درمان ایدز + آیا ایدز درمان دارد؟

تاکنون هیچ‌گونه درمان قطعی که قادر باشد ویروس ایدز را از بدن حذف کند، کشف یا ابداع نشده است اما با مراقبت‌های پزشکی می‌توان HIV را به طور موثری کنترل کرد به طوری‌که در عرض ۶ ماه از شروع درمان، پیشروی ویروس متوقف ‌شود. در این مقاله از هومکا انواع روش‌های درمان ایدز و نکات مهم مرتبط با آن‌ها برای همراهان هومکا بیان شده است.

فهرست مطالب

چه زمانی باید درمان HIV را شروع کرد؟

بلافاصله پس از تشخیص ابتلا به HIV باید درمان آغاز شود. صرف نظر از مدت‌زمان آلوده شدن به ویروس و یا شرایط جسمانی، مصرف داروهای HIV برای همه افراد مبتلا ضروری است. در همان ویزیت اول هرگونه مشکل جسمانی و یا بیماری زمینه‌ای را به پزشک اطلاع دهید تا درمان موثرتری متناسب با شرایط سلامتی شما تجویز گردد.

بارداری یا تصمیم به باردارشدن را با پزشک خود مطرح کنید. در چنین مواردی داروهایی تجویز می‌شوند که از سرایت ویروس به جنین جلوگیری کند. درمان HIV شامل مصرف داروهایی است که بار ویروس HIV را در بدن کاهش می‌دهد. علاوه بر کاهش بار ویروس در خون، مصرف داروهای ضد رتروویروسی از انتقال بیماری به سایرین نیز پیشگیری می‌کند (شاخص‌ترین راه‌های انتقال ایدز عبارت‌اند از: فعالیت جنسی با فرد آلوده به ایدز، تماس با خون آلوده، استفاده از سوزن مشترک و …). داروهایی که به‌منظور درمان HIV مورداستفاده قرار می‌گیرند، ART یا داروهای ضد رتروویروسی نامیده می‌شوند.

آیا به تعویق انداختن درمان ایدز امکان‌پذیر است؟

اگر شروع درمان ایدز و مصرف داروهای تجویزشده را حتی به مدت کوتاه نادیده بگیرید، به HIV فرصت تکثیر داده‌اید. ویروس HIV باعث ایجاد یک عفونت پیش‌رونده در بدن می‌شود به‌طوری‌که هرچه زودتر آن را متوقف کنید آینده و امید به زندگی روشن‌تر خواهد بود و هرچه دیرتر برای درمان اقدام کنید احتمال ورود به مرحله ایدز و دچار شدن به عفونت‌های فرصت‌طلب قوت می‌گیرد. در صورت عدم درمان احتمال انتقال آلودگی به همسر و یا در صورت بارداری به جنین افزایش می‌یابد.

فواید مصرف داروی HIV چیست؟

• کاهش میزان ویروس HIV در خون (کاهش بار ویروس)
• بالا نگه‌داشتن تعداد سلول‌های CD۴ (حفظ قدرت سیستم ایمنی)
• سرکوب ویروس به کمتر از ۲۰۰ ذره HIV در هر میلی‌لیتر خون
• کم شدن تعداد ویروس در خون به حدی که آزمایش خون قادر به تشخیص HIV نباشد

اگر بار ویروسی پس از شروع درمان کاهش یابد، به این معنی است که درمان مؤثر است. بنابراین لازم است مصرف داروی خود را طبق دستور ادامه دهید. سهل‌انگاری در مصرف داروها سیستم ایمنی را به سمت افول و بدن را به سمت ایدز سوق می‌دهد. سرکوب ویروس به حدی که در آزمایش ایدز قابل‌شناسایی نباشد ایده‌آل‌ترین اثر درمانی برای سالم ماندن خود و محافظت از دیگران است.

مصرف داروها به جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران کمک می‌کند

• اگر ویروس در آزمایش خون غیرقابل تشخیص باشد، عملاً هیچ خطری برای انتقال HIV به همسر وجود ندارد
• سرکوب شدن ویروس از انتقال HIV از مادر به نوزاد جلوگیری می‌کند. اگر مادر مبتلا به HIV در طول دوران بارداری داروی HIV را مصرف کند و به مدت ۴ تا ۶ هفته پس از تولد به نوزاد خود داروی HIV بدهد، خطر انتقال HIV به فرزند می‌تواند به ۱ درصد و یا کمتر برسد
• سرکوب شدن ویروس به دلیل مصرف دارو، خطر انتقال HIV به نوزاد از طریق شیردهی را نیز کاهش می‌دهد اما خطر کاملاً از بین نمی‌رود. توصیه فعلی این است که مادران مبتلا به HIV نباید به نوزادان خود شیر بدهند
• مصرف دارو طبق دستور پزشک مانع از مقاوم شدن ویروس به درمان می‌شود. مقاومت دارویی زمانی بروز می‌کند که به دلیل مصرف نامنظم داروهای HIV ویروس دچار جهش شده و داروهای تجویزشده بی‌اثر گردد
• در صورت بروز مقاومت دارویی، گزینه‌های درمانی محدود خواهد شد
• سویه‌های مقاوم به درمان می‌توانند به دیگران منتقل شوند

آیا داروی HIV عوارض جانبی دارد؟

مصرف داروهای HIV در برخی افراد موجب بروز عوارض جانبی می‌شود. شایع‌ترین عوارض جانبی به‌صورت زیر است:

• تهوع و استفراغ
• اسهال
• اختلالات خواب
• خشک شدن دهان
• سردرد
• راش‌های پوستی
• سرگیجه
• خستگی
• درد عمومی بدن

اگر مصرف داروها شما را آزار می‌دهد موضوع را به پزشک اطلاع دهید. در چنین حالتی ممکن است برنامه درمانی تغییر کند.

آیا مصرف داروهای HIV با هورمون درمانی تداخل دارد؟

تاکنون تداخل دارویی برای HIV و هورمون درمانی گزارش نشده است. اگر نگران مصرف همزمان داروهای HIV و هورمون درمانی هستید، با پزشک خود صحبت کنید.

آیا ممکن است درمان ایدز بی‌نتیجه باشد؟

گاهی مصرف داروها ممکن است اثربخشی مورد انتظار را نداشته باشد. در چنین حالتی پزشک شیوه درمان را تغییر می‌دهد. چنین تغییری غیرعادی نیست بلکه هر فردی به شیوه متفاوتی به داروها پاسخ می‌دهد به همین دلیل ممکن است یک دارو برای یک نفر مفید و برای دیگری کارایی لازم را نداشته باشد. اغلب با تغییر داروها و انتخاب روش درمانی جدید مشکل مرتفع می‌شود.

اگر پایبندی به برنامه درمان ایدز سخت باشد چگونه با آن کنار بیایم؟

مهم‌ترین دلایلی که ممکن است پیروی از روند درمان را با چالش مواجه سازد، به شرح زیر است:

عوارض جانبی داروها

اگر در پیروی از برنامه خود مشکل دارید، فوراً موضوع را به  پزشک اطلاع دهید تا برای چالش‌های پیش‌رو چاره‌اندیشی شود. یکی از مشکلات عوارض جانبی داروهاست که به دلیل بروز حالت تهوع یا اسهال باعث می‌شود فرد تمایلی به مصرف داروهای خود نداشته باشد. گاهی مشاوره تغذیه برای اطمینان از دریافت مواد مغذی مهم است چراکه ممکن است حالت تهوع یا اسهال باعث بروز اختلالات تغذیه‌ای در فرد شوند.

افسردگی

اگر در زمان درمان، افسردگی و یا ناخوش‌احوالی ادامه مصرف داروها را برای شما مشکل کرده است، توصیه می‌شود مشاوره روانشناسی را در دستور کار خود قرار دهید. بازیابی انرژی ذهنی تأثیر بسزایی در پایبندی به روند درمان دارد.

مصرف الکل یا مواد مخدر

اگر دچار اعتیاد به مواد مخدر و الکل هستید شاید بهترین فرصت برای ترک باشد. مصرف الکل و مواد مخدر تأثیر درمان را کاهش داده و ازنظر روحی و روانی شما را تحت فشار قرار می‌دهد.

به گفته CDC در بیشتر موارد با از دست دادن یک دوز دارو می‌توان به محض متوجه شدن، دوز فراموش‌شده را مصرف کرد و سپس دوز بعدی را مطابق زمان‌بندی ادامه داد.

اما از دست دادن چند نوبت متوالی را باید به پزشک خود اطلاع دهید تا در صورت نیاز علت فراموشی مشخص شود و برای آن چاره‌جویی گردد. شاید لازم باشد ساعات مصرف دارو متناسب با سبک زندگی شما و یا مشغله روزانه تغییر کند. در چنین مواردی کمک گرفتن از خانواده و دوستان می‌تواند به شما در پایبندی به دوره درمانی مؤثر باشد.

داروی اورژانسی HIV چیست؟

اگر فکر می‌کنید در معرض ویروس قرارگرفته‌اید، داروهایی پیشگیری پس از مواجهه (PEP) ممکن است از ابتلای شما به HIV جلوگیری کنند. داروهای  PEPباید ظرف ۷۲ ساعت پس از تماس با ویروس مصرف شوند تا مؤثر باشند. طبق دستورالعمل، به مدت ۱ ماه هرروز باید داروهای پیشگیری‌کننده مصرف شوند، هرچند که ممکن است عوارض جانبی نیز به دنبال داشته باشند. داروهای PEP را می‌توان از کلینیک‌های سلامت جنسی یا کلینیک‌های اورولوژی تهیه کرد.

برای درمان ایدز چه داروهایی تجویز می‌شوند؟

برای درمان ایدز چند گروه دارویی مورداستفاده قرار می‌گیرد، که عبارت‌اند از:

• داروهای NNRTIs که آنزیم موردنیاز HIV برای ساخت کپی از خود را مهار می‌کنند. از این داروها می‌توان افاویرنز، ریلپیویرین و دوراویرین اشاره کرد
• داروهای NRTIs با مهار تکثیر ویروس HIV از گسترش آن جلوگیری می‌کنند. از این گروه دارویی می‌توان آباکاویر، تنوفوویر، امتریسیتابین، لامیوودین و زیدوودین را نام برد. داروهای ترکیبی نیز شامل امتریسیتابین/تنوفوویر دیزوپروکسیل و امتریسیتابین/تنوفوویر آلافنامید فومارات هستند
• داروهای مهارکننده پروتئاز ویروسی نظیر آتازاناویر، داروناویر و لوپیناویر/ریتوناویر که از تکثیر ویروس ممانعت می‌کنند
• مهارکننده اینتگراز با غیرفعال کردن پروتئینی به نام اینتگراز که HIV از آن برای وارد شدن به سلول‌های CD۴ T استفاده می‌کند، عمل می‌کنند
• داروهای مهارکننده ورودی مثل انفوویرتاید با ممانعت از ورود HIV به سلول‌های CD۴ T عمل می‌کنند

درمان بیماری‌های مرتبط با سن در افراد مبتلا به ایدز

در صورت ابتلا به HIV ممکن است کنترل برخی از مسائل بهداشتی که بخشی طبیعی از پیری هستند، دشوارتر باشد. به‌عنوان مثال، بعضی از داروهایی که برای بیماری‌های قلبی، استخوانی یا متابولیسمی مورداستفاده قرار می‌گیرند، ممکن است در حضور داروهای ضد HIV اثربخشی لازم را نداشته باشند. بنابراین مهم است که در جلسه ویزیت پزشکی جهت درمان سایر بیماری‌ها، داروهای مصرفی خود ازجمله داروهای HIV را به پزشکان اطلاع دهید تا تداخل دارویی رخ ندهد.

آزمایش‌های اثربخشی دارو درمان ایدز

پزشک با بررسی بار ویروسی و تعداد سلول‌های CD۴ T پاسخ شما به درمان HIV را کنترل می‌کند. برای این منظور ابتدا در ۴ تا ۶ هفته ابتدایی و سپس هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار آزمایش خون تجویز می‌شود. درمان باید بتواند بار ویروسی را در خون کاهش دهد تا حدی که پس از مدتی ویروس در خون قابل‌تشخیص نباشد. البته به این معنی نیست که HIV در بدن ریشه‌کن می‌شود بلکه تکثیر و رشد آن سرکوب‌شده است. اگرچه نمی‌توان HIV را در خون یافت اما همچنان در سایر نقاط بدن مثل غدد لنفاوی و اندام‌های داخلی وجود دارد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.