سرطان روده بزرگ کشنده است؟ + آنچه باید درباره سرطان کولورکتال بدانید!
از شایع‌ترین سرطان‌ها در بین مردم سرطان روده بزرگ است که در بین افراد مسن و کم‌تحرک با سبک زندگی ناسالم بیشتر دیده می‌شود. نام سرطان ترسناک است اما معمولا انواع سرطان‌ها درمان دارند و اگر در مراحل اولیه سرطان تشخیص داده شود درمان آن بازدهی بالای ۹۱% دارد. در این مقاله به بررسی سرطان روده بزرگ یا کولورکتال می‌پردازیم.
کولورکتال چیست؟
کولون و رکتوم، کولورکتال را تشکیل می‌دهند که بخشی از سیستم گوارشی است. کولورکتال در پایین شکم زیر معده و بعد روده کوچک قرار دارد این بخش آخرین بخش لوله گوارش قبل از مخرج و راست‌روده است. روده بزرگ لوله‌ای عضلانی به طول حدود ۱٫۵ متر است. قسمت‌های روده بزرگ به این صورت نام‌گذاری می‌شوند که غذا از طریق آن‌ها عبور می‌کند.
- بخش اول کولون صعودی نام دارد. این بخش با کیسه‌ای به نام سکوم شروع می‌شود؛ جایی که غذای هضم نشده از روده کوچک وارد می‌شود
- بخش دوم کولون عرضی است که از سمت راست به سمت چپ بدن می‌رود
- قسمت سوم کولون نزولی نامیده می‌شود زیرا در سمت چپ به سمت پایین حرکت می‌کند
- بخش چهارم به دلیل شکل “S” آن کولون سیگموئید نامیده می‌شود. کولون سیگموئید به راست‌روده می‌پیوندد و سپس به مقعد متصل می‌شود
انواع بیماری کولورکتال
- سرطان مقعد، شکل نادری از سرطان است که در کانال مقعد رخ می‌دهد
- کلستریدیوم دیفیسیل که با نام‌های difficile یا C. diff نیز شناخته می‌شود، نوعی باکتری است که می‌تواند باعث اسهال یا التهاب شدید در روده بزرگ شود
- یبوست مزمن یا حرکات نادر روده
- سرطان روده که گاهی سرطان کولورکتال نیز نامیده می‌شود
- پولیپ‌های روده بزرگ که به‌عنوان پولیپ کولورکتال نیز شناخته می‌شوند، توده‌های کوچکی از سلول‌ها هستند که روی پوشش روده بزرگ یا راست‌روده رشد می‌کنند
- اسهال: درحالی‌که اکثر افراد در طول زندگی خود اسهال موقتی را تجربه می‌کنند، اسهال طولانی‌مدت ممکن است نشانه‌ی مشکل گوارشی جدی‌تر باشد
- دیورتیکولیت زمانی اتفاق می‌افتد که کیسه‌های کوچک و برآمده روی پوشش روده بزرگ، معمولاً در داخل روده بزرگ، ایجاد می‌شود
- بی‌اختیاری مدفوع، همچنین به‌عنوان بی‌اختیاری روده شناخته می‌شود، به از دست دادن کنترل روده اشاره دارد
- هموروئید مشکلی رایج است که مردان و زنان را درگیر می‌کندو زمانی رخ می‌دهد که وریدهای داخل مقعد یا پایین رکتوم متورم می‌شود و می‌توانند باعث خونریزی مقعدی، درد در هنگام اجابت مزاج و خارش مقعد شوند
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- بیماری التهابی روده (IBD)
- سرطان رکتوم نوعی سرطان با رشد آهسته است که در رکتوم رخ می‌دهد
سرطان کولورکتال یا روده بزرگ
این سرطان از روده بزرگ یا رکتوم شروع می‌شود. این سرطان‌ها بسته به اینکه از کجا شروع می‌شوند، می‌توانند سرطان کولون یا سرطان رکتوم نیز نامیده شوند. سرطان کولون و سرطان رکتوم اغلب با هم گروه‌بندی می‌شوند زیرا ویژگی‌های مشترک زیادی دارند. اکثر سرطان‌های کولورکتال از توده‌ای روی پوشش داخلی روده بزرگ یا رکتوم شروع می‌شوند. به این توده‌ها پولیپ می‌گویند. برخی از انواع پولیپ‌ها می‌توانند در طول زمان (معمولاً چندین سال) به سرطان تبدیل شوند، اما همه پولیپ‌ها سرطانی نمی‌شوند. شانس تبدیل پولیپ به سرطان بستگی به نوع پولیپ آن دارد. انواع مختلفی از پولیپ وجود دارد.
علائم سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ مانند بسیاری از سرطان‌ها در ابتدا علائمی ندارد؛ اما با گسترش و رشد کردن سرطان، علائم آن آشکار می‌شود. این علائم شامل موارد زیر است:
- اسهال یا یبوست
- وجود خون در مدفوع که ممکن است مدفوع را قهوه‌ای تیره یا سیاه نشان دهد
- خونریزی از راست‌روده
- درد شکم، گرفتگی، نفخ یا گاز
- اصرار مداوم برای اجابت مزاج علی‌رغم دفع مدفوع
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- نارسایی کمبود آهن
- کاهش وزن و درد شکم معمولاً در مراحل بعدی بیماری رخ می‌دهد
- اگر سرطان به مکان جدیدی در بدن مانند کبد گسترش یابد، می‌تواند علائم دیگری مانند زردی ایجاد کند
چرا سرطان روده بزرگ روی می‌دهد؟
معمولاً سلول‌ها روند منظمی از رشد، تقسیم و مرگ را دارند. زمانی که سلول‌ها به‌طور غیرقابل‌کنترلی رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و بیشتر از حالت معمول زنده می‌مانند، ممکن است سرطان ایجاد شود. دلیل اصلی سرطان روده بزرگ هنوز مشخص نیست اما مواردی هستند که احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال را بالا می‌برد.
DNA
سرطان بر اثر تغییرات DNA در سلول‌ها اتفاق می‌افتد. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌های روده بزرگ ناشی از شرایط ارثی خاصی است که خطر ابتلا به پولیپ و سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد.
بیماری ارثی
چندین بیماری ارثی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند، ازجمله:
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی ضعیف شده
- سندرم پولیپوز نوجوانان
- سندرم پوتز-جگرز
- پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)
- سندرم گاردنر، نوع دیگری از FAP
- سندرم لینچ یا سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی
- پولیپوز مرتبط با MUTYH
- سندرم مویر-توره، نوعی از سندرم لینچ
این بیماری‌ها ممکن است در فردی رخ بدهند اما فرد به سرطان کولورکتال مبتلا نشود.
تومور خوش‌خیم پیش سرطانی
پولیپ‌ها توده‌هایی هستند که در داخل روده بزرگ ایجاد می‌شوند. پولیپ‌ها غیر سرطانی هستند؛ اما برخی از پولیپ‌ها می‌توانند پیش سرطانی باشند. نوعی پولیپ غیر سرطانی به نام پولیپ آدنوماتوز، خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهد. این پولیپ‌ها در دیواره‌های داخلی روده بزرگ تشکیل می‌شوند. اگر جراح این پولیپ‌ها را در مراحل اولیه، درمان نکند، ممکن است برخی از این پولیپ‌ها به سرطان بدخیم روده بزرگ تبدیل شوند. انواع پولیپ عبارت‌اند از:
- آدنوم
- پولیپ هایپرپلاستیک
- پولیپ‌های دندانه‌دار بدون نشست (SSP) و آدنوم‌های دندانه‌دار (TSA)
سایر عوامل خطر سرطان روده بزرگ
سن عاملی خطرناک برای سرطان روده بزرگ است. حدود ۹۰ درصد از افرادی که در آن‌ها این سرطان تشخیص داده می‌شود، بالای ۵۰ سال سن دارند. بااین‌حال، آمارها حاکی از آن است که این سرطان در سنین زیر ۵۰ سال در حال افزایش است.
احتمال رخ دادن سرطان روده بزرگ در افراد دارای سبک زندگی غیرفعال، افراد چاق و افرادی که از دخانیات استفاده می‌کنند بیشتر است. ازآنجایی‌که روده بزرگ بخشی از سیستم گوارشی است، رژیم غذایی و تغذیه نقش اساسی در آن دارند. رژیم‌های غذایی کم فیبر می‌توانند باعث سرطان شوند. طبق مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹، افرادی که مقادیر زیادی از موارد زیر را مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض سرطان روده قرار دارند:
- چربی‌های اشباع‌شده
- گوشت قرمز
- الکل
- گوشت فرآوری شده
سایر عوامل خطر سرطان روده بزرگ عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی سرطان کولون یا رکتوم
- سابقه شخصی سرطان کولون، رکتوم یا سرطان تخمدان
- ابتلا به کولیت اولسراتیو مزمن یا بیماری کرون به مدت ۸ سال یا بیشتر
- مصرف منظم الکل سه بار یا بیشتر در روز
- سیگار کشیدن
- رژیم‌های غذایی کم فیبر، پرچرب و فاقد میوه و سبزیجات
- نژاد و قومیت
مراحل سرطان روده بزرگ
روش‌های مختلفی برای تعیین مرحله سرطان وجود دارد. مراحل سرطان، نشان‌دهنده میزان گسترش سرطان و اندازه تومور است. در سرطان روده بزرگ، مراحل به شکل زیر است:
- مرحله ۰: این مرحله به‌عنوان کارسینوم درجا روده بزرگ شناخته می‌شود، در این مرحله سلول‌های غیرطبیعی فقط در لایه داخلی روده رشد کرده و درمان در این مرحله آسان‌تر است
- استیج ۱: سرطان به پوشش یا مخاط روده بزرگ یا رکتوم نفوذ کرده و ممکن است در لایه عضلانی رشد کرده باشد
- مرحله ۲: سرطان به دیواره‌های کولون یا رکتوم یا از طریق دیواره‌ها به بافت‌های مجاور گسترش یافته است، اما غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار نداده است
- استیج ۳: سرطان در لایه‌های بیرونی روده بزرگ رشد کرده و به یک تا سه غدد لنفاوی رسیده است. هنوز سرطان روده به اندام‌های دور سرایت نکرده است
- مرحله ۴: سرطان به بافت‌های دیگر فراتر از دیواره روده بزرگ رسیده است. با پیشرفت مرحله ۴، سرطان روده بزرگ به نقاط دورتر بدن می‌رسد. سلول‌های سرطانی می‌توانند متاستاز کنند و در بدن گسترش یابند
تشخیص سرطان روده بزرگ
کولونوسکوپی
در طول کولونوسکوپی، پزشک لوله بلند و منعطف متصل به دوربین را وارد راست‌روده می‌کند تا داخل روده بزرگ را بررسی کند. ممکن است فرد مجبور باشد قبل از این آزمایش از رژیم غذایی خاصی پیروی کند. روده بزرگ همچنین نیاز به پاک‌سازی با ملین‌های قوی در فرآیندی به نام آماده‌سازی روده دارد. اگر پزشک پولیپ را در روده بزرگ پیدا کند، جراح آن‌ها را برداشته و برای بیوپسی می‌فرستد. در بیوپسی، پولیپ‌ها را زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا سلول‌های سرطانی یا پیش سرطانی را پیدا کنند.
سیگموئیدوسکوپی
روشی مشابه کولونوسکوپی، به نام سیگموئیدوسکوپی، به پزشک اجازه می‌دهد تا بخش کوچک‌تری از ناحیه کولورکتال را بررسی کند.اگر سیگموئیدوسکوپی پولیپ را نشان ندهد یا پولیپ فقط در ناحیه‌ای کوچک باشد، ممکن است کولونوسکوپی کامل لازم نباشد.
اشعه ایکس باریم
در این روش از مایعی به نام باریم برای ارائه تصاویر واضح‌تر از روده بزرگ نسبت به اشعه ایکس استفاده می‌شود. ممکن است لازم باشد فرد قبل از انجام اشعه ایکس باریم از خوردن یا نوشیدن خودداری کند. پزشک محلولی مایع حاوی عنصر باریم را از طریق راست‌روده به روده بزرگ تزریق می‌کند. سپس عکس‌برداری با اشعه ایکس از روده بزرگ و راست‌روده را انجام می‌دهد. باریم در عکس اشعه ایکس سفید به نظر می‌رسد و هر تومور و پولیپ به‌صورت خطوط تیره ظاهر می‌شود.
اگر بیوپسی وجود سرطان روده بزرگ را نشان دهد، پزشک ممکن است برای ارزیابی گسترش سرطان، عکس قفسه سینه، سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن ریه، کبد و شکم تجویز کند. پس از تشخیص، پزشک مرحله سرطان را بر اساس اندازه، وسعت تومور و گسترش به غدد لنفاوی مجاور و اندام‌های دورتر تعیین می‌کند.
به گفته‌ی medicalnewstoday هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ وجود ندارد بااین‌حال، برخی از اقدامات می‌توانند در پیشگیری از این سرطان مؤثر باشد:
- حفظ وزن متوسط
- ورزش منظم
- مصرف مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل
- محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع‌شده و گوشت قرمز
- ترک سیگار و مصرف نکردن الکل
درمان سرطان روده بزرگ
درمان به نوع و مرحله سرطان روده بزرگ بستگی دارد. پزشک سن، سلامت کلی و برخی ویژگی‌های دیگر را هنگام تصمیم‌گیری در مورد بهترین درمان سرطان در نظر می‌گیرد. هدف از درمان برداشتن توده سرطانی، جلوگیری از گسترش آن و کاهش علائم است.
عمل جراحی
درمان اصلی سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه، جراحی است. اگر سرطان فقط در یک پولیپ وجود داشته باشد، ممکن است افراد برای برداشتن پولیپ سرطانی فقط به پلیپکتومی نیاز داشته باشند.
گاهی جراح بخشی از روده بزرگ را که حاوی سرطان است و همچنین قسمتی از ناحیه اطراف آن را برمی‌دارد. جراح ممکن است غدد لنفاوی مجاور را بردارد تا خطر گسترش را کاهش دهد. سپس جراح بخش سالم کولون را مجدداً وصل می‌کند یا بسته به‌اندازه کولکتومی (اندازه‌ای از کولون که برداشته‌شده)، استوما ایجاد می‌کند. استوما سوراخی در دیواره شکم است که به‌وسیله جراحی ایجاد می‌شود. مواد دفعی از طریق این سوراخ از بدن دفع می‌شوند. انواع دیگر جراحی عبارت‌اند از:
- آندوسکوپی
- جراحی لاپاراسکوپی
- جراحی تسکینی
شیمی‌درمانی
در طول شیمی‌درمانی، پزشکان داروهایی را تجویز می‌کند که در فرآیند تقسیم سلولی اختلال ایجاد کند. آن‌ها این کار را با ایجاد اختلال در پروتئین یا DNA برای آسیب رساندن و کشتن سلول‌های سرطانی انجام می‌دهند. این درمان‌ها هر سلولی که به‌سرعت تقسیم می‌شود، ازجمله سلول‌های سالم را هدف قرار می‌دهد. متخصصان در موارد زیر شیمی‌درمانی را توصیه می‌کنند:
- قبل از عمل جراحی برای کوچک کردن تومور تا برداشتن آن آسان‌تر شود
- پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده
- اگر سرطان به اندام‌های دیگر سرایت کرده باشد
عوارض جانبی شیمی‌درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ریزش مو
- حالت تهوع
- خستگی
- استفراغ
پرتودرمانی
پرتودرمانی با متمرکز کردن پرتوهای گامای پرانرژی روی سلول‌های سرطانی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. برخی فلزات مانند رادیوم پرتوهای گاما ساطع می‌کنند. تابش همچنین ممکن است از پرتوهای ایکس باانرژی بالا باشد. پزشک ممکن است پرتودرمانی را به‌عنوان یک درمان مستقل برای کوچک کردن تومور یا از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده کند. همچنین از آن می‌تواند در کنار سایر درمان‌های سرطان استفاده کند. عوارض جانبی پرتودرمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات خفیف پوستی که شبیه آفتاب‌سوختگی یا برنزه شدن است
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- خستگی
- ازدست‌دادن اشتها
- کاهش وزن
عوارض جانبی چند هفته پس از درمان از بین می‌روند.
آیا سرطان روده بزرگ کشنده است؟
این سرطان اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود کشنده نیست! کسانی که در مراحل اولیه سرطان کولورکتال را تشخیص می‌دهند شانس بقای خیلی بیشتری دارند به همین دلیل است پیشنهاد ما به شما انجام غربالگری است. بااین‌حال کسانی که در مراحل بعدی سرطان روده بزرگ آن را تشخیص می‌دهند شانس زنده ماندن دارند. رابطه تشخیص سرطان و بازدهی درمان مستقیم است؛ هر چه زودتر سرطان تشخیص داده شود بازدهی درمان بیشتر است.
طول عمر بیماران سرطان روده بزرگ
خوشبختانه سرطان روده بزرگ قابل‌درمان است، به‌خصوص زمانی که به‌موقع تشخیص داده شود. درواقع، سرطان روده بزرگی که قبل از انتشار از روده بزرگ و راست‌روده تشخیص داده می‌شود، نرخ بقای پنج‌ساله ۹۱ درصدی دارد. این میزان بقا بر اساس داده‌های سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ است. درمان‌های جدید سرطان منجر به بهبود روزافزون نتایج در سال‌های اخیر شده است. این به این معنی است که ۹۱ نفر از ۱۰۰ نفر مبتلابه سرطان روده بزرگ که در آن‌ها این سرطان قبل از گسترش به سایر اندام‌ها تشخیص داده شده است، حداقل پنج سال زنده مانده‌اند. البته این آمار بر اساس سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ است و هنوز هیچ آمار معتبر جدیدتری منتشرنشده است؛ اما انتظار می‌رود با پیشرفت علم و درمان جدید در کنار آموزش‌های پزشکان به بیماران احتمال بقا بیشتر شده باشد.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
