واریس پا؛ از پیشگیری تا درمان
یکی از بیماری‌های شایعی که خیلی نام آن را می‌شنویم و ممکن است خود ما و یا اعضای خانواده از آن رنج ببرند واریس پا است. از آنجاکه دردهای ضربان‌دار و علائم کلافه‌کننده این بیماری سبب اختلال در انجام امور روزمره و افت شدید کیفیت زندگی می‌شود افراد مبتلا در معرض ناراحتی‌های جسمی و روانی قرار دارند.
سهل‌انگاری و کم توجهی به این بیماری به مرور زمان باعث شکل‌گیری حالت خطرناک‌تری از نارسایی وریدی یا CVI می‌شود. لذا مطالعه یک مقاله جامع و کاربردی می‌تواند هم برای بیماران و هم سایر افرادی که در خطر چنین عارضه عروقی هستند مفید و کارساز باشد.
واریس پا چیست؟
این بیماری عروقی که نواحی تحتانی بدن را درگیر می‌کند زمانی آغاز می‌شود که براثر ایستادن و یا نشستن طولانی‌مدت و یا سایر عوامل دخیل در بروز بیماری، فشار قابل‌توجهی بر رگ‌های پا وارد شود. تحمیل فشار اضافه بر ساق پا منجر به تضعیف شدن دیواره رگ‌ها و تغییر شکل یافتن آن‌ها از حالت صاف و کشیده به حالت نامنظم و پیچ‌خورده شده و در هم تنیدگی پدید آمده عامل اختلال در جریان خون پا و بروز واریس می‌شود.
سیاهرگ‌های پا وظیفه انتقال خون از پا به قلب را بر عهده دارند و در این مسیر با بهره‌گیری از ساختار بافتی خود و دریچه‌های تعبیه‌شده در آن‌ها، بر نیروی جاذبه غلبه کرده و خون را به سمت بالا هدایت می‌کنند. اما تحمیل فشارهای دینامیکی بیش‌ازحد ناشی از عوامل مخرب و آسیب‌رسان مانند ایستادن‌های طولانی‌مدت، اضافه‌وزن، بلند کردن اجسام سنگین و یا یبوست، سبب بروز ناهنجاری در شکل و عملکرد رگ‌ها می‌شود.
این فشارها همچنین باعث معیوب شدن دریچه‌های موجود در سیاهرگ‌ها و مختل شدن جریان طبیعی خون در آن‌ها می‌شود. در چنین حالتی رگ‌های تغییر شکل داده و منبسط به‌صورت متورم و برجسته به رنگ آبی، بنفش تیره و یا قرمز قابل‌مشاهده هستند. البته گاهی اوقات واریس در رگ‌های کوچک و سطحی پوست ایجاد می‌شود که چندان خطرناک نیست و با رعایت توصیه‌ها و مراقبت‌های روزانه مشکل برطرف می‌شود اما درگیر شدن رگ‌های بزرگ و عمقی‌تر با خطر بروز درد و زخم در ارتباط است و احتمال ایجاد یک بیماری مزمن و زجرآور را افزایش می‌دهد.
علائم واریس پا چیست؟
رگ‌های بادکرده و پرخونی در ساق و کشاله ران ظاهر می‌شوند و معمولاً به رنگ آبی یا بنفش تیره و اغلب برجسته و پیچ‌خورده هستند. در حالت خفیف بیماری برخی از علائم زیر ممکن است در بیماران بروز کند:
- خستگی در پا همراه با احساس سنگینی پا
- حساس شدن پوست پا به لمس شدن و احساس سوزش
- خارش پوستی به‌خصوص روی وریدهای واریسی
- ورم در پا به‌ویژه در ناحیه مچ پا
اگر واریس به مراحل پیشرفته‌تری برسد علائم زیر معمولاً قابل‌مشاهده هستند:
- احساس بی‌حسی در بخشی از ساق و یا ران
- احساس درد مبهم در پا
- ضربان‌های قابل‌لمس در رگ‌های پا
- ایجاد زخم و یا تغییرات پوستی در ناحیه مچ پا
- گرفتگی مکرر پا و کوفتگی عضلانی
واریس عنکبوتی پا چیست؟
واریس ممکن است به دو حالت خفیف و یا شدید ایجاد شود. در حالت خفیف بیماری که واریس عنکبوتی هم گفته می‌شود علائمی نظیر درد و زخم در بیمار وجود ندارد اما این نوع واریس می‌تواند زمینه‌ساز بروز نوع جدی‌تر آن باشد. در واریس عنکبوتی مویرگ‌های پا دچار بدشکلی شده و بر روی پوست پا خودنمایی می‌کنند.
مشکل شایعی که افراد مبتلا به این نوع واریس دارند و معمولاً در خانم‌ها نیز بیشتر است بحث نازیبایی و خطوط رنگی برجسته‌ای است که در سطح پوست ایجاد می‌شود. به دلیل تغییرات هورمونی حاملگی و یا دوران یائسگی و یا سایر عوامل زمینه‌ساز، مویرگ‌ها برجسته و متورم می‌شوند اما با رعایت منظم توصیه‌های درمانی علاوه بر درمان آن می‌توان از بروز نوع وخیم‌تر پیشگیری نمود.
علت ایجاد واریس پا چیست؟
طی چند دهه اخیر تئوری‌های مختلفی پیرامون عوامل ایجادکننده واریس پا مطرح‌شده است که به مهم‌ترین آن‌ها در زیر اشاره‌شده است:
افزایش سن
یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش سن است. با افزایش سن عضلات ساق پا تضعیف‌شده و این ضعف سبب پدید آمدن فشار بر جداره سیاهرگ‌های پا و کاهش قوام آن‌ها می‌شود. با نازک شدن جداره سیاهرگ‌ها عملکرد دریچه‌های وریدی نیز تحلیل می‌رود و سبب تجمع خون و در هم تنیدگی عروق پا خواهد شد.
بارداری
عامل مهم دیگر بارداری است که تأثیر بالایی در افزایش شیوع واریس در زنان دارد. در دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه اول، تغییرات فیزیولوژیک مثل افزایش حجم خون، فشار رحم بر عروق لگنی و تغییرات هورمونی سبب ایجاد نارسایی در دریچه‌های وریدی شده که از عوامل زمینه‌ساز واریس به شمار می‌آیند.
اضافه‌وزن
چاقی و اضافه وزن سبب تحمیل فشار مضاعف بر رگ‌های پا شده و احتمال تغییر شکل و اختلال در آن‌ها را افزایش می‌دهد. این فشار که با معمولاً با کم‌تحرکی فرد نیز همراه است کیفیت گردش خون اندام‌های تحتانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت
همچنین ارتباط معناداری بین شدت واریس با ساعات وضعیت ایستاده و نشسته طولانی‌مدت وجود دارد لذا مشاغلی که مستلزم چنین حالات فیزیکی هستند می‌توانند از عوامل ایجادکننده و تشدیدکننده بیماری باشند.
یبوست
از دیگر عوامل خطرساز برای ایجاد وریدهای واریسی، یبوست و سختی اجابت مزاج است که با اختلال ایجاد کردن در گردش خون نواحی تحتانی سبب تورم و پرخونی رگ‌های پا می‌شود.
چرا واریس پا در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است؟
بیماری‌های وریدی اندام‌های تحتانی شیوع بالایی دارند و دراین‌بین واریس پا در حدود ۲۰ درصد از بزرگسالان دیده می‌شود. همچنین ۴۰ تا ۵۰ درصد جمعیت نیز ممکن است واریس‌های بدون علامت داشته باشند که به‌سادگی قابل رویت نباشد. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده است که ۱۵ درصد مردان و ۲۵ درصد زنان واریس قابل رویت دارند. یکی از علل شیوع بیشتر واریس در زنان تغییرات هورمونی است که نقش مهمی در بروز چنین عارضه‌ای دارد. رگ‌های عنکبوتی معمولاً به دلیل بالا رفتن سطح هورمون پروژسترون ایجاد می‌شود.
پروژسترون هورمونی است که در مردان نیز به مقدار کم وجود دارد اما در زنان در برهه‌هایی از زندگی مثل دوران بارداری مقدار این هورمون افزایش می‌یابد. این هورمون نقش مهمی در اتساع رگ‌ها و افزایش حجم خون دارد. علاوه بر بارداری، برخی مشکلات هورمونی مثل تنبلی تخمدان و مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری نیز از عوامل تاثیرگذار بر بروز واریس هستند. همچنین برخی فعالیت‌های روزانه خانم‌ها مثل آشپزی کردن، شستن ظروف و نظافت منزل که مستلزم ایستادن طولانی‌مدت و نیز فعالیت‌هایی همانند خیاطی، بافندگی و یا فرش‌بافی که باعث نشستن و کم‌تحرکی بلندمدت هستند از عوامل زمینه‌ساز این بیماری در زنان به‌حساب می‌آیند.
چگونه از ابتلا به واریس پا پیشگیری کنیم؟
ورزش‌های منظم روزانه
ورزش می‌تواند با بهبود عملکرد قلب و عروق و تقویت جداره رگ‌ها از واریسی شدن پا پیشگیری کند. ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا با تقویت عضلات ساق پا اثر حفاظتی در بروز ناهنجاری‌های سیاهرگی و اختلالات جریان خون دارند.
کاهش وزن و تناسب‌اندام
یکی از دلایل مهم واریسی شدن پا، فشاری است که اضافه‌وزن بر ساق و ران‌ها تحمیل می‌کند. پایبند بودن به برنامه‌های تغذیه‌ای و ورزشی تحت نظر پزشک متخصص می‌تواند به تناسب‌اندام بیشتر و کاهش وزن کمک نماید.
استفاده از جوراب‌های واریسی
افرادی که در مشاغلی مانند پرستاری، معلمی و سایر مشاغلی که مستلزم ایستادن طولانی‌مدت است فعالیت دارند توصیه می‌شود از جوراب‌های مخصوص پیشگیری از واریس استفاده نمایند، چراکه ایستادن بلندمدت و شرایط سخت فیزیکی سبب جمع شدن خون در پا و اختلال در جریان عروقی می‌شود.
درمان یبوست
یکی از کارهایی که به پیشگیری از ابتلا به واریس کمک می‌کند درمان یبوست است. افرادی که مبتلا به یبوست هستند و در اجابت مزاج مشکل دارند بیشتر در معرض ابتلا به واریس قرار دارند. یبوست، فشار داخل حفره شکمی را افزایش می‌دهد و همین امر سبب تحمیل فشار بیشتر بر نواحی تحتانی بدن می‌شود.
ترک دخانیات
سیگار و قلیان تأثیر بسیار نامطلوبی در گردش خون عروقی دارد. بروز واریس در افراد سیگاری و قلیانی به‌طور چشمگیری بالاتر است چون‌که این مواد سبب بالا بردن خطر لخته خون و تجمع غیرطبیعی خون در برخی سیاهرگ‌ها می‌شوند.
درمان واریس پا
جراحی
در این روش با حذف وریدهای واریسی از ساق و کشاله ران، جریان خون طبیعی به سیستم عروقی پا برمی‌گردد. درگذشته جراحی تنها راهکار مؤثر در درمان وریدهای واریسی بود. اما امروزه چندین روش دیگر تکامل یافته است که بسته به‌شدت بیماری می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
ابلیشن اندوترمال
یکی از روش‌های جدید کم تهاجمی است که به‌عنوان جایگزین جراحی‌های سنتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این شیوه درمانی با بی‌حسی موضعی و هدایت امواج حرارتی و لیزری به ورید واریسی انجام می‌شود. برخی از رگ‌های متورم را می‌توان با این شیوه درمان نمود. این عمل به‌صورت سرپایی انجام‌شده و بیمار قادر است یک ساعت پس از انجام عمل کلینیک را ترک نماید.
سایر روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- لیگیشن
- فلبکتومی
- جراحی آندوسکوپی
جمع‌بندی
رگ‌های واریسی رگ‌های بزرگ و متورم‌شده‌ای هستند که نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند خطرات بیشتری را برای فرد به همراه داشته باشد. اگر رگ‌های واریسی شما باعث درد، پوست تجریک‌پذیر و اختلالات خواب شود حتما به پزشک مراجعه کنید تا پزشک درمان مناسب را برای شما آغاز کند.
ازجمله اقداماتی که برای درمان رگ‌های متورم واریسی استفاده می‌شود می‌توان به کاهش وزن، تاستفاده از جوراب‌های واریس، درمان یبوست و اصلاح عادات روزانه مانند نشستن اشاره کرد.شما می‌توانید سوالات خود را در باره رگ‌های واریسی در قسمت دیدگاه‌ها ثبت کنید تا پزشک هومکا به سوالات شما پاسخ دهد.
جورابای واریسی رو باید از کجا بگیریم؟ سایز بندی داره؟
این جورابارو می‌تونید از داروخونه‌ها تهیه کنید
بله سایزبندی هم دارن
رگای پای من خیلی برجستگی داره ولی علائم دیگه مثل درد و ورم رو ندارم
من هم واریس دارم؟
واریس الزاما درد و ورم ایجاد نمی‌کنه
تو موارد خفیف فقط رگ‌های برجسته و پیچ‌خورده پشت ساق پا دیده می‌شه که اگر درمان نشن ممکنه بدتر شه