قرص ملاتونین معمولا برای درمان مشکلات خواب تجویز میشود؛ ملاتونین هورمونی در بدن شماست که در تنظیم خواب نقش مهمی دارد. تولید و ترشح ملاتونین در مغز، به زمان شبانه‌روز و ساعت زیستی بدن مرتبط است؛ زمانی که هوا تاریک است، ترشح این هورمون افزایش می‌یابد و وقتی هوا روشن است کاهش پیدا می‌کند. در صورتی که به دلایل مختلف خواب شما دچار اختلال شود، ممکن است ترشح این هورمون کاهش یافته و دچار بی‌خوابی یا بدخوابی شوید. مصرف مکملهای ملاتونین در چنین شرایطی می‌تواند به رفع این اختلالات کمک کند. در این مقاله، این دارو را معرفی کرده و کاربردها، نحوه مصرف، موارد احتیاط و تداخلات دارویی آن را بررسی می‌کنیم.
قرص ملاتونین برای چیست؟
به طور کلی، قرص ملاتونین برای رفع اختلالات خواب استفاده میشود. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که این دارو می‌تواند برای رفع موارد زیر استفاده شود:
- سندرم فاز تاخیری خواب: در این اختلال، چرخه خواب فرد دست کم دو ساعت از الگوی معمول دیگران عقب‌تر است؛ در نتیجه فرد شب‌ها دیرتر به خواب می‌رود و صبح‌ها دیرتر بیدار میشود. ملاتونین می‌تواند باعث شود فرد سریع‌تر به خواب رود و ساعت خواب خود را اصلاح نماید.
- بی‌خوابی: ملاتونین می‌تواند تا حدی باعث شود که سریع‌تر به خواب بروید؛ اما تاثیر محسوسی بر کیفیت خواب یا افزایش مجموع ساعات خواب ندارد.
- پرواز زدگی: پرواز طولانی می‌تواند باعث ایجاد حس کسالت، به هم ریختن ساعت زیستی، خواب نیم روز و… شود. ملاتونین می‌تواند این علائم را کاهش دهد.
- اختلالات ریتم خواب افراد نابینا: افراد نابینا ممکن است به علت درک نادرست روز و شب، دچار اختلال در ساعت زیستی بدن شوند؛ به نظر می‌رسد مصرف ملاتونین در بهبود این مشکل، هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان موثر است.
- مشکلات خواب مشاغل شیفتی: اگرچه هنوز به طور قطعی اثبات نشده است، اما ملاتونین ممکن است به تنظیم خواب افرادی که به دلیل ساعت شغلی خود دچار اختلال در خواب می‌شوند، کمک کند.
- مشکلات خواب در کودکان: ملاتونین می‌تواند برای درمان اختلال خواب کودکان مفید باشد؛ البته حتما باید با تجویز پزشک باشد.
- علائم آلزایمر: ملاتونین می‌تواند تا حدی از آشفتگی و بی‌قراری هنگام غروب در بیماران مبتلا به آلزایمر بکاهد؛ اگرچه به نظر نمی‌رسد در بهبود کارکردهای شناختی آن‌ها تاثیری داشته باشد.
اطلاعات شناسنامه‌ای قرص ملاتونین
در جدول زیر می‌توانید مشخصات این دارو را به صورت خلاصه مشاهده نمایید:
| نوع دارو | هورمون طبیعی بدن / مکمل مصنوعی |
| نام‌های تجاری | سیرکادین، آدافلکس، ملاتونین |
| کاربرد اصلی | کمک به تنظیم چرخه خواب و بیداری |
| استفاده‌های رایج | برای رفع بی‌خوابی، پرواززدگی و اختلالات ریتم خواب |
| دوز معمول بزرگسالان | حداکثر تا ۸ میلی‌گرم روزانه تا ۶ ماه |
| دوز معمول کودکان | حداکثر قرص ملاتونین ۳ میلی گرم روزانه تا ۳ ماه (فقط با تجویز پزشک) |
| اشکال دارویی | قرص، کپسول، قطره، کرم و ژل |
| عوارض جانبی رایج | خواب‌آلودگی، سردرد، سرگیجه، حالت تهوع |
| تداخلات دارویی مهم | داروهای رقیق‌کننده خون، فشار خون، ضدافسردگی، بنزودیازپین‌ها |
| دوره مصرف | معمولا ۱ تا ۴ هفته، حداکثر تا ۱۳ هفته تحت نظر پزشک |
| مصرف بارداری | فقط تحت نظر پزشک |
نحوه مصرف ملاتونین
قرص ملاتونین را باید همراه با آب (یا در بعضی موارد به صورت جویدنی) مصرف نمایید؛ به همین دلیل، باید دستورالعمل درج شده روی برچسب بسته‌بندی را دنبال کنید یا طبق دستور پزشک خود عمل نمایید. به طور معمول، این دارو ۱ یا ۲ ساعت پیش از زمان خواب مصرف میشود. پس از مصرف این دارو، فعالیت‌های خود را محدود کرده و برای خوابیدن آماده شوید.
ملاتونین معمولا برای بزرگسالان در دوزهای حداکثر تا ۸ میلی گرم به صورت خوراکی و روزانه تا ۶ ماه قابل استفاده است. اما در کودکان، حداکثر قرص ملاتونین ۳ میلی‌گرم به صورت خوراکی و روزانه تا ۳ ماه مجاز است؛ به طور کلی، مصرف این قرص در کودکان بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود.
موارد احتیاط مصرف ملاتونین
برای استفاده مناسب از قرص ملاتونین و پیشگیری از عوارض احتمالی به نکات زیر دقت نمایید:
- حداقل به مدت ۴ تا ۸ ساعت پس از مصرف ملاتونین (تا زمانی که اثرات خواب آلودگی کاملا از بین رفته باشد) از رانندگی یا انجام هر فعالیت پرخطر خودداری کنید.
- از مصرف همزمان این دارو با سایر داروها بدون مشورت با پزشک یا داروساز خودداری نمایید.
- در طول دوره مصرف این دارو از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید. الکل می‌تواند اثرات متغیر و غیرقابل پیش‌بینی در تداخلات دارویی ایجاد کند. ممکن است به خواب‌آلودگی ناشی از دارو افزوده و موجب سرگیجه یا زمین‌خوردن شود. همچنین ممکن است با تاثیر بر آنزیم‌های بدن، سطح ملاتونین را کاهش داده و اثرات آن را کم کند.
- از مصرف قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا سایر محصولات حاوی کافئین هم زمان با ملاتونین خودداری کنید؛ زیرا ممکن است اثرات دارو را تغییر داده و به دلیل یک تداخل آنزیمی، به طور غیرمنتظره‌ای باعث افزایش خواب‌آلودگی شود؛ اگرچه این موضوع هنوز ثابت نشده است.
- پیش از مصرف این دارو در مورد همه بیماری‌های زمینه‌ای خود مانند دیابت، سرطان، اعتیاد به الکل، مشکلات کبدی، مشکلات هورمونی، پیوند عضو و… با پزشک صحبت کنید.
موارد منع مصرف قرص ملاتونین
مصرف ملاتونین ممکن است برای برخی افراد مناسب نباشد. برای اطمینان از مناسب بودن آن، در صورت وجود هر یک از شرایط زیر، پیش از مصرف حتما با پزشک خود مشورت کنید:
- سابقه واکنش آلرژیک به ملاتونین یا هر داروی دیگر
- مشکلات کبدی یا کلیوی
- ابتلا به روماتیسم مفصلی، ام اس، لوپوس یا هر بیماری خود ایمنی دیگر
تداخلات دارویی قرص ملاتونین
برخی از داروها می‌توانند بر ملاتونین تاثیر گذاشته و خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهند. بعضی از این داروها ممکن است اثرات خواب آور ملاتونین را افزایش یا کاهش دهند. بنابراین، پیش از مصرف قرص ملاتونین، در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر، با پزشک خود مشورت کنید:
- داروهای ضد افسردگی مانند فلووکسامین یا آمی‌تریپتیلین
- بنزودیازپین‌ها مانند تمازپام (برای بی‌خوابی) یا دیازپام (برای اضطراب یا درد عضلانی)
- داروهای کاهش فشار خون
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیکلوفناک
- داروهای پیشگیری از بارداری دارای استروژن
- مسکن‌هایی مانند کدئین مثل استامینوفن یا مورفین
- پسورالن‌ها که برای اختلالات پوستی مانند پسوریازیس استفاده می‌شوند.
- کینولون‌ها یا ریفامپیسین، انواع آنتی بیوتیک
- کاربامازپین برای درمان صرع
- سایمتیدین برای مشکلات معده مانند زخم‌ها
- تیوریدازین که برای اسکیزوفرنی تجویز میشود.
- وارفارین که داروی ضد انعقاد خون است.
- زالپلون، زولپیدم یا زوپیکلون، برای بی خوابی
مطالعه بیشتر: افسردگی فصلی چیست و چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
دوره مصرف ملاتونین
برای درمان اختلالات کوتاه‌مدت خواب، معمولا قرص ملاتونین برای ۱ تا ۴ هفته مصرف میشود؛ اگرچه در برخی موارد ممکن است تا ۱۳ هفته نیز تجویز شود. اگر پس از اتمام دوره مصرف ملاتونین، همچنان مشکلات خواب دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید.
اگر برای مشکلات بلندمدت‌تر به درمان نیاز دارید، شاید لازم باشد به یک متخصص مراجعه کنید تا در صورت لزوم مصرف بیش از ۱۳ هفته برای شما تجویز گردد. اگر ملاتونین برای شما به دلیل پرواز زدگی تجویز شده است، حداکثر می‌توانید آن را به مدت ۵ روز مصرف نمایید.
شرایط نگهداری قرص ملاتونین
قرص ملاتونین را مانند هر قرص دیگری باید در دمای اتاق (۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد) نگهداری کنید؛ همچنین این دارو باید از رطوبت و نور مستقیم خورشید دور نگه داشته شود. داروها را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگه داشته و بعد از پایان انقضا دور بریزید.
عوارض خوردن قرص ملاتونین
ملاتونین در کوتاه مدت برای اغلب بزرگسالان بدون عوارض است. حتی مصرف طولانی مدت آن نیز احتمالا ایمن باشد. طبق بعضی مطالعات، از این مکمل تا ۲ سال نیز بدون ایجاد خطر استفاده شده است. با این حال، عوارض قرص ملاتونین برای برخی افراد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس خواب آلودگی یا خستگی در طول روز
- سردرد
- دل درد
- حالت تهوع
- سرگیجه
- احساس زودرنجی یا بی قراری
- خشکی دهان
- خشکی یا خارش پوست
- درد در بازوها یا پاها
- کابوس دیدن یا تعریق شبانه
عوارض جدی قرص ملاتونین بسیار نادر هستند و برای کمتر از ۱ نفر از هر ۱۰۰۰ نفر اتفاق می‌افتند. در صورت بروز احساس افسردگی یا غم، با پزشک خود صحبت کنید؛ زیرا این ممکن است علامت افسردگی باشد. همچنین در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر فورا با پزشک خود تماس بگیرید:
- ایجاد تغییر در بینایی، مانند تاری دید
- احساس ضعف یا غش کردن
- احساس سردرگمی یا سرگیجه، یا احساس چرخش محیط اطراف (سرگیجه دورانی)
- هرگونه خونریزی که متوقف نمی‌شود، کبودی‌های بدون دلیل یا مشاهده خون در ادرار
- علائم آلرژی مانند تورم ناگهانی دهان، گلو یا لب‌ها، تنگی نفس، کهیر و خارش پوست
تاثیر خوردن قرص ملاتونین برای افسردگی
طبق مقاله‌ای که در سایت پزشکی healthline در این باره منتشر شده است:
هیچ شواهدی مبنی بر ایجاد افسردگی توسط ملاتونین در افرادی که سابقه این بیماری را نداشته‌اند، وجود ندارد. یک مرور جامع در سال ۲۰۱۶ بر روی تحقیقات مربوط به ملاتونین، هیچ اثر منفی جدی مرتبط با مصرف این مکمل را گزارش نکرده است. با این حال، برخی افراد عوارض جانبی را تجربه می‌کنند که معمولا شامل موارد خفیفی مانند سرگیجه، حالت تهوع یا خواب آلودگی است.
در موارد کمتر شایع، برخی افراد این علائم را گزارش کرده‌اند:
- سردرگمی و گیجی
- تحریک پذیری و زودرنجی
- افسردگی کوتاه مدت
به طور کلی، مصرف ملاتونین ممکن است باعث بروز موقت علائم افسردگی شود؛ اما موجب بروز علائم پایدار و طولانی که برای تشخیص اختلال افسردگی اساسی لازم است، نخواهد شد.
اما در مورد تاثیر ملاتونین بر روی افرادی که در حال حاضر دچار افسردگی هستند، هنوز نتایج مشخصی وجود ندارد. بعضی مطالعات نشان می‌دهد که افراد افسرده دارای سطح بالاتری از ملاتونین هستند و مصرف این قرص می‌تواند باعث افزایش احساس خواب آلودگی و کاهش انرژی آن‌ها شود؛ اما در مقابل تحقیقاتی نیز نشان می‌دهد که ملاتونین در کاهش علائم افسردگی در بعضی افراد موثر بوده است؛ این مسئله باعث میشود هنوز تاثیر این دارو بر افسردگی به طور واضحی شناخته نشده باشد.
با این حال، اگر مبتلا به افسردگی هستید و متوجه شده‌اید که علائم شما در هنگام اختلالات خواب تشدید میشود، مصرف ملاتونین ممکن است مفید باشد.
مطالعه بیشتر: آشنایی با انواع تست افسردگی و روش های درمانی!
تاثیر قرص ملاتونین برای پوست
مطالعات نشان می‌دهد که ملاتونین خوراکی می‌تواند از جهات گوناگون اثرات مثبتی بر پوست شما داشته باشد:
- آنتی اکسیدان قوی: قرص ملاتونین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و با خنثی کردن الکترون‌های آزاد از بروز علائم پیری مانند خطوط ریز، چین و چروک و لکه‌های پیری پیشگیری می‌کند.
- کاهش التهاب: التهاب مزمن می‌تواند در ایجاد انواع مشکلات پوستی از جمله آکنه، پسوریازیس و خشکی پوست نقش داشته باشد. ملاتونین با کاهش التهاب باعث کاهش این مشکلات میشود.
- حفظ رنگ دانه‌های پوست: ثابت شده که ملاتونین با حفظ رنگ دانه‌های پوست از ایجاد لکه‌های پوستی پیشگیری می‌کند.
- ترمیم زخم: ملاتونین رشد رگ‌های خونی جدید را تحریک کرده و تولید کلاژن (پروتئینی که به پوست استحکام می‌بخشد) را افزایش می‌دهد.
- ضد فرابنفش: اشعه فرابنفش خورشید می‌تواند آسیب قابل‌توجهی به پوست وارد کنند. ملاتونین با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب، از پوست در برابر آسیب‌های ناشی از پرتو UV محافظت می‌کند.
تاثیر ملاتونین بر قاعدگی
به طور کلی، ملاتونین می‌تواند در تنظیم چرخه قاعدگی زنان نقش مهمی بازی کند. مشخص شده است که کاهش سطح ملاتونین در زنان می‌تواند بر تخمک گذاری تاثیر منفی گذاشته و حتی ممکن است منجر به مشکلاتی مانند ناباروری شود. همچنین ممکن است اختلالات خواب ناشی از کاهش ملاتونین، به طور غیرمستقیم بر چرخه قاعدگی زنان تاثیر بگذارد؛ زیرا چرخه خواب زنان، بر سطح سایر هورمون‌های بدن، مانند هورمون محرک فولیکول که در تنظیم چرخه پریود مهم است تاثیر می‌گذارد.
تاثیر قرص ملاتونین بر کبد
ملاتونین با کاهش سطح آنزیم‌های کبدی در خون و کاهش التهابات از پیشرفت آسیب‌های کبدی جلوگیری می‌کند. ملاتونین همچنین با خاصیت آنتی اکسیدانی قوی خود، رادیکال‌های آزاد را کاهش داده و سطح «گلوتاتتیون» را که یک ماده مهم در کبد است، افزایش می‌دهد. این ماده همچنین با جلوگیری از مرگ سلول‌های کبدی و کمک به دفع فلزات سنگین از بدن، نقش مهمی در حفاظت از کبد ایفا می‌کند. جالب است بدانید بررسی‌های علمی نشان می‌دهند ملاتونین می‌تواند به ترمیم بافت‌های آسیب دیده کبد نیز کمک کند.
عوارض ملاتونین بر پوست
به طور رایج، ملاتونین هیچ عارضه شناخته‌شده‌ای روی پوست ایجاد نمی‌کند؛ اما در صورت واکنش آلرژیک شدید، ممکن است افراد با عوارض زیر مواجه شوند:
- بثورات پوستی متورم و برآمده
- خارش پوست
- کهیر و تاول
- ایجاد تورم در گلو و دهان
در صورت بروز علائم حساسیت، باید فورا به پزشک مراجعه نمایید.
جمع بندی
ملاتونین هورمون طبیعی بدن است که ترشح آن، با تاریک شدن محیط افزایش می‌یابد و به تنظیم خواب و ساعت زیستی بدن کمک می‌کند. در صورتی که افراد دچار مشکلاتی مانند بی‌خوابی، اختلال در ساعت خواب، پرواز زدگی و… شده باشند، می‌توانند با مصرف مکمل ملاتونین به درمان این اختلالات کمک کنند. این دارو در دوزهای ۳ تا ۱۰ میلی گرم عرضه میشود و بزرگسالان می‌توانند تا دوز ۸ میلی گرم را به صورت روزانه حداکثر تا ۶ ماه مصرف نمایند. کودکان نیز می‌توانند قرص ملاتونین ۳ را تا سه ماه با مشورت پزشک مصرف نمایند.
اگرچه این دارو در اغلب افراد هیچ عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند، اما گاهی ممکن است با عوارضی چون سردرد، سرگیچه، افسردگی موقت، حالت تهوع و… همراه باشد. این قرص نباید به صورت هم زمان با داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای فشار خون، داروهای رقیق‌کننده خون، کدئین، بنزودیازپین‌ها، دیازپام و… مصرف گردد. چنانچه به اطلاعات بیشتری در مورد این دارو نیاز دارید، می‌توانید با کارشناسان هومکا مشورت نمایید.
سوالات متداول
۱- آیا قرص ملاتونین اعتیاد آور است؟
خیر، مصرف ملاتونین برخلاف بسیاری از داروهای خواب آور، اعتیاد ایجاد نمی‌کند. اما قطع ناگهانی آن پس از مصرف طولانی مدت ممکن است به بازگشت بی‌خوابی منجر شود.
۲- قرص ملاتونین برای افسردگی مفید است؟
هورمون ملاتونین ممکن است با تنظیم خواب و بهبود کیفیت آن، به کاهش برخی علائم افسردگی به طور غیرمستقیم کمک کند؛ با این حال به عنوان یک داروی ضدافسردگی شناخته نمی‌شود.
۳- آیا قرص ملاتونین گیاهی است؟
اگرچه برخی مکملهای گیاهی حاوی ملاتونین هم هستند؛ اما این هورمون از گیاهان به دست نمیآید و در آزمایشگاه ساخته میشود.
۴- بهترین زمان مصرف ملاتونین چه موقع است؟
معمولا توصیه میشود ۱ تا ۲ ساعت قبل از خواب مصرف شود تا با ریتم طبیعی بدن هماهنگ باشد.
۵- آیا مصرف ملاتونین در بارداری مجاز است؟
به طور کلی مصرف هیچ دارویی در بارداری بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
