سرطان رحم؛ علائم و راه‌های درمان آن
سرطان رحم یا سرطان آندومتر بیماری شایعی در سیستم تولیدمثل زنان و بافت رحم آن‌ها است. این سرطان که عموماً به‌واسطه خونریزی واژینال یا ترشحات غیرطبیعی بدن تشخیص داده می‌شود، در مراحل اولیه قابل‌درمان است. افزون بر این انواع دیگری از این بیماری همانند سرطان سارکوم رحم موجود است که شیوع کمتری دارد. سرطان رحم که البته به‌اندازه سرطان تخمدان در زنان شایع نیست، معمولاً در سنین بالا و در زنان یائسگی به وجود می‌آید.
سرطان رحم چیست؟
رحم عضوی در لگن زنان است که از جنین تا زمان تولد محافظت می‌کند. این عضو بدن می‌تواند دچار سرطان‌های متفاوتی نظیر سرطان آندومتر، سرطان سارکوم و سرطان دهانه رحم بشود که ممکن است علائم و درمان متفاوتی داشته باشد.
یکی دیگر از انواع این سرطان کارسینوسارکومای رحمی است که ویژگی سرطان آندومتر و سارکوم را به‌طور توأمان داراست. سرطان رحم که اصطلاحاً به سرطان آندومتر گفته می‌شود، عموماً در سنین بالا و در دوران یائسگی به‌واسطه عدم تعادل هورمونی به وجود می‌آید. مقصود از عدم تعادل هورمونی زنان در اکثر موارد افزایش هورمون استروژن است.
دلایل ابتلا به سرطان رحم
بر اساس یافته‌های پزشکی هنوز علت دقیق ابتلا به سرطان رحم مشخص نیست. بااین‌حال می‌توان از عدم تعادل هورمونی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین علل این بیماری یاد کرد. علاوه بر این از دیگر دلایل بروز این سرطان دیابت و چاقی بیش‌ازحد است.
عفونت‌های مقاربتی، سوابق خانوادگی بروز این سرطان، رابطه جنسی زودهنگام، رابطه جنسی با افراد متعدد، یائسگی قبل از ۵۵ سال، شروع قاعدگی قبل از ۱۲ سال، بالا بودن سطح کلسترول و چربی خون، استعمال دخانیات، نداشتن فرزند، مصرف تاموکسفین، مصرف استروژن به‌تنهایی، ابتلا به سندرم متابولیک و ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کلیستیک نیز ازجمله دلایل محتمل برای افزایش ریسک ابتلا به این سرطان است.
علائم سرطان رحم
علائم سرطان رحم عموماً در زنان سن بالا و در دوران یائسگی بروز پیدا می‌کند. بااین‌حال ابتلا به این بیماری در سنین جوانی نیز ممکن است. به‌طورکلی اصلی‌ترین علائم سرطان رحم به شرح زیر است:
- خون‌ریزی‌های واژینال در دوران یائسگی
- خونریزی میان دو پریود
- ازپریودهای سنگین‌تر از حالت عادی
- ترشحات غیرطبیعی و یا ترشحات آبکی همراه با خون
- رابطه جنسی دردناک
- درد مداوم زیر شکم
- درد نواحی لگن، پشت و پا
- حالت تهوع
- خستگی مداوم
- اختلالات روده و مثانه
- بی‌اشتهایی
- کاهش وزن ناخواسته
گسترش این سرطان به روده و مثانه نیز می‌تواند نشانه‌های این سرطان را به مواردی نظیر خون در مدفوع یا ادرار، درد رکتوم، ادرار کم و یا دردناک، درد مثانه، یبوست و اسهال افزایش دهد.
این نکته قابل‌توجه است که عموماً اکثر خون‌ریزی‌های واژینال به معنای ابتلا به این سرطان نیستند و می‌تواند نشانه پولیپ پوشش رحم، رشد غیر سرطانی بافت درون رحم، نابجایی آندومتر و یا اختلال‌های غیرخطرناک دیگری باشد. به همین جهت در صورت بروز بهتر است بدون نگرانی با پزشک متخصص مشورت شود.
راه‌های پیشگیری از سرطان رحم
برای پیشگیری از ابتلا به این سرطان راه‌های متعددی قابل‌بررسی است. بااین‌حال باید دقت داشت که هیچ‌کدام از این راه‌ها احتمال ابتلا را به صفر نمی‌رساند. در ادامه برخی از این موارد را مرور می‌کنیم:
- تناسب‌اندام و داشتن وزن ایده‌آل
- مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری
- بهره‌بردن از تمرینات ورزشی مداوم
- چکاپ مداوم و مشورت با پزشک متخصص
- رجوع زودهنگام به پزشک متخصص در صورت بروز علائم سرطان رحم
- آشنایی با هورمون‌درمانی و عوارض آن
وب‌سایت Mayoclinic در مورد ریسک فاکتورهای سرطان رحم می‌گوید:
عواملی که خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- به‌هم خوردن تعادل هورمون‌های زنانه
- یائسگی دیرهنگام یا شروع قاعدگی در سنین پایین
- باردار نشدن
- افزایش سن
- چاقی
- هورمون درمانی و استفاده از تاموکسیفن
- سرطان کولورکتال غیر پولیپ ارثی (HNPCC)
راه‌های تشخیص سرطان رحم
برای تشخیص قطعی سرطان رحم باید به پزشک متخصص زنان رجوع کرده و یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را به جهت اطمینان انجام دهید:
سونوگرافی ترنس واژینال (TVU)
برای انجام این آزمایش پزشک متخصص یک اسکنر میله‌ای کوچک را درون واژن قرار داده و با تهیه‌کردن عکسی دقیق از تغییرات ضخامت لایه پوشاننده رحم، احتمال وجود سلول سرطانی را بررسی می‌کند.
نمونه‌برداری (بیوپسی)
پس از انجام سونوگرافی ترنس واژینال، ممکن است تشخیص این سرطان نیازمند نمونه‌برداری باشد. در این صورت پزشک متخصص با برداشتن نمونه کوچکی از سلول‌های پوشاننده رحم و ارسال آن به آزمایشگاه، از تشخیص خود مطمئن می‌گردد. عموماً برای بیوپسی دو راه متفاوت وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:
- هیستروسکوپی
در این روش پزشک متخصص با واردکردن تلسکوپ کوچکی به نام هیستروسکوپ در واژن از سلول‌های پوشاننده رحم نمونه‌برداری می‌کند.
- بیوپسی آسپیراسیون
در این روش با استفاده از یک لوله کوچک منعطف و واردکردن آن درون واژن، نمونه‌برداری به‌واسطه مکش انجام می‌شود.
آزمایش خون
یکی دیگر از روش‌های تشخیص سرطان رحم تست خون است. عموماً سرطان‌ها به‌واسطه ورود موادی شیمیایی به نام مارکرهای سرطانی، از طریق تست خون قابل‌تشخیص هستند. این آزمایش البته راه دقیقی برای تشخیص سرطان نیست و نهایتاً امکان تشخیص را افزایش می‌دهد.
پس از تشخیص قطعی ابتلا به این سرطان، پزشک متخصص از آزمایش‌های دیگری برای تعیین میزان گسترش و مرحله سرطان استفاده می‌کند. این آزمایش‌ها علاوه بر تعیین شرایط بیماری، راه درمان سرطان رحم را نیز بیش‌ازپیش مشخص می‌نماید. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- MRI یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی: یکی از پیشرفته‌ترین راه‌های تشخیص بیماری قسمت‌های داخلی بدن است. در این حالت تصویری کلی از بدن بیمار به‌واسطه مغناطیس می‌تواند میزان گسترش سرطان را مشخص کند.
- تست پیشرفته خون: در برخی موارد برای مشخص شدن سلامت عمومی بدن و کارکرد بافت‌های داخلی، از تست‌های پیشرفته خون استفاده می‌شود.
- عکس‌برداری با اشعه ایکس: از این روش عموماً برای عکس‌برداری از قفسه سینه و تشخیص احتمال درگیری ریه در این سرطان استفاده می‌شود.
مراحل سرطان رحم
آزمایش‌ها و عکس‌برداری‌های پیشرفته‌ای که در قسمت تشخیص سرطان به آن‌ها اشاره شد، قابلیت تعیین مرحله آن را به پزشک متخصص می‌دهد. تشخیص مرحله سرطان امکان درمان سرطان رحم و شانس زنده ماندن بیمار را مشخص می‌کند. در صورت تشخیص در اولین مرحله، امکان درمان کامل را بالا برده و امکان زنده ماندن بیمار را تا ۵ سال آتی به ۹۵ درصد افزایش می‌دهد.
تشخیص سرطان در مرحله دوم، امکان زنده ماندن بیمار تا ۵ سال آتی را به‌اندازه ۷۷ درصد افزایش می‌دهد. تشخیص سرطان در مرحله سوم نیز امکان زنده ماندن تا ۵ سال آینده را به ۴۰ درصد و تشخیص در مرحله آخر به‌اندازه ۱۵ درصد افزایش می‌دهد. حال باید دید مقصود از مراحل سرطان رحم چیست:
- اول: این سرطان در مرحله اول هنوز در بقیه نقاط بدن گسترش نیافته و در رحم باقی‌مانده است
- دوم: منظور از مرحله دوم این سرطان، درگیرشدن کل بافت رحم و دهانه آن است
- سوم: در حالتی که این سرطان به مرحله سوم پیشرفت کند، بافت‌های نزدیک رحم نظیر گره‌های لنفاوی و لگن نیز درگیر سرطان می‌شوند. سه نوع از سلول‌های سرطانی در مرحله سوم، پاپیلاری، کارسینوسارکوما و سلول شفاف نام دارد
- چهارم: مقصود از مرحله چهارم این سرطان، گسترش این بیماری به بافت‌های نرم شکم و یا ورود به اندام‌هایی نظیر ریه‌ها، کبد، مثانه و روده است
درمان سرطان رحم
انتخاب روش مناسب درمان این سرطان، تا حد زیادی به سن بیمار و زمان تشخیص آن بستگی دارد. در ادامه برخی از روش‌های شایع درمان سرطان را مرور می‌کنیم:
هیستروکتومی (برداشتن رحم)
یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین راه‌های درمان سرطان رحم، هیستروکتومی یا برداشتن رحم است. در این حالت رحم به همراه تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ برداشته شده و امکان بچه‌دار شدن برای همیشه از بیمار سلب می‌شود. عموماً زنان در سنین یائسگی بیشتر از جوانان از این روش برای درمان سرطان استفاده می‌کنند.
هورمون‌درمانی
این روش کاربرد ویژه‌ای دارد و تنها در شرایط خاص و مراحل ویژه‌ای موفقیت‌آمیز است. عموماً از این روش درمانی در مواردی که سرطان به‌واسطه افزایش هورمون استروژن و به‌هم‌خوردن تعادل هورمونی ایجادشده، استفاده می‌شود. به همین جهت روش هورمون‌درمانی کاربرد کمتری نسبت به روش‌های دیگر در درمان سرطان رحم دارد.
در هورمون‌درمانی از پروژسترون مصنوعی به‌صورت قرص استفاده می‌شود. این روش همچنین ممکن است تا حدی از شدت علائم سرطان کاسته و شدت گسترش آن را با کوچک کردن تومور سرطانی آرام کند. استفاده از این روش ممکن است عوارض خفیفی نظیر گرفتگی عضلات، اضافه‌شدن وزن و تهوع را به دنبال داشته باشد.
جراحی
از روش جراحی عموماً برای درمان سرطان پیشرفته استفاده می‌شود. بااین‌حال در مراحل اولیه نیز روش جراحی کاربرد بسزایی دارد. در ادامه چگونگی کاربرد روش جراحی در هرکدام از مراحل سرطان را مرور می‌کنیم:
- جراحی در مرحله اول
در این مرحله ابتدا پزشک جراح با انجام عمل هیسترکتومی، رحم به همراه تخمدان و لوله‌های فالوپ را از بدن بیمار خارج می‌کند. در این روش که از طریق برشی در میانه شکم صورت می‌پذیرد، ممکن است جراح با نمونه‌برداری از نقاط نزدیک رحم میزان گسترش سرطان را نیز تشخیص دهد.
افزون بر این در برخی از موارد از لاپاروسکوپ که تلسکوپی مخصوص است نیز در این جراحی استفاده می‌شود. در این روش پس از ترخیص از بیمارستان و استراحت کامل لازم است تمریناتی جهت تقویت اندام انجام شود تا از ایجاد لخته در بدن جلوگیری شود.
- جراحی در مرحله دوم و مرحله سوم
در این مرحله معمولاً پزشک جراح از عمل هیسترکتومی رادیکال (کامل) استفاده کرده و بخش‌های دیگری چون قسمت فوقانی واژن و گره‌های لنفاوی را خارج نماید. این جراحی ممکن است همراه با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی تجویز شود.
- جراحی در مرحله چهارم
در این مرحله عموماً پزشک جراح از عمل دبالکینگ برای خارج کردن بافت‌های سرطانی از بدن استفاده می‌کند.
شیمی‌درمانی
مقصود از شیمی‌درمانی تزریق دارویی به درون سیاهرگ بدن برای کشتن سلول‌های سرطانی است. معمولاً از این روش در مرحله سوم یا چهارم سرطان رحم استفاده می‌شود. شیمی‌درمانی عموماً برای درمان علائم سرطان رحم و جلوگیری از گسترش آن استفاده می‌گردد.
این روش همچنین پس از انجام عمل جراحی و برای جلوگیری از بازگشت سرطان نیز کاربرد دارد. شیمی‌درمانی که به‌صورت دوره‌ای انجام می‌گیرد، ممکن است عوارضی مانند ریزش مو، خستگی بدن، کاهش ایمنی بدن، حالت تهوع و استفراغ را به دنبال داشته باشد.
پرتودرمانی
از این روش معمولاً در مواردی که احتمال بازگشت سرطان وجود داشته باشد، استفاده می‌شود. پرتودرمانی همچنین جلوی گسترش و رشد سرطان را نیز می‌گیرد. عموماً از این روش به مدت چهار هفته و در هر هفته پنج روز استفاده می‌شود. در ادامه دو روش پرتودرمانی موجود برای درمان این سرطان را مرور کنیم:
- براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی)
در این حالت با استفاده از یک لوله پلاستیکی، پرتوهای درمانی به رحم انتقال می‌یابند. این روش ممکن است با دوز پایین، متوسط و بالا انجام گیرد که بستگی به نوع سرطان دارد.
- پرتودرمانی خارجی
در این حالت با استفاده از دستگاهی خاص، پرتوهای درمانی به ناحیه لگن انتقال می‌یابند.
در برخی موارد از هر دو روش پرتودرمانی به‌صورت هم‌زمان استفاده می‌شود. به‌طورکلی پرتودرمانی می‌تواند عوارض نظیر ریزش مو، اختلالات روده، زخم شدن و قرمز شدن پوست در نواحی مورداستفاده را به دنبال داشته باشد.
توصیه‌ای از هومکا
از دلایل ابتلا به سرطان رحم می‌توان به دیابت، چاقی و سابقه ابتلا خانوادگی اشاره نمود. یکی از اصلی‌ترین علائم، خون‌ریزی‌های واژینال است. از پریودهای سنگین و دردناک، ترشحات غیرطبیعی، رابطه جنسی دردناک، درد زیر شکم و لگن نیز می‌توان به‌عنوان علائم سرطان رحم یاد کرد.
درمان سرطان رحم در مراحل اولیه عموماً ممکن است و ریسک خطر مرگ را تا حد زیادی پایین می‌آور پس از انجام آزمایش‌های متعدد و بر اساس نوع آن نوع درمان انتخاب می‌شود نوع درمان سرطان رحم و میزان موفقیت آن تا حد زیادی بستگی به میزان گسترش سرطان در بدن دارد. در نتیجه تشخیص به‌موقع این بیماری بسیار مهم است.
