اوتیسم در کودکان چیست؟ + علت، علائم و درمان
اگرچه اوتیسم یک اختلال مادام العمر به حساب می‌آید اما با کمک و پشتیبانی والدین و اطرافیان، کودکان مبتلا می‌توانند از کیفیت زندگی بسیار بهتری برخوردار باشند. علت اوتیسم در کودکان به اختلال تکاملی در سیستم عصبی مربوط است. این اختلال به دلایل ژنتیکی و یا بر اثر عوامل محیطی در دوران بارداری ایجاد می‌شود. این بیماری از همان زمان که علائم بارداری شروع می‌شوند، وجود دارد. جنین در حال رشد در بدن مادر تحت تاثیر عوامل درونی یا بیرونی دچار نقص در عملکرد سیستم عصبی می شود. این امر منجر به متولد شدن کودک با اختلالات فردی و اجتماعی خواهد شد. از علائم اوتیسم در کودکان می‌توان به مهارت پایین در ارتباطات اجتماعی، علائق بسیار محدود و انجام حرکات تکراری اشاره کرد. در این مطلب سعی بر آن است تا اطلاعات جامع و معتبری در زمینه اوتیسم در اختیار خوانندگان گرامی قرار بگیرد.
چگونه اوتیسم در کودکان را تشخیص دهیم؟
در موارد شدید اوتیسم، والدین می‌توانند در سنین کمتر از یک سالگی علائم اولیه این اختلال را تشخیص دهند. به دلیل اینکه شدت اوتیسم در میان کودکان بسیار متغیر است، تشخیص علائم در این سنین بستگی به شدت و ضعف بیماری دارد. شاید در برخی کودکان چنین اختلالی تا سنین بالاتر قابل تشخیص نباشد و یا رفتارهای اوتیسمی بسیار خفیفی بروز دهند. در مواردی که سطح اوتیسم متوسط باشد در سن دو و سه سالگی علائم پایدارتر و پر تکرارتر بروز می‌کنند؛ به صورتیکه والدین از حرکات و رفتارهای غیرعادی پی به چنین اختلالی می‌برند. اما اوتیسم خفیف ممکن است تا قبل از ورود کودک به دوران مدرسه قابل تشخیص نباشد. در مدرسه و در فضای تعاملات اجتماعی، نواقص و مهارت‌های ضعیف ارتباطی در رفتار او نمایان می‌شود.
در سایت Health Line در مورد زمان بروز این اختلال اینگونه می خوانید:
علائم اوتیسم معمولاً در اوایل کودکی، بین سنین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی کاملا قابل درک است. با این حال، این احتمال وجود دارد که علائم زودتر یا دیرتر از این سنین نیز دیده شوند. تاخیر در رشد اجتماعی و کلامی به عنوان مهمترین علامت در نظر گرفته می‌شوند. به طور کلی نشانه‌های این بیماری به دو دسته «مشکلات ارتباطی و تعامل اجتماعی» و «الگوهای محدود یا تکراری رفتار ها» تقسیم‌بندی می‌شوند. بیماران هر دو نوع علائم را تجربه خواهند کرد.
علائم کودکان اوتیسم
- عدم علاقه به سهیم کردن دیگران در احساسات خود
- مشکل در درک کردن احساست خود و دیگران
- ناتوانی در برقراری ارتباط چشمی
- نداشتن مهارت های استفاده از زبان بدن در ارتباطات خود
- فن بیان پایین و مهارت‌های کلامی ضعیف
- ضعف در دوستیابی و یا ناتوانی در حفظ دوستی‌ها
علائم رفتاری کودکان اوتیسم
مطلبی که ذکر شد به موارد ضعف در تعاملات اجتماعی بیماران اوتیسم اشاره دارد . با توجه به شدت و ضعف بیماری، برخی اختلالات فردی و رفتاری نیز قابل تشخیص است. این رفتارها در سطوح بالاتر پر رنگ‌تو پر تکرار است. این نشانه‌ها می‌توانند یکی از موارد زیر باشند:
- عدم انعطاف پذیری در برابر تغییرات زندگی
- به شدت محدود و شیفته برخی موضوعات خاص و بی علاقگی به سایر حوزه‌ها
- انتظار داشتن از اطرافیان برای علاقمند بودن به حیطه مورد توجه خود
- عدم تحمل تغییرات در تجربه های روتین یا جدید
- حساسیت بالا در حواس پنجگانه، برای مثال گریزان بودن از صداهای بلند
علائم رفتاری کودکان اوتیستیک
علائمی که تاکنون به آن اشاره شد نواقصی هستند که فرد مبتلا در ابعاد اجتماعی و نگرش فردی با آن مواجه است. اما در موارد شدید، حرکات بدن و شیوه بازی کردن کودک نشان‌دهنده این بیماری خواهند بود. در این حالت حرکات تکراری و الگوهایی کلیشه‌ای در کودک می‌بینید. این حرکات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بال بال زدن دست‌ها به حالت پر تکرار
- لذت بردن از چرخاندن اشیا و حرکات چرخشى
- آواهای دهانی بی‌معنا و تکرار کلمات بدون درک مفاهیم آنها
- پرت کردن اشیاء، غلطاندن و یا کوبیدن بر آنها
- چیدن اسباب بازی‌ها طبق الگویی تکراری و همیشگی
با بروز چنین علائمی لازم است با پزشک روانپزشک کودک یا متخصص اعصاب و روان کودکان مشورت شود. پزشک در معاینات خود با انجام چکاپ کامل که شامل سوالاتی از والدین و شرح حال کودک است، احتمال سایر اختلالات عصبی را نیز در نظر می‌گیرد. با تشخیص قطعی اوتیسم، دستورالعمل‌های لازم برای بهبود زندگی کودک در اختیار والدین قرار می‌گیرد. تشخیص زودهنگام بیماری در بهبود شرایط و ارتقای توانایی‌های او بسیار موثر است. والدین با رفتارهای آگاهانه قادر خواهند بود برخی چالش‌های پیش روی این کودکان را برطرف سازند.
اختلال اضطرابی در مبتلایان به اوتیسم
یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین چالش‌هایی که افراد مبتلا به اوتیسم با آن درگیر هستند اختلال اضطرابی است. در این اختلال، فرد در مورد اتفاقات آینده همواره نگران است و این تشویش مزمن می‌تواند در انجام امور روزمره تداخل ایجاد کند و باعث کاهش کیفیت زندگی گردد. برای مثال در موقعیت‌هایی که برای بسیاری از افراد، عادی به نظر می‌رسد برای فرد مبتلا به اختلال اضطرابی دلهره آور است و او قادر نخواهد بود که در این موقعیت‌ها توانایی‌ها و استعدادهای خود را به خوبی بروز دهد. شیوع اختلال اضطرابی در جامعه اوتیسمی به ۸۰ درصد نمی‌رسد. بنابراین لازم است که اطرافیان و خانواده فرد مبتلا از این اختلال آگاه بوده تا در زمان لازم حمایت‌ها و راهنمایی‌های خود را در اختیار او قرار دهند. برخی از عواملی که باعث تشدید این عارضه در افراد مبتلا به اوتیسم می‌شود شامل موارد زیر است:
- تعاملات و ملاقات‌های برنامه ریزی نشده و غیر منتظره مانند جشن‌ها و مهمانی‌ها
- بیان کردن سخن در جمع رسمی، ارائه سخنرانی برای جمعیت
- تغییر در روال عادی روزانه به دلیل نداشتن انعطاف ذهنی برای مواجهه با چنین شرایطی
- حضور در فضاهای خیلی شلوغ، خیلی بزرگ و یا بسته علائم را تشدید می‌کنند.
علت اوتیسم چیست؟
دانشمندان در تحقیقات علمی چند عامل تاثیرگذار در بروز این اختلال را معرفی کرده اند. مهمترین این موارد به شرح زیر است:
وجود ژن‌های خاصی در مجموعه کروموزومی مانند سندرم X شکننده، احتمال مبتلا شدن فرزند به اوتیسم را افزایش می‌دهد. چنین ژن‌هایی در ذخیره ژنی والدین، سبب نقص در تکامل مغز و سیستم عصبی می‌شود.
مصرف برخی داروها مثل والپوریک اسید و تالیدومید در دوران بارداری احتمال نقص در سیستم عصبی جنین را افزایش می‌دهد. بدین سبب مصرف هرگونه دارو در دوران بارداری بایستی تحت نظر پزشک باشد.
سن بالای مادر در هنگام حاملگی یکی دیگر از فاکتورهای خطر در ارتباط با متولد شدن کودک مبتلا به اختلال اوتیسم است. احتمال وقوع جهش و ناهنجاری‌های کروموزومی در مادران بالای ۳۵ سال بیشتر است.
پسران نسبت به دختران، چهار برابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. همچنین شدت این علائم در پسران بسیار مشهودتر و پر رنگ‌تر از دختران است. به گونه‌ای که والدین در سن کمتر از یک سالگی نیز قادرند اختلال را تشخیص دهند.
برای درمان اوتیسم چه باید کرد؟
باید بدانید اوتیسم درمان قطعی ندارد. با این حال دستورالعمل‌هایی وجود دارد که می‌توانند به بهبود عملکرد و مهارت‌های بیماران کمک کنند. در زیر راهکارهای عملی مبتنی بر اصول علمی برای کاهش علائم در افراد مبتلا را می‌خوانید.
تقویت مهارت‌های اجتماعی
حضور در اجتماع و گروه‌های مختلف از بدو کودکی، ذهن و مغز کودک را هر چه بیشتر با محیط جمعی وفق می‌دهد. زندگی اجتماعی در سنین کمتر باعث تشکیل سیناپس‌ها و مسیرهای جدید نورونی می‌شود. این روند فیزیولوژیک موثر، به مروز زمان موجب کاهش گوشه گیری کودک می‌شود و بر تعاملات اجتماعی و قدرت درک احساسات او اثر مثبت خواهد داشت. بنابراین لازم است که والدین کودک را به اجتماعی شدن ترغیب نموده تا مهارت‌های ارتباطی و احساسی در او بهبود یابد.
گفتار درمانی و تمرین‌های کلامی
تمرین‌های فن بیان زیر نظر متخصص گفتار درمانی باعث تقویت مهارت‌های کلامی کودک می‌شود. با تمرین های مکرر و مداوم بخش‌هایی از مغز که در تکلم نقش دارند به مرور زمان کارایی بهتری کسب می‌کنند به صورتیکه می توان شاهد تقویت مهارت‌های گفتاری وی در بلند مدت بود.
کاردرمانی حسی
شاید کاری مانند مسواک زدن برای ما بسیار آسان به نظر برسد؛ اما همین کار برای کودکان اوتیسمی به دلیل چالش‌های حسی، امری دشوار و آزار دهنده است. یک متخصص کاردرمانی به خوبی می‌تواند مشکل این کودکان را درک نماید و با استفاده از استراتژی‌ها و تکنیک‌های خلاقانه، از جمله روش‌های مبتنی بر یکپارچگی حسی، کودک را در برطرف شدن چنین مشکلاتی یاری دهد.
آموزش به والدین
کلاس‌های آموزشی و گروه‌های مرتبط با آن در انجمن‌های اوتیسم، راهکارها و دانشی را در اختیار والدین قرار می‌دهند تا بتوانند با رفتارهایی موثرتر با کودک خود تعامل داشته باشند. تشویق و تحریک احساسات کودک سبب تقویت قوه حسی و ادراکی او خواهد شد. در کلاس‌های آموزشی، خانواده‌ها تجربه‌های سودمند خود را در اختیار یکدیگر قرار می‌دهند. این موضوع می‌تواند نقش مهمی در بهبود شرایط زندگی کودک مبتلا به اوتیسم داشته باشد.
داروها
اگر اختلالات اوتیسمی مانند رفتارهای ایمپالسی و اضطرابی شدید و نگران کننده باشد؛ روان پزشک ممکن است داروهایی برای تسکین و کاهش چنین علائمی تجویز کند. داروهایی مثل آریپیرازول و ریسپریدون که از داروهای ضد سایکوز (داروهای ضد روان‌پریشی) نسل سوم هستند با مکانیسم‌های منحصر به فرد، باعث کاهش تحریک پذیری و پرخاشگری‌های شدید می‌شوند.
رژیم غذایی برای بیماران اوتیسم چیست؟
از سوالات رایجی در مورد این اختلال این است که چه خوراکی‌ها و غذاهایی برای بهبود این بیماری مناسب است؟ از چه غذاهایی باید پرهیز شود و بهترین ویتامین برای کودک اوتیسم چیست؟ در اینجا به تعدادی از غذاهایی که در بهبود علائم موثر هستند اشاره می‌شود:
منیزیم برای کودکان اوتیسم
وجود منیزیم کافی در رژیم غذایی این کودکان، در کاهش علائمی مانند اضطراب، دندان قروچه، الگوهای تکراری، تمرکز پایین و کم توجهی موثر است. با کاهش چنین علائمی امور مربوط به رفتار درمانی و کار درمانی نیز به شیوه بهتر و اثر بخش‌تری پیش خواهد رفت. دانه کنجد، انواع سبزیجات، بادام و تخمه آفتابگردان از غذاها و خوراکی‌های غنی از منیزیوم به شمار می‌آیند.
غذاهای موثر در بهداشت روده
طبق تحقیقات علمی باکتری‌های مفید روده تاثیر بالایی در خلق و خو، کاهش تحریک پذیری و پرخاشگری دارند. این باکتری‌ها اعصاب محیطی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این امر سبب تولید پیام رسان‌های شیمیایی مختلفی در سیستم عصبی می‌شود. از این رو کمک به سلامت روده و حفظ باکتری‌های مفید و دفع باکتری های مضر یکی از اقدامات موثر در کاهش علائم اوتیسم در کودکان است. مصرف غذاهایی که باعث رشد و نمو باکتری‌های مفید می‌شود و پرهیز از غذاهایی که این باکتری ها را تضعیف می‌کنند، از روش‌های مراقبتی مناسب به شمار می‌آید.
کاهش مصرف مواد قندی و شیرین
یکی از اثرات مضر قند و شکر در برنامه غذایی کاهش باکتری‌های پروبیوتیک در روده است. وقتی که تعداد این باکتری‌های مفید کاهش یابد، تاثیر منفی بر خلق و خو و احساسات خواهد داشت.. از سویی دیگر مصرف مواد قندی سبب افت و خیز ناگهانی در قند خون و تغییرات چشمگیر خلق و خو در بیماران می‌شود.
مصرف خوراکی‌های حاوی ملاتونین
یکی از شایع‌ترین مشکلات کودکان اوتیسمی بد خوابی است که عامل مهمی در تحریک پذیری مفرط و پرخاشگری‌های کودکان بیمار به شمار می‌آید. اختلال در چرخه خواب به دلایل هورمونی و تغییرات فیزیولوژیک بدن را می‌توان به کمک یک برنامه غذایی غنی و مفید کاهش داد. یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود چنین حالتی استفاده از مواد غذایی و خوراکی‌های ملاتونین دار است. البته مکمل‌های حاوی ملاتونین نیز برای اختلالات اوتیسمی دردسترس است و تحت نظر پزشک قابل مصرف هستند. از مواد غذایی ملاتونین دار می توان به آلبالو، زرشک، تخم مرغ، شیر و ماهی اشاره نمود.
چند نوع اوتیسم داریم؟
تحقیقات پزشکی نشان داده است که اوتیسم با توجه به درجه شدت و علائم آن، انواع و سطوح مختلفی دارد. هر کدام از آنها زمینه‌های ژنتیکی و محیطی علائم و تظاهرات بالینی مختص به خود را دارند. کودکانی که شدت بیماری در آنها خفیف است به حمایت کمتری برای انجام کارهای روزمره نیاز دارند. طبقه‌بندی اوتیسم به شکل زیر است:
اوتیسم کلاسیک
این سطح شدیدترین نوع این اختلال به‌شمار می‌رود. علائم به قدری شدید هستند که بیماری قبل از یک سالگی قابل تشخیص است. علامت اولیه آن عدم پاسخ کودک به محرک‌های محیطی و صدای والدین است؛ به طوری که کودک ناشنوا به نظر می‌رسد. این کودکان در مهارت‌های کلامی با مشکل مواجه هستند و در سنین بالاتر گفتگو و مکالمات رسمی برای آنها استرس‌زا و سخت خواهد بود. بسیاری از مبتلایان در این سطح نمی‌توانند یک جمله را تا انتها بیان کنند و در اواسط جمله صحبت را قطع کرده و یا بریده بریده حرف می‌زنند.
اوتیسم آسپرگر
در این سطح بیماران علائم را با شدت کمتری تجربه می‌کنند و در گفتگو و قدرت بیان جریان مداوم‌تری دارند. در سطح آسپرگر فرد مبتلا در مهارت‌های ارتباطی و احساسی دچار مشکل است و قادر نیست به خوبی احساسات اجتماعی و رفتاری اطرافیان خود را درک نماید. به همین سبب در دوستیابی و تداوم دوستی‌های خود ضعف دارد.
اوتیسم رت
این نوع از اوتیسم بیشتر در دختران دیده می‌شود و برخی از علائم نظیر ضعف در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی، البته با شدت کمتر وجود دارد. کودکان مبتلا ، دچار مشکلات تغذیه‌ای، بد خوابی، کم صحبت کردن و اختلالات اضطرابی هستند.
اوتیسم در بزرگسالان چگونه است؟
بیشتر موضوعاتی که پیرامون اوتیسم در رسانه‌ها می‌خوانیم و یا می‌بینیم در زمینه اوتیسم کودکان است. اما این بیماری در بزرگسالان نیز مشاهده می‌شود. تشخیص اختلال در بزرگسالان به راحتی کودکان نیست؛ چراکه دامنه علائم و نشانه‌ها در آنها بسیار متغیر بوده و همچنین فرد مبتلا با آگاه بودن از مشکلات و علائم خود، سعی در کنترل و بهبود آنها می‌گیرد. با این حال، علائم شایع در افراد بالغ در ارتباطات محیطی و اجتماعی آنها دیده می‌شود:
- ضعف در درک احساسات اطرافیان و همدلی کردن با آنها
- الگوهای رفتاری خاص و حرکات وسواس گونه
- احساس ضعف و اضطراب در مکالمات رسمی و سخنرانی‌ها
- مشکل در برقراری ارتباط چشمی
- علاقه افراطی به موضوعات محدود و نادیده گرفتن سایر حیطه‌ها
- عدم تمایل به فعالیت‌های گروهی و گوشه گیر بودن
- دارای نبوغ بالا در برخی رشته‌ها همچون ریاضیات و فیزیک
سخنی با والدین
طبیعی است که داشتن فرزند مبتلا به اوتیسم کل خانواده را درگیر می‌کند و پرورش دادن آنها به مراتب سخت‌تر و پر هزینه‌تر است. اما با افزایش آگاهی خود در خصوص این اختلال و پیش گرفتن سبک زندگی بهتر، می‌توانید علاوه بر کمک به کودک، آرامش را برای کل خانواده به ارمغان آورید. همچنین با در ارتباط بودن با سایر خانواده‌هایی که فرزند مبتلا به اوتیسم دارند و شرکت در گروه‌ها و کلاس‌های انجمن‌های اوتیسم قادر خواهید بود با کیفیت بسیار مناسب‌تری شرایط را مدیریت کنید.
با آزمایش خون می‌شه این اختلال رو تشخیص داد؟
خیر تشخیص به صورت بالینی هست
تحقیقاتی داره انجام می‌شه برای تشخیص این بیماری که هنوز به نتیجه نرسیده