به‌عنوان فاکتور مستعد کننده عمل می‌کند. در این مقاله با استناد به منابع معتبر پزشکی، ارتباط چاقی با انواع بیماری‌ها و عوارض چاقی بررسی می‌شود.

عوارض چاقی

چاقی و دیابت

یکی از آشکارترین عوارض چاقی بروز دیابت نوع ۲ است و در لیست بلندبالای بیماری‌های مرتبط با چاقی، دیابت با اختلاف زیاد در صدر قرار دارد. اضافه شدن وزن در بزرگ‌سالی حتی برای افرادی که در محدوده نرمال شاخص توده بدنی یا BMI قرار دارند احتمال دیابت را افزایش می‌دهد. این موضوع هم در زنان و هم در مردان مشترک است.

سلول‌های چربی ناحیه شکمی با تولید هورمون‌های خاصی، باعث افزایش التهاب در بدن شده که متعاقباً منجر به مقاومت به گیرنده‌های انسولینی و درنتیجه کاهش پاسخ بدن به انسولین می‌شوند. کاهش حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین بر عملکرد طبیعی بدن و سوخت‌وساز چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها اثر مخرب دارد.

این روند آسیب‌زا باعث افزایش یافتن سطح قند خون و درنهایت ابتلا به دیابت می‌شود. هر چه تعداد سلول‌های چربی بدن بیشتر باشد این روند التهابی و تجمع قند در خون شدیدتر است. مطالعات نشان داده‌اند که برنامه‌های کاهش وزن برای افراد مبتلا به چاقی سبب پیشگیری از دیابت و یا به تأخیر انداختن آن می‌شود.

چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی

یکی دیگر از عوارض چاقی بیماری‌های قلبی و عروقی است. وزن بدن ارتباط مستقیمی با بیماری‌های قلبی و عروقی دارد. با بالا رفتن BMI بدن، سطح فشار خون، کلسترول، LDL، تری گلیسیرید، قند خون و التهاب نیز بالاتر می‌رود. این عوارض، درمجموع خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهند.

مطالعات نشان داده‌اند افرادی که شاخص توده بدنی آن‌ها بالاتر از حد نرمال است، بیشتر از سایرین در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی قرار دارند. دو عارضه افزایش فشارخون و افزایش کلسترول به‌تنهایی تا ۵۰ درصد خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را در افراد مبتلا به چاقی افزایش می‌دهند.

مولکول‌های کلسترول با رسوب تدریجی در دیواره عروق سبب اختلال در جریان خون و درنهایت انسداد عروق می‌شوند. خوشبختانه با کاهش وزن می‌توان بسیاری از عوارض مرتبط با چاقی را برطرف کرد و شرایط جسمانی را به حالت طبیعی بازگرداند. اتخاذ سبک زندگی درست و پیروی از برنامه‌های غذایی مناسب تحت نظر پزشک، در بهبودی وضعیت جسمانی تأثیر قابل‌توجهی دارد.

چاقی و سرطان

ارتباطی که بین چاقی و سرطان وجود دارد به روشنی دیابت و بیماری‌های قلبی نیست و به این دلیل است که در بروز سرطان چندین فاکتور مختلف نقش دارند. در سال ۲۰۰۷ انجمن تحقیقات سرطان بیان کرد که شواهد قانع‌کننده‌ای از ارتباط چاقی با سرطان‌های پانکراس، کولون، رکتوم، سینه، دهانه رحم و کلیه وجود دارد. این ارتباط به‌ویژه با چاقی شکمی مشهودتر است. چاقی در سرطان‌های ذکرشده یک فاکتور خطر بالقوه به‌حساب می‌آید که در کنار سایر عوامل سبب تسریع بروز سرطان می‌شود. به همین دلیل سرطان هم یکی از عوارض چاقی محسوب می‌شود.

وب‌سایت mayoclinic در مورد عوارض چاقی و ارتباط آن با ویروس کرونا می‌گوید:

به نقل از مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری (CDC) افراد چاق در خطر بیشتری برای ابتلا به ویروس کرونا و ابتلا به نوع شدیدتر این بیماری هستند. چاقی یکی از ریسک‌فاکتورهای بیماری کووید۱۹ است. علاوه بر این، بیماری دیابت که یکی از عوارض چاقی است یکی از ریسک‌فاکتورهای کرونا به‌شمار می‌رود.

عوارض چاقی و افسردگی

یکی دیگر از عوارض چاقی افسردگی است. تحقیقاتی که در زمینه ارتباط چاقی و افسردگی انجام شده است نشان می‌دهند که شیوع افسردگی در افراد با شاخص توده بدنی بالا، بیشتر از سایرین است. چاقی و افسردگی در ارتباط باهم همانند یک جاده دوطرفه عمل می‌کنند به صورتی که افزایش چاقی باعث بیشتر شدن افسردگی و افزایش افسردگی باعث تشدید چاقی می‌شود.

علت چنین فرایندی این است که با افزایش تعداد سلول‌های چربی در بدن، میزان مواد التهابی در خون افزایش می‌یابد و این مواد با تأثیر بر مغز، عملکرد آن را تغییر می‌دهند. نتیجه چنین روندی، سرکوب شدن هورمون‌های شادی‌آور نظیر سروتونین و دوپامین است. از سویی دیگر، افسردگی با تحت تأثیر قرار دادن تحرک و جنب‌وجوش فرد سبب تشدید چاقی می‌شود.

عوارض چاقی و ناباروری در زنان و مردان

ناباروری در زنان

چاقی می‌تواند جنبه‌های مختلف دستگاه باروری زنان از فعالیت جنسی تا زایمان را تحت تأثیر قرار دهد. در زنان، ارتباط چاقی با ناباروری ازجمله ناباروری ناشی از عدم تخمک‌گذاری واضح‌تر است. زنانی که شاخص توده بدنی آنان در محدوده ۲۰ تا ۲۴ قرار دارد ازنظر وضعیت باروری در بهترین حالت ممکن قرار دارند.

چاقی با عوارضی نظیر سقط خود به خودی جنین، دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی و مشکلات مرتبط با زایمان در ارتباط است. همچنین در مادرانی که BMI بسیار بالایی دارند احتمال تولد نوزاد با نقایص مادرزادی بیشتر است. خوشبختانه با کاهش وزن می‌توان از این عوارضی پیشگیری نمود.

ناباروری در مردان

در زمینه تأثیر چاقی بر ناباروری مردان، با افزایش شاخص توده بدنی تعداد اسپرم‌ها و سرعت حرکت آن‌ها دستخوش تغییر می‌شود علاوه بر این با افزایش BMI، قوای جنسی دچار افت محسوس می‌شود.

چاقی و سیستم تنفسی

یکی دیگر از غوارض چاقی بروز مشکل در سیستم تنفسی است. چاقی از دو طریق متابولیسمی و فیزیکی قادر است که بر سیستم تنفسی تأثیر منفی داشته باشد. تجمع چربی در ناحیه شکمی باعث محدود شدن حرکت دیافراگم و کاهش حجم تنفسی می‌شود. آسم و وقفه تنفسی در خواب، از دیگر عوارض تنفسی مرتبط با چاقی هستند. در افراد مبتلا به چاقی احتمال بروز آسم ۵۰ درصد بیشتر از سایرین است. عارضه وقفه تنفسی در خواب نیز از مشکلات شایع تنفسی است که از هر ۱۵ نفر ۱ نفر به آن مبتلاست و ۵۰ تا ۷۵ درصد افراد مبتلا دچار چاقی مفرط هستند.

عوارض چاقی و عملکرد ذهنی

آلزایمر یکی از بیماری‌هایی است که با رسیدن به دوران سالمندی به‌تدریج خود را نشان می‌دهد. در ایالات‌متحده، ۷٫۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند و بیشتر آن‌ها بالای ۶۵ سال سن دارند. دو مورد از عوامل خطر مرتبط با آلزایمر چاقی و لاغری است به صورتی‌که خطر ابتلا به آلزایمر در مبتلایان به چاقی ۴۲ درصد و در افراد لاغراندام ۳۶ درصد بیشتر از سایرین است.

چاقی و سیستم اسکلتی و عضلانی

مبتلا بودن به چاقی سبب تحمیل وزن اضافه بر استخوان‌ها و مفاصل و در نتیجه بروز بیماری‌هایی مثل آرتروز می‌شود. آرتروز مفصل و لگن به‌طور مستقیم با چاقی در ارتباط است و یک‌سوم بیمارانی که تحت عمل تعویض مفاصل قرار می‌گیرند مبتلا به چاقی هستند. علاوه بر این، چاقی سبب افزایش درد پشت، نقایص ستون فقرات و بدشکلی استخوانی می‌شود.

چاقی و کبد چرب

در بسیاری از کشورها ازجمله ایران به دلیل سبک زندگی نادرست، مصرف غذاهای آماده و استرس‌های روزانه، کبد چرب به یکی از معضلات حوزه سلامت تبدیل‌شده است. چاقی شکمی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مستعد کننده فرد در ابتلا به کبد چرب است. بالا بودن حجم چربی در بدن باعث رسوب چربی در سلول‌های کبد و انباشتگی در این ارگان می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کبد چرب و انواع مختلف آن مقاله‌های کبد چرب را در مجله هومکا مطالعه نمایید.

با انبار شدن چربی در سلول‌ها، مقدار عوامل التهابی در بافت کبد به‌تدریج بیشتر می‌شود. این عوامل التهابی به سلول‌های کبد آسیب زده و عوارض ناشی از آن به‌مرورزمان خود را نشان می‌دهند. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، پیروی کردن از برنامه کاهش وزن تحت نظر پزشک بسیار اهمیت دارد.

کلام آخر از هومکا

چاقی عوارض مختلفی به همراه دارد که اگر کاهش وزن صورت نگیرد، این عوارض خود را نشان می‌دهد. درمان چاقی شدنی است. همه درمان‌ها نیازمند تغییر در سبک زندگی، نوع و مقدار رژیم غذایی و فعالیت روزانه هستند. روش درمانی مناسب با توجه به شدت چاقی تعیین می‌شود. برای درمان باید به پزشک تغذیه مراجعه کنید و تحت نظر او رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.