متوکلوپرامید برای چیست؟ تسکین سوزش سر دل و حالت تهوع

مشکلات گوارشی می‌تواند شامل مجموعه زیادی از اختلالات مانند سوء هاضمه، سوزش سر دل، احساس تهوع، احساس پری شکم و…. باشد که معمولا بسیار آزاردهنده هستند. در بعضی موارد این احساسات بدون دخالت پزشکی برطرف می‌شوند؛ اما در برخی موارد نیز لازم است از داروهای مرتبط مانند قرص متوکلوپرامید استفاده کنید. این دارو علاوه بر مشکلات گوارشی، برای درمان بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز تجویز می‌شود که در این مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا در این مقاله به طور مفصل این دارو، عوارض، نحوه مصرف و تداخلات دارویی آن را بررسی کنیم.

متوکلوپرامید برای چیست؟

قرص متوکلوپرامید برای تسکین سوزش سر دل و تسریع بهبود زخم‌ها و التهاب‌های مری استفاده می‌شود. این دارو غالبا برای افرادی تجویز می‌شود که به رفلاکس معده به مری مبتلا هستند (رفلاکس معده به معنای ورود اسید از معده به مری است که باعث ایجاد سوزش سر دل و آسیب به مری می‌شود). متوکلوپرامید معمولا وقتی تجویز می‌شود که سایر روش‌های درمانی برای رفلاکس معده موثر نبوده است.

این دارو همچنین برای کاهش علائم ناشی از تاخیر تخلیه معده در افراد مبتلا به دیابت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این علائم شامل حالت تهوع، استفراغ، سوزش سر دل، کاهش اشتها و احساس پری معده برای مدت طولانی پس از صرف غذا است.

متوکلوپرامید در دسته‌ای از داروها به نام عوامل پروکینتیک قرار دارد و نحوه عملکرد آن به این صورت است که با تسریع حرکت غذا در معده و روده‌ها به بهبود گوارش کمک می‌کند.

مطالعه بیشتر: قرص دیمن هیدرینات برای چیست؟

اطلاعات شناسنامه‌ای متوکلوپرامید

در جدول زیر می‌توانید مشخصات متوکلوپرامید را به صورت خلاصه مشاهده نمایید:

میزان اثربخشی متوکلوپرامید

متوکلوپرامید حدود یک تا سه دقیقه پس از تزریق آمپول وریدی، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پس از تزریق آمپول عضلانی و ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف قرص متوکلوپرامید شروع به اثر می‌کند. اثرات آن نیز تقریبا یک تا دو ساعت به طول می‌انجامد. اگر متوکلوپرامید را برای درمان علائم تخلیه کند معده در اثر دیابت مصرف می‌کنید، توجه داشته باشید که علائم شما به صورت یکباره بهبود نمی‌یابند.

ممکن است متوجه شوید که حالت تهوع شما در اوایل درمان بهتر شده و طی ۳ هفته به بهبودی ادامه دهید. استفراغ و کاهش اشتها نیز ممکن است زودتر بهبود یابند؛ اما از بین رفتن احساس پری معده ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.

نحوه مصرف متوکلوپرامید

قرص متوکروپرامید را باید همراه با یک لیوان آب و دقیقا طبق دستورالعل روی برچسب دارو مصرف نمایید. این قرص باید ناشتا و حدود ۳۰ دقیقه قبل از غذا میل شود. همچنین لازم است دوزهای دارو در فواصل منظم مصرف شوند. مصرف دارو را بیشتر از مقدار تجویز شده تکرار نکنید و همچنین، بدون نظر پزشک آن را قطع نکنید. دوز رایج مصرف این دارو به شرح زیر است:

برای بیماران دیابتی، تهوع، سوزش سر معده و احساس پری:

• بزرگسالان: در ابتدا متوکلوپرامید ۱۰ میلی گرم، چهار بار در روز که ۳۰ دقیقه قبل از هر وعده غذایی و قبل از خواب مصرف می‌شود. این روند به مدت ۲ تا ۸ هفته ادامه می‌یابد. پزشک ممکن است دوز را بر اساس نیاز شما تنظیم کند. با این حال، دوز آن معمولا بیش از ۴۰ میلی‌گرم در روز نیست.
• کودکان: مصرف و دوز دقیق باید توسط پزشک تعیین شود.

برای رفلاکس معده به مری:

• بزرگسالان: در ابتدا قرص ۱۰ تا ۱۵ میلی گرم، چهار بار در روز که ۳۰ دقیقه قبل از زمان احتمالی شروع علائم یا قبل از هر وعده غذایی و قبل از خواب مصرف می‌شود. این دوره درمانی معمولا ۴ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. پزشک ممکن است دوز را بر اساس نیاز شما کم یا زیاد کند؛ با این حال، دوز معمولا بیش از ۶۰ میلی گرم در روز نیست.
• کودکان: مصرف و دوز آن باید توسط پزشک تعیین شود.

موارد احتیاط مصرف متوکلوپرامید

توجه به نکات زیر، می‌تواند اثربخشی دارو را افزایش داده و از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری می‌نماید:

• بسیار مهم است که پزشک شما در ویزیت‌های منظم، پیشرفت شما را بررسی کند تا مطمئن شود این دارو مناسب است. ممکن است برای بررسی عوارض ناخواسته، انجام آزمایش خون ضروری باشد.
• این دارو ممکن است شما را دچار سرگیجه، خواب آلودگی یا ضعف در کنترل حرکات بدن کند. تا زمانی که نمی‌دانید این دارو چگونه بر شما تاثیر می‌گذارد، رانندگی نکنید یا کاری انجام ندهید که می‌تواند خطرناک باشد.
• اگر در حین استفاده از این دارو علائمی مانند ناتوانی در حرکت دادن چشم‌ها، افزایش پلک زدن یا اسپاسم پلک، مشکل در تنفس، صحبت کردن یا بلع، حرکات کنترل‌نشده زبان را داشتید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
• متوکلوپرامید ممکن است باعث شود برخی افراد تحریک‌پذیر، بی‌حوصله یا دارای رفتارهای غیرعادی شوند. همچنین ممکن است باعث شود برخی افراد افکار و تمایلات خودکشی داشته باشند یا افسرده‌تر شوند.
• فشار خون شما ممکن است در هنگام استفاده از این دارو بسیار بالا برود. این ممکن است باعث سردرد، سرگیجه یا تاری دید شود. ممکن است لازم باشد فشار خون خود را در خانه اندازه‌گیری کنید.
• این دارو در صورت استفاده برای مدت طولانی ممکن است سطح پرولاکتین خون را افزایش دهد. اگر تورم یا درد پستان، تولید غیرمعمول شیر پستان، قاعدگی نامنظم، مشکل در نعوظ و… دارید با پزشک خود مشورت کنید.

مطالعه بیشتر: قرص دومپریدون چیست؟

موارد منع مصرف متوکلوپرامید

مصرف قرص متوکلوپرامید شاید برای همه افراد توصیه نشود. به همین دلیل اگر یکی از شرایط زیر را دارید، باید حتما پیش از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید:

• سابقه واکنش آلرژیک به متوکلوپرامید یا هر داروی دیگری
• سابقه خونریزی از معده یا روده
• ابتلا به مشکلات کلیوی یا کبدی
• ضربان ضربان قلب کند (برادی کاردی)
• وجود تومور در غده فوق کلیوی (آدرنال)
• اختلالات نادر خونی ارثی مانند پورفیری، مت هموگلوبین یا کمبود NADH سیتوکروم B5
• سابقه اسپاسم‌های غیرارادی عضلات در هنگام مصرف داروهایی مانند متوکلوپرامید یا داروهای ضد روان‌پریشی
• بیماری پارکینسون، صرع یا سابقه تشنج

در مقاله‌ای در سایت پزشک NHS درباره محدودیت مصرف این دارو در بارداری چنین گزارش شده است:

«متوکلوپرامید را می‌توان در دوران بارداری مصرف کرد؛ زیرا هیچ مدرکی مبنی بر آسیب رساندن آن به کودک شما وجود ندارد. با این حال، داروهای ضد تهوع دیگری نیز وجود دارند که عوارض جانبی کمتری دارند و ممکن است مناسب‌تر باشند. با پزشک یا داروساز خود در مورد اینکه کدام دارو برای شما مناسب‌تر است صحبت کنید.»

متن انگلیسی:

Metoclopramide can be taken in pregnancy as there is no evidence that it will harm your baby. However, there are other anti-sickness medicines that have fewer side effects and may be more suitable. Talk to your doctor or pharmacist about which medicine would be best for you.

تداخلات دارویی متوکلوپرامید با سایر داروها

مصرف همزمان متوکلوپرامید با داروهای خاصی، خطر بروز عوارض جانبی متوکلوپرامید را افزایش می‌دهد. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

۱- داروهای تضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS): مصرف همزمان متوکلوپرامید با داروهایی که می‌توانند باعث تضعیف سیستم عصبی مرکزی شوند، ممکن است خواب‌آلودگی را افزایش دهد. برخی نمونه‌ها شامل موارد زیر است:

• باربیتورات‌ها مانند فنوباربیتال
• بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام و آلپرازولام
• اپیوئیدها (مسکن‌های مخدر) مانند مهیدروکودون و اکسیکودون
• داروهای خواب مانند زولپیدم و اسزوپیکلون
• آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن هیدرامین

۲- بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): مصرف همزمان این داروها با قرص متوکلوپرامید ممکن است فشار خون شما را افزایش دهد. برخی از این داروها عبارتند از:

• ایزوکاربوکسازید
• فنیلزین
• رزاژیلین
• سلژیلین
• ترانیل سیپرومین

مطالعه بیشتر: آشنایی با قویترین قرص ضد تهوع

عوارض قطع ناگهانی متوکلوپرامید

به طور کلی، حتی اگر احساس می‌کنید حالتان خوب شده است، همچنان به مصرف متوکلوپرامید ادامه دهید. هیچ گاه مصرف این دارو را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید، زیرا ممکن است با علائمی مانند سرگیجه، بی‌قراری و سردرد مواجه شوید. بعضی مطالعات نشان می‌دهد در برخی موارد کمتر شایع، عوارض زیر نیز ممکن است ظاهر شوند:

• تشدید و ظهور عوارض جدید: ممکن است بسیاری از عوارضی که بیمار در حین مصرف داشته است، پس از قطع ناگهانی دارو بدتر شود. همچنین ممکن است عوارض جدیدی مانند حس خارش و ناراحتی روی بازوها (دیسستزی) ظاهر شود.
• علائم شبه پارکینسونی: این علائم می‌تواند شامل سفتی و انقباض عضلات، کاهش پلک زدن، مشکل در بلع، حرکات پرشی دست و بازوها، لرزش خفیف در حالت استراحت و… باشد.
• بی‌قراری حرکتی: این عوارض می‌تواند شامل بی‌قراری و آشفتگی، تکان دادن پاها، قدم زدن بی‌قرار، حرکات غیرارادی و تکان خوردن و تاب برداشتن بالاتنه و… باشد.

دوره مصرف قرص متوکلوپرامید

مدت زمان مصرف متوکلوپرامید بیش از هر عامل دیگر، به علت مصرف آن بستگی دارد. این دارو معمولا فقط برای دوره‌های کوتاه مدت، حداکثر تا ۵ روز، تجویز می‌شود. اگر آن را برای میگرن مصرف می‌کنید، فقط در زمان وجود علائم آن را استفاده خواهید کرد و نیازی به مصرف روزانه نیست. برای حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی یا پرتودرمانی، آن را دقیقا به مدت زمانی که پزشک دستور داده است مصرف کنید. اگر مطمئن نیستید که تا چه زمانی باید متوکلوپرامید را مصرف کنید، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

شرایط نگهداری داروی متوکلوپرامید

قرص متوکلوپرامید را باید در دمای اتاق (بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد) نگهداری کنید. این دارو همچنین باید از نور مستقیم خورشید و رطوبت دور نگه داشته باشد. به طور کلی، باید هر دارویی را پس از پایان تاریخ مصرف دور بریزید و از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نیز دور نگهدارید.

مقایسه متوکلوپرامید با داروهای مشابه

در جدول زیر برخی مشخصات مهم متوکلوپرامید را با بعضی داروهای رایج که برای کاهش رفلاکس معده، کاهش تهوع و رفع مشکلات گوارشی تجویز می‌شوند بررسی می‌کنیم:

مصرف متوکلوپرامید چه خطراتی دارد؟

عوارض زیر پس از مصرف متوکلوپرامید قابل انتظار هستند و معمولا نیاز به مراقبت پزشکی ندارند؛ مگر اینکه آزاردهنده شوند:

• سرگیجه
• خواب آلودگی
• خستگی
• سردرد
• مشکل در خوابیدن
• تغییر در احساس طعم‌ها
• بی قراری

اما در صورت مشاهده عوارض زیر، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش، کهیر، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
• تب بالا، سفتی عضلات، تعریق زیاد، ضربان قلب سریع یا نامنظم و گیجی که ممکن است از نشانه‌های سندرم بدخیم نورولپتیک باشند.
• سطح بالای پرولاکتین، رشد غیرمنتظره بافت پستان، ترشح از نوک پستان، تغییر در میل یا عملکرد جنسی، چرخه قاعدگی نامنظم
• افزایش فشار خون
• تورم مچ پا، دست‌ها یا پاها
• افکار خودکشی یا آسیب به خود، بدتر شدن خلق و خو، احساس افسردگی
• حرکات کنترل‌نشده و تکراری بدن، سفتی یا اسپاسم عضلات، لرزش یا تکان، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، بی‌قراری، کشیده شدن روی زمین که ممکن است نشانه یک مشکل عصبی (اکستراپیرامیدال) باشد.

جمع بندی

قرص متوکلوپرامید معمولا برای اختلالات دستگاه گوارش تجویز می‌شود. این دارو با افزایش سرعت تخلیه معده، به درمان علائم رفلاکس معده به مری، علائم ناشی از دیابت (مانند تهوع، استفراغ و احساس پری شکم) و همچنین تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی یا میگرن کمک می‌کند. اثرگذاری این دارو بسته به روش مصرف، از چند دقیقه تا یک ساعت شروع شده و حدود یک تا دو ساعت ادامه می‌یابد. دوز و مدت درمان با این دارو معمولا کوتاه مدت است و باید دقیقا طبق دستور پزشک و معمولا ۳۰ دقیقه قبل از غذا مصرف شود.

این دارو می‌تواند باعث سردرد، سرگیجه و مشکلات خواب شود؛ در موارد کمتری، متوکلوپرامید می‌تواند باعث افزایش پرولاکتین، افزایش فشار خون و بروز مشکلات هورمونی یا تغییراتی مانند افسردگی شود. بنابراین، رعایت دقیق دستورات پزشک هنگام مصرف این دارو ضروری است. چنانچه به راهنمایی و مشاوره بیشتری نیاز دارید، می‌توانید با هومکا تماس بگیرید.

سوالات متداول

۱- قرص متوکلوپرامید ۱۰ برای چیست؟

این دارو برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر معده، حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی یا میگرن و همچنین تخلیه سریع‌تر معده در بیماران دیابتی استفاده می‌شود.

۲- متوکلوپرامید برای اسهال مفید است؟

خیر، قرص متوکلوپرامید برای درمان اسهال تجویز نمی‌شود؛ بلکه این دارو باعث افزایش حرکات معده و روده می‌شود و به همین دلیل ممکن است در برخی موارد نیز باعث اسهال شود.

۳- متوکلوپرامید برای کودکان تجویز می‌شود؟

مصرف این قرص برای کودکان باید با احتیاط و تنها تحت نظارت مستقیم پزشک باشد؛ زیرا خطر بروز عوارض جدی در آنان وجود دارد.

۴- چقدر طول میکشه تا متوکلوپرامید اثر کنه؟

قرص متوکلوپرامید معمولا ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از مصرف شروع به اثر می‌کند.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.