علائم دفع سنگ کلیه + از کجا بفهمیم که سنگ کلیه دفع شده است؟
درد سنگ کلیه، دردی شدید و ناگهانی است و از بدترین دردهایی است که یک فرد در زندگی خود تجربه میکند. این درد اغلب یکی از علائم دفع سنگ کلیه است زیرا حرکت سنگ از کلیه به طرف حالب باعث تحریک شدید حسگرهای درد در سیستم ادراری میشود. در این مقاله با استناد به منابع معتبر علوم پزشکی، علائم و مراحل دفع سنگ کلیه برای همراهان گرامی شرح دادهشده است.
اولین علائم دفع سنگ کلیه چیست؟
خروجی کلیه و محل اتصال آن به حالب یک حالت قیف مانند دارد که از طریق آن جریان ادرار به حالب وارد میشود. اولین علائم سنگ کلیه زمانی بروز میکند که سنگ کلیه پس از مدتها از محل استقرار اولیه خود جداشده و به داخل این مجرای قیف مانند وارد میشود. ممکن است فردی ۲۰ سال دچار سنگ کلیه باشد اما هرگز آن را احساس نکرده باشد ولی وارد شدن سنگ به حالب، همان لحظهای است که درد تیز و شدید احساس میشود و فرد به سنگ کلیه خود پی میبرد. البته همیشه درد سنگ کلیه شدید نیست و گاهی به دلیل کوچک بودن سنگ، درد خفیف و قابلتحمل است.
کلیهها در ناحیه پهلو در دو طرف ستون فقرات قرار دارند و سنگهای کلیه تقریباً همیشه در یک کلیه بروز میکنند، بنابراین درد در سمت راست یا چپ و معمولاً در پشت یا پهلو احساس میشود. البته همیشه نیز به این منوال نیست و گاهی درد کلیه به قسمتهای دیگر بدن مانند شکم و کشاله ران نیز سرایت میکند. بسته به نوع سنگ و محل قرارگیری آن، درد ممکن است بهصورت تیز و کوتاه و یا مبهم و بلندمدت احساس شود.
سنگ کلیه غیر انسدادی، به این معنی که سنگ مجاری ادرار را مسدود نکرده باشد گاهی اوقات باعث دردهای مبهم میشود اما درد حاد و شدید زمانی رخ میدهد که سنگ باعث انسداد حالب و یا کلیه شوند. معمولاً این نوع درد پیوسته نیست و دورههای درد و تسکین پشت سر هم تکرار میشوند. البته هرکسی ممکن است درد را بهصورت متفاوتی تجربه کند. علاوه بر درد، علائم هشداردهنده دیگری نیز با سنگ کلیه همراه هستند. سایر علائم به شرح زیر است.
۱. حالت تهوع و استفراغ
سنگ کلیه ممکن است باعث ناراحتی معده شود اما نه به شیوه آنفولانزای معده یا مسمومیت غذایی بلکه درد آن تیز و متمرکز است درحالیکه درد معده معمولی مبهم و پراکنده است. اگر درد از سمت راست شکم بروز کند شاید تصور کنید که آپاندیس دچار عفونت شده باشد.
۲. خون در ادرار
صورتی شدن ادرار یک علامت هشداردهنده برای مشکلات سیستم ادراری مثل سنگ کلیه است. البته گاهی خوردن چغندر قرمز پختهشده (لبو) یا مصرف بعضی از داروها باعث تغییر رنگ ادرار میشوند اما اگر سابقه درد کلیه و یا مشکلات ادراری دارید باید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
۳. ادرار کفآلود یا بدبو
ممکن است علاوه بر تغییر رنگ ادرار تغییرات ظاهری دیگری نیز در ادرار رخ دهد. سنگهای کلیه از کریستالیزه شدن مواد معدنی در کلیه به وجود میآیند و زمانی که ادرار تیرهتر، کدرتر و بدبوتر باشد این فرآیند بیشتر رخ میدهد. بوی تند ادرار همانند بوی آمونیاک است و این بو میتواند نشانهای از عفونت دستگاه ادراری یا سنگ کلیه باشد.
۴. کم و زیادشدن حجم ادرار
انسداد مجاری ادرار نهتنها باعث درد میشود بلکه مشکلات ادراری دیگری را نیز به دنبال دارد. هر میزان که سنگ بیشتر به سمت قسمتهای تحتانی سیستم ادراری حرکت کند، احساس دفع ادرار نیز شدت بیشتری میگیرد و ممکن است هنگام دفع ادرار احساس درد و سوزش بروز کند.
۵. تب و لرز
در برخی افراد در زمان ابتلا به سنگ کلیه علائمی شبیه آنفولانزا و تب و لرز بروز میکند. این مشکل میتواند فراتر از سنگ کلیه باشد چراکه چنین علائمی از نشانههای عفونت مجاری ادراری است و باید بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کرد.
آیا متوجه دفع سنگ کلیه میشویم؟
درد، قابل توجهترین علامت دفع سنگ کلیه است. دردهای ناشی از دفع سنگ کلیه معمولاً زمانی بروز میکند که سنگ از کلیه خارج و وارد مجاری ادراری شود و به سمت مثانه و یا میزراه حرکت کند. ویژگی درد ناشی از دفع سنگ کلیه به صورت زیر است:
- درد پایین شکم یا کشاله ران
- درد در پشت و امتداد یک طرف بدن درست زیر دندهها
بروز درد بیانگر این است که سنگ در مسیر دفع شدن است. در این مسیر علائم دیگری نیز بروز میکند که در بخش علائم به آن اشاره شده است.
مراحل دفع سنگ کلیه
مرحله ۱ و علائم دفع سنگ کلیه در آن
مراحل اولیه تشکیل سنگ معمولاً بدون درد و علائم است. اکثر مردم تنها زمانی به وجود سنگ کلیه پی میبرند که سنگ از دیواره داخلی کلیه جدا شود و در سیستم ادراری به حرکت درآید. علائم سنگ کلیه شامل درد شدید و احتمالاً تب و لرز است. همچنین ممکن است خون در ادرار مشاهده شود که بررسی RBC در آزمایش ادرار میتواند این موضوع را تایید کند.
درد با اسپاسم کلیه توام است و این حرکات کلیه برای خارج شدن سنگ از کلیه انجام میشود. در مرحله یک اسپاسم و درد کلیه بین ۱ تا ۴ بار در ساعت اتفاق میافتد. این انقباضات کلیوی تا زمان ورود سنگ به حالب ادامه خواهند داشت. درد این مرحله حتی از درد زایمان طبیعی نیز شدیدتر است. مرحله یک دردناکترین فاز دفع سنگ کلیه است.
مرحله ۲ و علائم دفع سنگ کلیه
اکنون سنگ وارد حالب شده است. اگرچه مرحله یک یا درواقع بدترین بخش فرآیند دفع سنگ کلیه را سپری کردهاید، اما مرحله دو هم میتواند فوقالعاده دردناک باشد. قطر داخلی حالب معمولاً بین ۲ تا ۳ میلیمتر است. اگر سنگ کلیه بزرگتر از این باشد منجر به درد میشود.
البته این درد با درد مرحله اول فرق دارد زیرا درد مرحله ۲ اغلب ضرباندار است و سنگ کلیه در مسیر حرکت خود در مجرای حالب بهطور پیوسته به دیواره برخورد میکند و عصبهای درد را تحریک میکند. همچنین اگر سنگ کلیه در هر نقطهای از مجرای ادراری متوقف شود، احساس فشار و باد کردن بروز خواهد کرد که بهطورمعمول دردناک نیست، اما اگر اتفاق رخ دهد قابل احساس است.
مرحله ۳ و علائم دفع سنگ کلیه در این مرحله
درنهایت، سنگ کلیه وارد مثانه میشود و درد تقریباً از بین میرود. آنچه شما در این فاز تجربه خواهید کرد احساس نیاز برای دفع ادرار است. بدن شما میخواهد سنگ را دفع کند و به همین منظور تکرر ادرار از علائم این مرحله از دفع سنگ کلیه است. البته ممکن است دفع سنگ کلیه از مثانه به همین سادگی نباشد و سنگ در ورودی مجرای ادرار گیر کند و جریان ادرار متوقف شود. در چنین حالتی سنگ دوباره به مثانه برمیگردد و پس از چند دقیقه دوباره به مجرای ادرار وارد میشود.
مرحله ۴ و علائم دفع سنگ کلیه در این مرحله
برای موفقیت در مرحله آخر تلاش شما تأثیرگذار است. هنگامیکه سنگ کلیه به دهانه مجرای ادرار میرسد، باید با زور زدن و فشار مضاعف سنگ را به بیرون از بدن هدایت کنید.
به گفته وبسایت mayoclinic عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش میدهند عبارتاند از:
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه
- کمآبی بدن
- رژیم غذایی پرشکر، پرنمک، پر پروتئین و…
- چاقی
- بیماریهای گوارشی
- برخی از مکملها
دفع سنگ کلیه چقدر طول میکشد؟
اندازه سنگ عامل اصلی در تعیین مدت زمان دفع آن است. سنگهای کوچکتر از ۴ میلیمتر در ۸۰ درصد مواقع خودبهخود از میزنای عبور کرده و دفع میشوند. دفع چنین سنگهایی بهطور متوسط ۳۱ روز طول میکشد. سنگهایی که ۴ تا ۶ میلیمتر قطر دارند به احتمال زیاد برای دفع مستلزم مصرف دارو هستند. البته حدود ۶۰ درصد از این سنگها نیز خودبهخود و بهطور طبیعی دفع میشوند. دفع این نوع سنگها بهطور متوسط ۴۵ روز به طول میانجامد. سنگهای بزرگتر از ۶ میلیمتر غالباً برای دفع نیاز به درمان دارند. فقط حدود ۲۰ درصد از این نوع سنگها بهطور طبیعی دفع میشوند. دفع چنین سنگهایی بهطور طبیعی تا یک سال طول میکشد.
از کجا بفهمیم که سنگ کلیه کاملاً دفع شده است؟
بعضی از سنگها به دلیل بزرگی باعث بروز علائمی در فرد میشوند اما بسیاری دیگر از افراد مبتلا به سنگ کلیه هیچ علامتی ندارند. هرگاه پس از طی کردن یک پروسه درمانی علائم زیر بهبود پیدا کنند به احتمال زیاد سنگ دفع شده است. علائمی که نشاندهنده وجود سنگ در کلیه و مجاری ادراری است:
- درد کاملاً محسوس در پشت معمولاً درست زیر دندهها که گاهی به سمت جلو و گاهی اوقات نیز به سمت کشاله ران گسترش پیدا میکند. درد ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث تهوع و استفراغ شود
- خون در ادرار
- ادرار کدر یا بدبو
- لرز، تعریق و تب که نشانه عفونی شدن مجرای ادرار است
- سنگهای کوچک مانند شن در ادرار دیده شوند. این حالت بیشتر در اثر سنگهای اسید اوریک ایجاد میشود
- احساس نیاز فوری به ادرار کردن به دلیل وجود سنگ در خروجی مثانه
اگر سنگ بهطور کامل دفع نشود بعد از مدتی ممکن است بخشی از جریان ادرار را مسدود کند یا باعث خونریزی یا عفونت شود. در چنین حالتی روند متناسب درمانی جهت برداشتن سنگ کلیه توسط پزشک اتخاذ میشود.
تفاوت علائم دفع سنگ کلیه در مردان و زنان
مردان دو برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. البته این شکاف در سالهای گذشته در حال کاهش است. عوامل مختلفی ازجمله زمینه ژنتیک و فاکتورهای غذایی در بروز سنگ کلیه اهمیت دارند اما دقیقه مشخص نیست که چرا میزان ابتلای مردان بیش از زنان است. همانطور که گفته شد ژنتیک برای هر دو جنس نقش مهمی دارد. افرادی که سابقه پزشکی خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه دارند، دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. سایر عواملی که در تشکیل سنگ کلیه دخیل هستند عبارتاند از:
- رژیم غذایی
- کمآبی بدن
- آبوهوای گرم
- عوارض جانبی داروها
محققان بر این باورند که کمآبی بدن بزرگترین عامل خطر است. افرادی که شغل آنها مستلزم حضور در فضای گرم است به دلیل کمآبی مزمن بیشتر دچار سنگ کلیه میشوند. این افراد باید آب بیشتری بنوشند زیرا به طرق مختلف مایعات خود را از دست میدهند.
تفاوت در آناتومی زن و مرد نیز میتواند منجر به علائم مختلفی شود. در مردان هنگام عبور سنگ از حالب، شکمدرد، کمردرد یا درد کشاله ران بروز میکند. علاوه بر این، در قسمت بالای شکم نیز بروز درد محتمل بوده و اغلب مبهم و یا ضربان دار است. از سویی دیگر، گاهی درد سنگ کلیه در زنان شبیه دردهای قاعدگی است که میتواند از حالت مبهم تا شدید متغیر باشد.
برای مطالعه مقاله علائم سنگ کلیه در زنان کلیک کنید.
پیشگیری از سنگ کلیه
تمام مراحل دفع سنگ کلیه را با هم بررسی کردیم. اینکه بدانید چه عواملی در به وجود آمدن سنگ کلیه نقش دارند میتواند کمک بزرگی به پیشگیری از تشکیل سنگهای بعدی کند. بهطورمعمول، سنگ کلیه زمانی تشکیل میشود که ادرار حاوی درصد بالایی از مواد معدنی مرتبط با سنگ کلیه باشد. در چنین حالتی رقیق شدن ادرار از رسوب این مواد جلوگیری میکند. اما گاهی دلیل تشکیل سنگ کلیه به کمبود بعضی از ریزمغذی برمیگردد که منجر به کریستالیزه شدن مواد معدنی ادرار میشود. برای بهبود این نقص، پزشک ممکن است دارو و یا رژیم غذایی خاصی را تجویز نماید.
برای ایجاد تغییرات در رژیم غذایی باید نوع سنگ مشخص شود. علاوه بر این، نوشیدن مقدار زیادی آب برای پیشگیری از ایجاد هر نوع سنگی مفید است. این کار باعث افزایش جریان ادرار و کاهش احتمال تشکیل سنگ میشود. البته به دلایل ژنتیکی و وراثتی، کلیه برخی افراد سنگساز است و بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به عارضه سنگ کلیه هستند. این افراد باید همواره به توصیههای پزشکی مربوط به پیشگیری از سنگ کلیه با جدیت پایبند بوده تا از ابتلای چندینباره به سنگ کلیه در امان باشند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیههای تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب بهعنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سلام آقای/خانم دکتر حدود یک هفته است که سنگ کلیه دارم و روده هام به شدت سفت شدن و امکان دفع مدفوع وجود نداره آیا عدم دفع مدفوع به سنگ کلیه ربط داره ؟ با خوردن ملین و آب هم روده ها همچنان سفت هستند
سلام به شما
خیر این دو مقوله مجزا هستند و اثری بر هم ندارن. اگرچه یبوست مزمن و سختی مدفوع در رودهها، دفع سنگ کلیه رو سختتر میکنه.
سلام من دوهفته پیش کلیه درد شاید گرفتم تا حدی که حالت تهوع چند بار پیدا کردم به یک مدت آرام شد حالا چند روزه از ادرار خون میاد احساس درد در مستانه دارم
سلام به شما
مشاهده خون در ادرار، نشاندهنده پروسه دفع سنگ هست. بهتره ضمن انجام سونوگرافی از وضعیت قرارگیری سنگ مطلع بشین و در صورت لزوم برای دفع از مداخله پزشک کمک بگیرین.
سلام من یکماه و نیم پیش بعد از پیاده روی طولانی دچار درد مبهم تو کمر و پهلو شدم و فردای اون روز هم ادرار کدر داشتم ، این اتفاق یکماه پیش هم تکرار شد . دو هفته پیش درحالی که دراز کشیده بودم یه درد خیلی شدید تو کلیه راستم حس کردم و بعد از ده دقیقه آروم شد ولی فرداش دوباره درد داشتم و برام سرم و آمپول تزریق کردن و تا دو روز ادرارم خونی و کدر بود . دردم کمتر شد ولی حدود بیست سی ساعت بعد درد خیلی خیلی شدیدی داشتم به طوری که از درد جیغ میزدم ، تهوع و استفراغ هم داشتم و به اورژانس مراجعه کردم . بعد از تزریق آرامبخش و مسکن حالم خوب شد و برگشتم خونه . برخلاف روز های قبل ادرارم خیلی زیاد شده بود و بی رنگ . دیگه درد نداشتم و سنکل هم مصرف میکردم ، ولی حالا بعد از سه چهار روز احساس سوزش ادرار دارم ، حس میکنم دارم میترکم و میرم دستشویی ولی خیلی ادرارم کمه . سنگ من مربوط به چهار سال پیش بوده که به خاطر درد خیلی شدید سونوگرافی دادم و تقریبا چهار میل بود که تشخیص داده شد و برای دفعش یک ماه منظم سنکل خوردم و اصلا درد نداشتم ، فقط گاهی وقتا درد کم داشتم . این سری خیلی وضعم خراب بود ولی تو اورژانس سونو نگرفتن یا حتی آزمایش . ممکنه دفع سنگ هنوز کامل نشده باشه ؟ من هم سنکل میخورم هم داروهای گیاهی و هم پیاده روی دارم .
سلام به شما
بله ممکنه سنگ کامل دفع نشده باشه. نیاز به تکرار سونوگرافی هست. در صورت لزوم باید از کمک پزشک متخصص اورولوژی استفاده کرد.
سلام خسته نباشد
من پنج روز هست ادرارم خونی هست و امروز قهوه ای شوده میشه بگید چرا مشکل کجا هست
و اینکه سنگ کلیه چهار میلی هم دارم در سمت چپ
سلام به شما
احتمالا نشان از دفع سنگ داره. باید آزمایش ادرار و سونوگرافی انجام بشه.
سلام
من ۴ روز تحت نظر پزشک ایزوترتینوئین خوردم اما یکدفعه ای احساس درد کردم در پهلوم سونوگرافی نشون داد سنگ ریزه دارم ۳ میلی متری هستش . الان میخوام بدونم که قرص رو میتونم ادامه بدم؟و مشکل سنگ کلیه از قرص بوده؟همش دارم آب میخورم اما نمیدونم دفع شده یا نه . فعلا یه روزه .چه کار میتونم بکنم؟ بعضی وقتا یه دفعه ای درد میگیره مجبورم از مسکن استفاده کنم
سلام به شما
سنگ ارتباط روشنی با دارو نداره. مدیریت بالینی سنگ کلیه هم صرفا مسکن برای کنترل درد، مصرف مایعات زیاد و پیادهروی زیاد هست.
سلام وقت شما بخیر
ببخشید من هفته پیش ی سنگ ۴ میلی رو دفع کردم و در طول هفته چندباری هم هنگام ادرار شن دیدم و الان هر دو کلیم درد میکنه و پشت کلیه هام درد میکنن همچنین معده درد دارم و بی حسی رون پای راست رو دارم و احساس میکنم ک مجرای ادرارم عفونت کردع باشه ب نظرتون سنگم کامل دفع نشدع یا احتمال سنگ ساز بودن کلیم وجود دارع یا ن !و در اخر اینکه اگه عفونت باشه دلیل دردم میتونه این باشه!؟
ممنون از وقتی ک میزارین🙏
سلام به شما
بله عفونت ممکنه در نتیجه التهاب، درد ایجاد کنه. باید سونوگرافی مجاری ادراری برای بررسی خروج سنگ و آزمایش ادرار برای بررسی عفونت، انجام بشه.
سلام خسته نباشید
من سنگ کلیه داشتم به اندازه ۸میلی و ۶میلی اب وداروی استفاده کردم در مثانه رسید حالی یک هفته میشه در ادارارم سوزش دارم اما سنگ را ندیدم ایا سنگ از بین میره
سلام به شما
باید حتما برای بررسی وضعیت سنگ در مثانه سونوگرافی انجام بشه. اگر خارج نشه، نیاز به مداخله پزشکی هست.
با سلام و سپاس به خاطر مطالب خوبتون. مدتی بود درد شدید پهلو و کمر داشتم. به دکتر مراجعه کردم و سونوگرافی انجام دادم. متأسفانه در کلیۀ سمت چپم سنگی به بزرگی ۱۶ میلیمتر دیده شد. درحال حاضر مصرف داروهای گیاهی را شروع کردم. پزشگ گیاهی متبحری گفت که با مصرف این داروها قطعاً سنگ آب میشود. سؤالم از شما پزشک محترم اینه که به درمان گیاهی اعتماد کنم؟ یا اصلاً احتمال نداره سنگ به این بزرگی آب بشه؟
سلام به شما
ممنون از توجهتون.
بدون اطلاع از مواد موثره مصرفی، امکان اظهار نظر نیست. مضاف بر اینکه مواد مصرف شده باید اساس و پشتوانه علمی داشته باشن و توسط یک پزشک واقعی توصیه بشن.
سلام .من چند سال متوالی سنگ کلیه دارم سالهای قبل بستری میشدم با با مُسکن آروم میشدم امسال سی تی سونوگرافی رفتم دکتر گفت ک چیزی مشخص نیست و به سی تی اسکن ارجاعم دادم . سی تی اسکن هم گفت ک سنگ دارم و خیلی پایینه ولی بین لوله ای گیره مدتی قرص خوردم و بهتر شدم ولی هنوز گاهی تکرر ادرار دارم و کمی در ناحیه پهلو احساس درد میکنم در ضمن عفونت ادراری شدید هم دارم . . سوالم اینه به نظرتون سنگم دفع شده یاخیر؟
سلام به شما
بررسی دفع سنگ فقط و فقط با سونوگرافی ممکن هست. در صورت تداوم علایم، به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنین.
سلام وقت بخیر
من یهو یه درد شدید بی طاقت گرفتم رفتم اورژانس بعدش که ازمایش و سونو گرفتم گفتن سنگ داره کلیه سمت راستم
که از کلیه خارج شده و به سمت مثانه رفته ولی وارد مثانه نشده
انداره اشم ۵ میلیمتره
ممکنه اون درد قبل رو دوباره داشته باشم؟یا بیشترش همون خارج شدن از کلیه و به سمت حالب رفتن هست؟
ممنون از راهنماییتون
سلام سامان عزیز
درد سنگ کلیه به صورت اپیزودی تا زمان خروج کامل سنگ از مجرای اداری و دفع اون ادامه خواهد داشت. درمانی هم جز تجویز مسکن، خوردن مایعات زیاد و راه رفتن برای دفع سریعتر، توصیه نمیشه.
سلام من ۲۷ سال سن دارم پارسال رفتم سونو معلوم شد سنگ کلیه دارم ۲میلی متر تا امسال مشکلی نداشتم تا چند وقت پیش درد شدیدی در سمت چپ احساس کردم غیر قابل تحمل بود رفتم دکتر گفت واسه سنگ کلیه است دارو داد تا مصرف کنم هنوز درد خفیف دارم وناگفته نماند احساس سوزش وخارش واژن دارم وموقع دفع ادرار یکم درد باسوزش به نظر شما این درد ممکنه این باشه که سنگ در مجاری ادراری گیر کرده باشه
سلام به شما
پروسهای که تشریح کردین، علائم و نشانههای دفع سنگ ادراری هست. با این حال، انجام آزمایش ادرار، آزمایش خون و سونوگرافی حتما لازمه تا بشه اظهارنظر کرد.