سیکل قاعدگی چیست؟ + قاعدگی منظم چند روز است؟

در طی یک سیکل قاعدگی ماهانه که بخشی از سیستم باروری زنان است دیواره رحم فرو می‌ریزد. این سیکل پریود ماهانه سیستم باروری را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. به این فرایند ماهانه سیکل قاعدگی، پریود و یا عادت ماهانه نیز گفته می‌شود. برای آشنایی بیشتر با سیکل قاعدگی یا چرخه قاعدگی با مجله هومکا همراه باشید.

چرخه قاعدگی و مراحل آن

سیکل قاعدگی به ریختن و تخلیه شدن ماهانه دیواره رحم زنان گفته می‌شود. خون عادت ماهانه که ترکیبی از خون و بافت رحم است از رحم به دهانه رحم وارد شده و سپس از طریق واژن خارج می‌شود. سیکل قاعدگی از چندین مرحله منظم و متوالی تشکیل‌شده است. این چرخه از اولین روز پریود آغاز می‌شود. مدت‌زمان میانگین هر سیکل ۲۸ روز است اما این محدوده زمانی در زنان متفاوت است به صورتی که از ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است.

شروع یک سیکل قاعدگی زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های خاصی در بدن دچار تغییرات قابل‌توجهی شوند. غده هیپوفیز در مغز و تخمدان‌های سیستم باروری زنان با تولید و آزادسازی هورمون‌های مشخصی، مراحل و اتفاقات چرخه قاعدگی را سمت‌وسو می‌دهند. هر سیکل پریود از چندین فاز یا مرحله تشکیل‌شده است. در ادامه مقاله به بررسی ویژگی هر فاز می‌پردازیم.

مرحله خونریزی و پریود

این فاز از روز اول تا روز پنجم قاعدگی است. در این مرحله لایه داخلی رحم به نام آندومتر فروریخته و از طریق واژن تخلیه می‌شود. خونریزی پریود معمولاً ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد. اگرچه پریودهایی به مدت دو روز و یا هفت روز نیز همچنان نرمال به‌حساب می‌آیند.

مرحله فولیکولی

این مرحله از روز ۶ تا روز ۱۴ چرخه پریود در نظر گرفته می‌شود. طی این مدت سطح هورمون استروژن افزایش یافته و موجب ضخیم شدن تدریجی جداره رحم یعنی آندومتر می‌شود. از سویی دیگر، افزایش هورمون FSH یا هورمون تحریک‌کننده فولیکولی، رشد فولیکول‌های تخمدانی را در پی دارد. طی روزهای ۱۰ تا ۱۴ در یکی از فولیکول‌های در حال رشد یک تخمک به تکامل کامل می‌رسد.

مرحله تخمک‌گذاری در چرخه قاعدگی

تخمک‌گذاری به آزاد شدن تخمک از تخمدان گفته می‌شود.  این فاز از روز ۱۴ سیکل قاعدگی شروع شده و تا روز ۲۸ ادامه دارد. افزایش ناگهانی هورمون LH موجب آزاد شدن تخمک از فولیکول تخمدانی می‌شود. پس از تخمک‌گذاری تخمک تا ۲۴ ساعت زنده می‌ماند. هنگامی‌که تخمک در حال حرکت در لوله فالوپ است اگر با اسپرم برخورد کند بارور می‌شود. اگر فرایند تخمک‌گذاری متوقف شود بارداری نیز صورت نمی‌گیرد.

مرحله لوتئال

 این فاز از روز ۱۵ تا روز ۲۸ سیکل قاعدگی ادامه دارد. پس از آزاد شدن تخمک از تخمدان، تخمک در طول لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند. در این هنگام سطح هورمون پروژسترون به‌منظور آماده‌کردن دیوار رحم برای بارداری در بدن افزایش می‌یابد. اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود، تخمک بارورشده به دیواره رحم متصل می‌شود و بارداری رخ می‌دهد. اما اگر تخمک بارور نشود سطوح هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش‌یافته و دیواره ضخیم شده رحم نیز فروریخته و از واژن تخلیه می‌شود.

از چه سنی سیکل قاعدگی شروع می‌شود؟

به‌طورمعمول سیکل قاعدگی در دخترها از ۱۲ سالگی شروع می‌شود. البته سن شروع چرخه قاعدگی در بعضی دخترها ممکن است از ۸ سالگی و در برخی دیگر بسته به شرایط ژنتیکی، ۱۶ سالگی باشد. سیکل‌های قاعدگی تا زمان یائسگی ادامه دارد و در حدود سن ۵۰ سالگی عادت ماهانه متوقف می‌شود. در یائسگی تولید و آزادسازی تخمک از تخمدان‌ها و فعالیت سیستم باروری متوقف می‌شود.

علائم سیکل قاعدگی سالم و طبیعی چیست؟

به علائمی که زنان قبل از دوران قاعدگی تجربه می‌کنند سندرم پیش قاعدگی یا PMS گفته می‌شود. برخی از علائم سیکل قاعدگی سالم عبارت است از:

• افزایش حساسیت سینه‌ها
• نفخ شکمی
• سردرد
• آکنه پوستی
• گرفتگی عضلات شکم
• ابتلا به اسهال و یبوست
• کمردرد
• اختلال در خواب
• نوسانات خلقی
• خستگی
• تنش یا اضطراب
• کاهش تمرکز

چه علائمی نشانه اختلال در سیکل قاعدگی است؟

• عقب افتادن پریود تا سن ۱۶ سالگی
• متوقف شدن ناگهانی سیکل‌های قاعدگی
• روزهای خونریزی بیش‌ازحد معمول باشد
• خونریزی شدید
• خونریزی ماهانه شدیدتر از حد معمول باشد
• تحمل کردن درد زیاد در طی پریود
• مشاهده خونریزی بین پریودها
• احساس کسالت و بیماری پس از استفاده از تامپون
• متوقف شدن سیکل به دلیل حاملگی
• شروع نشدن سیکل قاعدگی پس از سه ماه از توقف مصرف داروهای پیشگیری از بارداری

چگونه بدانیم که چرخه قاعدگی نامنظم است؟

نمونه‌هایی از مشکلات قاعدگی عبارت‌اند از:

• دوره‌هایی که کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز باشند
• از دست‌دادن سه یا چند پریود متوالی
• جریان قاعدگی سنگین‌تر یا سبک‌تر از حد معمول باشد
• پریودهایی که بیش از ۷ روز طول بکشد
• پریودهایی که با درد، گرفتگی عضلات، تهوع یا استفراغ همراه است
• خونریزی یا لکه‌بینی که بین پریودها دیده شود

به گفته‌ی وب‌سایت healthline علت عقب افتادن پریود می‌تواند به دلیل شرایط زیر باشد:

• استرس
• کمبود یا اضافه وزن
• قرص‌های ضدبارداری
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• بیماری‌های مزمن
• یائسگی زودرس
• اختلالات تیروئید
• پولیپ یا فیبروم رحم
• اندومتریوز

محاسبه سیکل قاعدگی

یکی از راه‌های مفید برای پی بردن به اختلالات قاعدگی ثبت تاریخ آغاز و پایان پریود است. همچنین تغییراتی که در تعداد روزهای خونریزی و حجم خون خروجی رخ می‌دهد را یادداشت کنید. اگر در بین پریودها لکه بینی مشاهده شد آن را ثبت کنید. برای ثبت روزهای قاعدگی می‌توانید از اپلیکیشن‌های قاعدگی استفاده کنید. این برنامه‌ها تاریخ شروع پریود بعدی شما را هم محاسبه می‌کنند.

برای محاسبه سیکل قاعدگی بدون برنامه باید میانگین روزهای چرخه ​​قاعدگی خود را به دست آورید. برای این کار، روزهای بین چند پریود آخر را بشمارید. شمارش را از روز اول پریود تا روز قبل از پریود بعدی شروع کنید. این کار را برای چند دوره انجام دهید و تعداد کل روزها را جمع کنید و آن را تقسیم بر تعداد سیکل‌ها کنید. با این کار میانگین روزهای چرخه قاعدگی شما مشخص می‌شود. برای محاسبه پریود بعدی نیز کافی است که متوسط روزهایی را که در روش بالا به دست آورده‌اید را به اولین روز آخرین قاعدگی خود اضافه کنید تا تاریخ تخمینی شروع پریود بعدی تعیین گردد.

مطالعه بیشتر: علائم لانه گزینی چیست؟

علت سیکل قاعدگی نامنظم

دلایل متعددی برای قاعدگی نامنظم وجود دارد که به طور کلی در ۳ دسته زیر قرار می‌گیرند:

۱- بیماری‌ها و شرایط پزشکی و قاعدگی

• اندومتریوز: این حالت زمانی رخ می‌دهد که بافت داخلی رحمی، خارج از آن رشد می‌کند. این بافت اغلب به تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ می‌چسبد و می‌تواند منجر به خونریزی غیرطبیعی، کرامپ یا درد شدید شود.
• بیماری التهابی لگن: این بیماری یک عفونت باکتریایی است که دستگاه زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری التهابی لگن شامل ترشحات واژینال غلیظ با بوی نامطبوع، سیکل قاعدگی نامنظم و درد لگن است.
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: در این سندرم، تخمدان‌ها مقادیر زیادی آندروژن تولید می‌کنند که نوعی هورمون است. این هورمون از تخمک‌گذاری جلوگیری یا آن را به تاخیر می‌اندازد و موجب چرخه قاعدگی نامنظم می‌شود. افراد مبتلا به این سندرم ممکن است به طور کامل پریودشان قطع شود.
• نارسایی زودرس تخمدان: این شرایط در زنان زیر ۴۰ سالی رخ می‌دهد که تخمدان‌های آن‌ها به درستی عمل نمی‌کنند و منجر به قطع یا بی‌نظمی قاعدگی می‌شود.
• اختلالات تیروئید یا غده هیپوفیز: کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید و سایر اختلالات مرتبط با تیروئید یا غده هیپوفیز، هورمون‌های شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث بی‌نظمی در قاعدگی می‌شوند.
• اختلالات خونریزی: اگر به یک اختلال خونریزی یا انعقاد خون مبتلا شوید، ممکن است خونریزی قاعدگی سنگینی را تجربه کنید.
• سرطان رحم یا سرطان تخمدان: برخی سرطان‌ها می‌توانند بر چرخه قاعدگی فرد تاثیر بگذارند. این تغییرات ممکن است شامل خونریزی سنگین‌تر از حد معمول یا بی‌نظمی قاعدگی باشد.

۲- عوامل سبک زندگی

سبک زندگی و شرایط محیطی نیز می‌توانند از عوامل موثر بر چرخه قاعدگی.  برخی نمونه‌های آن عبارتند از:

• استرس
• کاهش یا افزایش قابل‌توجه وزن
• برنامه‌های ورزشی که منجر به کاهش شدید چربی بدن می‌شوند (مانند دویدن مسافت‌های طولانی، رقصندگان یا ژیمناست‌ها).
• ویروس‌ها یا سایر بیماری‌ها

۳- سایر دلایل قاعدگی غیرطبیعی

برخی داروها، عوارض بارداری یا شیردهی نیز ممکن است باعث بی‌نظمی قاعدگی شما شوند. سایر دلایل عبارتند از:

• قرص‌های پیشگیری از بارداری: اکثر این قرص‌ها حاوی ترکیبی از هورمون‌ها هستند. این قرص‌ها با جلوگیری از آزادسازی تخمک توسط تخمدان‌ها، از بارداری پیشگیری می‌کنند. ممکن است تا شش ماه پس از قطع مصرف این قرص‌ها، قاعدگی نامنظم یا قطع شده داشته باشید.
• داروها: مانند داروهای استروئیدی یا داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده‌های خون)
• سقط جنین یا حاملگی خارج از رحم: سقط یا حاملگی خارج از رحم (وقتی تخمک بارور شده خارج از رحم لانه‌گزینی می‌کند) می‌توانند باعث مسدود شدن لوله‌های فالوپ و بی‌نظمی در قاعدگی شوند.
• جراحی: عمل جراحی، زخم یا انسداد در رحم، تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ می‌تواند باعث چرخه قاعدگی نامنظم شود.

نکات حائز اهمیت در خصوص سیکل قاعدگی

سیکل قاعدگی هر زنی متفاوت از دیگری است. در برخی زنان، در تاریخ مشخصی از هر ماه پریود رخ می‌دهد اما در برخی دیگر زمان پریود تا حدودی نامنظم است و در بعضی خونریزی نسبت به سایرین بیشتر است و در بعضی تعداد روزهای خونریزی تفاوت دارد. در سال‌هایی از زندگی ممکن است نظم چرخه قاعدگی دستخوش تغییر شود. برای مثال سال‌های نزدیک به یائسگی نظم چرخه قاعدگی مثل سابق نخواهد بود.

سیکل قاعدگی و بارداری

یکی از سؤالات رایج در خصوص سیکل قاعدگی و بارداری این است که آیا بعد از تمام شدن پریود احتمال بارداری وجود دارد؟ پاسخ این است که بله احتمال دارد اگرچه شانس بارداری در این حالت کم است. اگر بدون استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری رابطه جنسی داشته باشید ممکن است در هر زمانی از چرخه قاعدگی باردار شوید. هیچ زمان ایمنی در طول قاعدگی وجود ندارد که بتوانید بدون استفاده از روش‌های پیشگیرانه رابطه جنسی داشته باشید.

فاصله بین دو قاعدگی چند روز است؟

همان‌طور که گفتیم، فاصله میانگین بین شروع دو سیکل قاعدگی ۲۸ روزه است. البته این فاصله گاهی می‌تواند کمی کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. پریودهای یک فرد، در صورتی نامنظم محسوب می‌شوند که فاصله بین آن‌ها کمتر از ۲۱ روز ( پولی منوره یا قاعدگی زود به زود) یا بیشتر از ۳۵ روز (الیگومنوره یا قاعدگی دیر به دیر) باشد. احتمال نامنظم شدن پریودها در زمانی که برای اولین بار در دوران بلوغ شروع می‌شوند، و نیز در زمانی که به یائسگی نزدیک می‌شوید، بیشتر است.

در زمان پریود، چه مقدار خون خارج می شود؟

میزان خون از دست رفته در دوران قاعدگی حدود ۲۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر (معادل تقریبی ۱ تا ۵ قاشق غذاخوری) است. با این حال، برخی افراد خونریزی شدیدتری را تجربه می‌کنند. خونریزی در دو روز اول معمولا شدیدتر است. در روزهای سنگین پریود، رنگ خون معمولا قرمز روشن است؛ اما در روزهای سبک‌تر، این رنگ ممکن است به صورتی یا قهوه‌ای متمایل شود.

روش های پیشگیری از قاعدگی نامنظم

با استفاده از روش‌های زیر، می‌توانید تا حدود قابل توجهی به تنظیم سیکل قاعدگی خود کمک کنید:

• سعی کنید با انجام ورزش متعادل و مصرف غذاهای مغذی، سبک زندگی سالمی داشته باشید. اگر قصد کاهش وزن دارید، این کار را به تدریج انجام دهید؛ نه با رژیم‌هایی که به شدت محدودکننده کالری و مواد غذایی هستند.
• مطمئن شوید که به اندازه کافی استراحت می‌کنید.
• از روش‌های کاهش استرس و تکنیک‌های آرامش‌بخش استفاده کنید.
• از برنامه‌های ورزشی طولانی‌مدت یا بسیار شدید کم کنید.
• قرص اورژانسی یا سایر روش‌های جلوگیری را طبق دستور استفاده کنید.
• تامپون یا نواربهداشتی خود را هر چهار تا شش ساعت تعویض کنید تا از ایجاد عفونت‌ها جلوگیری کنید.
• به طور منظم برای معاینه به پزشک زنان مراجعه کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که هر یک از شرایط زیر را دارید حتما با پزشک خود تماس بگیرید:

• اگر تا سن ۱۶ سالگی قاعدگی را تجربه نکرده‌اید.
• احتمال بارداری می‌دهید؛ برای مثال، رابطه جنسی داشته‌اید و قاعدگی شما حداقل پنج روز به تاخیر افتاده است.
• پس از قطع مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری، طی سه ماه قاعدگی شما بازنگشته و مطمئن هستید که باردار نیستید.
• قاعدگی شما برای سه ماه یا بیشتر متوقف شده است.
• تعداد روزهای خونریزی شما به طور ناگهانی افزایش یافته است.
• خونریزی شما به طور محسوس سبک‌تر یا سنگین‌تر از حد معمول شده است.
• در دوران قاعدگی درد شدید دارید.
• بین دو دوره قاعدگی، خونریزی دارید.
• پس از استفاده از تامپون احساس تهوع می‌کنید.
• هر گونه سوال یا نگرانی درباره قاعدگی یا بارداری احتمالی دارید.

سوالات متداول

۱- قاعدگی منظم چند روز است؟

یک سیکل قاعدگی منظم معمولا بین ۲۱ تا ۳۵ روز (میانگین ۲۸ روز) در نظر گرفته می‌شود. منظور از سیکل قاعدگی، فاصله بین شروع یک پریود تا شروع پریود بعدی است.

۲- پریودی چند روز است؟

مدت زمان خونریزی در یک پریود طبیعی معمولا بین ۳ تا ۷ روز طول می‌کشد. این بازه برای بیشتر افراد عادی در نظر گرفته می‌شود.

۳- از کجا بفهمیم سیکل قاعدگی چند روزه است؟

برای محاسبه آن، اولین روز شروع خونریزی را روز اول چرخه در نظر گرفته و روزهای باقی مانده تا شروع پریود بعدی را بشمارید. ثبت این تاریخ در یک تقویم یا اپلیکیشن مرتبط، دقیق‌ترین روش است.

۴- پریود چند روز طول میکشد؟

طول مدت خونریزی فعال در یک دوره پریود به طور معمول بین ۳ تا ۷ روز است. اگر این مدت به طور مداوم کمتر از ۳ یا بیشتر از ۷ روز باشد، باید با پزشک مشورت شود.

۵- طولانی شدن پریود نشانه چیست؟

طولانی شدن غیرعادی پریود (منوراژی) می‌تواند نشان‌دهنده عدم تعادل هورمونی، فیبروم‌های رحمی، پولیپ، یا مشکلات مربوط به لخته شدن خون باشد. برای تشخیص دقیق علت، مراجعه به پزشک ضروری است.

۶- دلیل درد پریود چیست؟

درد پریود غالبا به دلیل انقباضات رحمی ایجاد می‌شود. این انقباضات برای کمک به دفع پوشش داخلی رحم (آندومتر) رخ می‌دهند. همچنین شرایطی مانند اندومتریوز، فیبروم‌های رحمی یا بیماری التهابی لگن نیز می‌توانند باعث قاعدگی دردناک شوند.

کلام آخر

سیکل پریود نامنظم نشان‌دهنده مشکلات خاصی است که نیاز به بررسی‌های بیشتر و علت‌یابی دقیق دارد. چرخه پریود به دلایل مختلفی می‌تواند دچار تغییرات شود. برخی از علائم مانند علائم سندرم پیش قاعدگی می‌تواند بسیار دشوار باشد و فرد را از انجام فعالیت‌های روزانه بازدارد. از این رو توجه به چرخه قاعدگی و منظم آن بسیار حائز اهمیت است.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.