علت سردرد و حالت تهوع چیست؟+ درمان سردرد و حالت تهوع

سردرد و تهوع گاهی همززمان با هم بروز می‌کنند. از شایع‌ترین دلایل سردرد و تهوع، میگرن است اما عوامل دیگری نیز موجب بروز هر دو عارضه با هم می‌شوند. آنفولانزا، سرماخوردگی، کم‌آبی بدن، بارداری، آلرژی غذایی و مصرف بیش از حد قهوه و مشروبات الکلی باعث بروز سردرد و تهوع به‌صورت همزمان می‌شودند. در این مقاله به عوامل دخیل در بروز همزمان سردرد و تهوع می‌پردازیم. همچنین اشاره‌ای به عوامل زمینه‌‌ساز نادر اما جدی بروز آن داریم.

دلیل بروز سردرد با تهوع چیست؟

سردرد از مسائل شایعی است که هر فردی احتمال دچار شدن به آن را دارد اما گاهی همراه با سردرد عارضه دیگری مثل تهوع بروز می‌کند که مسئله را تا حدی پیچیده می‌کند. میگرن بارزترین و شایع‌ترین عامل بروز همزمان سردرد و حالت تهوع است چراکه طبق یک تحقیق گسترده در ایالات متحده در سال ۲۰۱۵، مشخص شد که از هر ۷ نفر یک نفر احتمال دچار شدن به میگرن را دارد.

سردردهای میگرنی معمولا متوسط و یا شدید هستند و به صورت ضربان‌دار در یک طرف سر احساس می‌شوند. در طی یک حمله میگرنی علاوه بر سردرد علائم زیر نیز احتمال ظاهر شدن دارند:

• تهوع
• استفراغ
• حساسیت به نور و صدا

دلایل شایع بروز همزمان سردرد و تهوع

علاوه بر میگرن، دلایل دیگری نیز در بروز همزمان سردرد و تهوع وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• سردردهای خوشه‌ای
• آنفولانزا و سرماخوردگی
• کرونا
• تاثیر الکل و برخی داروها
• درد پشت چشم
• دهیدارته شدن بدن و کم‌آبی بدن
• استرس، اضطراب و افسردگی
• آلرژی‌های غذایی
• عفونت‌های استرپتوکوکی گلو
• عفونت لوزه‌
• بارداری
• افت قند خون

دیگر عواملی که باعث بروز همزمان سردرد و تهوع می‌شوند به ندرت اتفاق می‌افتند اما جدی بوده و نیازمند اقدامات فوری و اورژانسی است. دانستن علت سردردها، دانشی را در اختیار فرد قرار می‌دهد که بتواند در هنگام بروز سردرد، بهترین درمان را برای آن جستجو نماید. در ادامه برخی از عوامل بروز سردرد همراه با تهوع را بررسی می‌کنیم.

کم‌آبی بدن و سردرد و تهوع

یکی از شایع‌ترین عوارض کم‌آبی بدن سردرد است. اگر فردی تشنه بخوابد یا در طول روز به مقدار کافی مایعات مصرف نکرده باشد، ممکن است در طول شب دچار کم‌آبی خفیف گردد. این حالت می‌تواند منجر به سردرد صبحگاهی و تهوع شود. از سایر علائم کم‌آبی بدن می‌توان به ادرار زرد تیره و احساس سرگیجه یا سبکی سر اشاره کرد.

میگرن و حالت تهوع

بر اساس یافته‌های یکی از تحقیقات علمی در ایالات متحده، بالغ بر ۶۰ درصد مبتلایان به میگرن علاوه بر سردرد، تهوع و استفراغ را هم تجربه می‌کنند. با وجود این، دانش پزشکی تاکنون علت دقیق بروز تهوع در میگرن را کشف نکرده است. یکی از استدلال‌ها این است که تغییرات عصبی در هنگام بروز سردرد، عصب‌های مغزی که به سمت دستگاه گوارش پیام رسانی می‌کنند تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

میگرن بر مسیرهای عصبی تأثیر می گذارد که بخشی از مغز که استفراغ را کنترل می‌کند را تحریک می‌کند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که افرادی که میگرن همراه با حالت تهوع را تجربه می‌کنند، فعالیتی در ناحیه مدولاری  مغز نشان می‌دهند که احتمالاً حالت تهوع را کنترل می‌کند. یکی دیگر از تئوری‌ها مربوط به سروتونین است. طبق مطالعه سال ۲۰۱۲ افراد مبتلا به میگرن در برخی شرایط دچار افت سطح سروتونین می‌شوند که یکی از پیامدهای آن بروز حالت تهوع است. سروتونین توانایی تاثیر گذاری بر موارد زیر را دارد:

• تهوع
• خلق و خو
• رفتارهای اجتماعی
• کاهش و افزایش اشتها
• جذب مواد غذایی
• حافظه
• میل جنسی

سردرد و تهوع و چشم‌درد

دردهای پشت چشم و سردرد ناشی از آن شایع هستند و ممکن است ناشی از عواملی مثل فشار چشم، سینوزیت و یا میگرن چشمی باشند. درد پشت چشم می‌تواند یک یا هر دو طرف سر را درگیر کرده و در پاسخ به نور و سایر محرک‌ها بروز کند. میگرن از شایع‌ترین دلایل بروز همزمان سردرد، حالت تهوع و چشم‌درد است که تقریباً ۱۶٪ از افراد بزرگ‌سال در ایالات‌ متحده را تحت تأثیر قرار داده است. سردرد میگرنی می‌تواند باعث درد شدید در یک طرف سر و گاهی در پشت چشم شود. این دردها گاهی تا ۷۲ ساعت نیز طول می‌کشند. علاوه بر سردرد میگرنی، فرد ممکن است موارد زیر را نیز تجربه نماید:

• سرگیجه
• ضعف
• تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور و صدا
• تغییرات خلق‌وخو
• اختلالات بینایی (آئورا)

تأثیر الکل و بعضی از داروها بر سردرد و تهوع

یکی از تأثیرات مصرف الکل در برخی افراد سردرد و تهوع است. فردی که با مصرف الکل دچار سردرد می‌شود ممکن است علائم دیگری مثل تهوع، تشنگی و خستگی، ناراحتی معده، تعریق زیاد، تحریک‌پذیری یا حساسیت به نور را تجربه کند. بعضی از داروها نیز ممکن است منجر به سردرد صبحگاهی شوند. به عنوان مثال، اگر فردی از داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن بیش‌ازحد استفاده کند، احتمال بروز سردرد ناشی از مصرف خودسرانه دارو وجود دارد.

سردرد و تهوع در کرونا

در زمان ابتلا به COVID-19 چندین علامت و نشانه در فرد ظاهر می‌شود که یکی از آن‌ها سردرد است. سردرد یکی از علائم بالقوه COVID-19 است اما اینکه دقیقاً از چه زمانی در حین بیماری بروز می‌کند در افراد متغیر است. در برخی افراد مبتلا به کرونا سردرد و تهوع در اوایل بیماری و در برخی دیگر در مراحل بعدی ظاهر می‌شود. تحقیقات نشان داده است که این عارضه در حدود ۱۱ تا ۳۴ درصد از افراد مبتلا به COVID-19 بروز می‌کند. ویژگی‌های سردرد COVID-19 به‌شرح زیر است:

• شدت آن متوسط تا شدید است
• حالت نبض‌دار یا فشار دور سر دارد
• در هر دو طرف سر احساس می‌شود
• ممکن است با خم شدن تشدید شود

علائمی که همراه با سردرد در سویه امیکرون بروز می‌کند عبارت‌اند از:

• گلودرد
• بدن‌درد و کوفتگی عضلانی
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ یا اسهال

سردرد و حالت تهوع صبحگاهی

بیدار شدن در صبح با سردرد و تهوع می‌تواند دلایل مختلفی ازجمله کم‌آبی بدن، میگرن، آپنه خواب، یا دندان‌قروچه داشته باشد. آپنه خواب زمانی رخ می‌دهد که عمل دم و بازدم برای مدت کوتاهی در طی خواب متوقف می‌شود. افراد مبتلا به آپنه خواب معمولاً سردردهای صبحگاهی را تجربه می‌کنند.

در دندان‌قروچه فرد در زمان خواب دندان‌هایش را به هم می‌ساید که در بروز درد فک و سر و صورت تأثیر دارد. افراد مبتلا به میگرن نیز اغلب سردردهایی را تجربه می‌کنند که از ساعات اولیه صبح شروع می‌شود. سایر علائم در آپنه خواب خروپف با صدای بلند، خس خس و تغییرات خلقی است.

سردرد، حالت تهوع و تپش قلب

تپش قلب و سردرد اغلب موارد موضوع نگران‌کننده‌ای نیست اما اگر با نشانه‌های دیگری همراه باشند مشاوره با پزشک توصیه می‌شود. اگر همراه با تپش قلب و سردرد علائمی نظیر سبکی سر، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا گیجی دیده شد در اسرع وقت برای ارزیابی سلامتی خود به پزشک مراجعه نمائید. عوامل زیر در بروز سردرد، حالت تهوع و تپش قلب تأثیر دارند.

سبک زندگی

بعضی از حالات و امور روزانه علت تپش قلب و سردرد هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• فشار عصبی
• مصرف الکل
• مصرف بیش‌ازحد کافئین و سایر محرک‌ها
• استفاده از تنباکو و یا قرار گرفتن در معرض دود تنباکو
• مصرف بعضی از داروها
• کم‌آبی بدن

آریتمی قلب

ضربان غیرطبیعی قلب یا آریتمی قلبی ممکن است یکی از دلایل تپش قلب و سردرد باشد. آریتمی یک نوع عارضه قلبی است که معمولاً در اثر نقص عملکرد الکتریکی ایجاد می‌شود. انقباض زودرس بطنی (PVCs) و فیبریلاسیون دهلیزی نمونه‌هایی از آریتمی هستند که باعث تپش قلب و گاهی منجر به سردرد می‌شوند.

کم‌خونی

تپش قلب و سردرد ممکن است از علائم کم‌ خونی باشد. این حالت زمانی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز کافی در بدن وجود ندارد. اگر کم‌ خونی ناشی از فقر آهن باشد به این معنی است که آهن کافی در رژیم غذایی جذب نشده است. همچنین کم‌خونی می‌تواند به دلیل یک بیماری زمینه‌ای رخ دهد که باعث ایجاد مشکلاتی در تولید گلبول‌های قرمز می‌شود.

سردرد، حالت تهوع و فشار  خون بالا

اینکه آیا فشارخون بالا می‌تواند باعث سردرد شود یا نه یکی از مباحث بحث‌برانگیز علم پزشکی است که محققان تاکنون به نتیجه واحدی نرسیده‌اند. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ارتباطی بین فشارخون و سردرد وجود ندارد، درحالی‌که بعضی دیگر همبستگی قوی بین این دو را نشان می‌دهند. انجمن قلب آمریکا (AHA) از شواهدی پشتیبانی می‌کند که بیانگر عدم ارتباط سردرد با فشارخون است.

البته در موارد بحرانی فشارخون موضوع متفاوت است چراکه در چنین حالتی به دلیل زیادشدن فشار در جمجمه، سردرد کاملاً آشکار است و شبیه به انواع دیگر مثل میگرن یا سردرد عصبی نیست و درمان‌های رایج سردرد مانند آسپیرین نیز برای تسکین آن بی‌تأثیر هستند. علاوه بر سردرد، فشارخون بدخیم و بحرانی معمولاً با موارد زیر همراه است:

• تاری دید
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع

در چنین مواردی باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و یا با اورژانس تماس بگیرید.

عوامل جدی در بروز همزمان سردرد و تهوع

موارد زیر از دلایل جدی ظاهر شدن همزمان سردرد و تهوع به شمار می‌آیند که نیازمند توجه جدی است:

• بیماری‌های کلیوی
• مننژیت
• مالاریا
• تب زرد
• هپاتیت A
• آسیب‌ ترومای مغزی
• آسیب دیدن جمجمه
• آنوریسم مغزی
• تومورهای مغزی

به گفته وب‌سایت medicalnewstoday برخی از روغن‌ها در  تسکین درد موثرند. برای استفاده از این روغن‌ها فرد مبتلا به سردرد می‌تواند آن را به پیشانی خود بمالد، آن را استنشاق کند و یا از آن در کمپرس آب سرد بریزد و سپس کمپرس را بر روی پیشانی خود قرار دهد. برخی از این روغن‌ها عبارت‌اند از:

• رزماری
• اسطوخودوس
• نعنا
• بابونه
• اکالیپتوس

درمان سردرد و تهوع

درمان سردرد بستگی به عامل زمینه‌ای دارد. اگر دلیل سردرد و تهوع میگرن باشد راه‌های زیر به بهبود علائم کمک می‌کنند:

• مصرف داروهای مسکن
• دراز کشیدن در اتاق تاریک و آرام
• قرار دادن یک حوله گرم بر روی پیشانی
• استفاده از درمان‌های مکمل مثل طب سوزنی و طب گیاهی
• استفاده از داروهای ضد تهوع
• پیاده روی در طبیعت و تنفس هوای تازه
• افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم هر وعده

درمان خانگی سردرد و تهوع

اصلاح رژیم غذایی

اصلاح برنامه غذایی می‌تواند به بهبود و پیشگیری از حملات سردرد و تهوع کمک کند. تغییراتی مثل محدود کردن نمک و چربی و یا پیروی از یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات تحت نظر پزشک در بهبود سردرد مؤثر است. رژیم غذایی متعادل، اجتناب از غذاهای فرآوری شده و مصرف بیشتر میوه سبزیجات یک توصیه کلی اما مفید برای همگان است.

برای مطالعه بیشتر: چه غذاهایی باعث سردرد می‌شود؟

به مقدار کافی آب بنوشید

کم‌آبی بدن یکی از عوامل بروز سردرد است. مطالعات نشان داده‌اند که کم‌آبی مزمن علت شایع سردردهای تنشی و یکی از محرک‌های میگرن است. علاوه بر این، کم‌آبی بدن اثر منفی بر قدرت تمرکز دارد. خوشبختانه، نوشیدن آب کافی علائم سردرد را در اکثر افراد طی ۳۰ دقیقه تا سه ساعت تسکین می‌دهد.

مصرف اسیدهای چرب امگا-۳

شواهد علمی نشان می‌دهند که افزایش جذب اسیدهای چرب امگا-۳ تأثیر مثبتی بر بهبود سردرد مبتلایان به میگرن دارد. غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ عبارت‌اند از:

• انواع ماهی‌ها مثل سالمون
• انواع دانه‌ها مثل دانه کتان
• حبوبات
• گردو
• کدو حلوایی
• روغن کلزا

منیزیم غذایی مصرف کنید

منیزیم یک ماده معدنی مهم است که در کنترل قند خون و انتقال پیام‌های عصبی نقش مهمی ایفا می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که منیزیم یک مکمل ایمن و مؤثر برای سردرد است. شواهد علمی بیانگر این است که کمبود منیزیم در افرادی که به‌طور مکرر دچار سردردهای میگرنی می‌شوند در مقایسه با سایر افراد شایع‌تر است. غذاهای غنی از منیزیم عبارت‌اند از:

• سبزیجات با برگ‌های تیره
• آووکادو
• ماهی تن
• بادام
• تخمه آفتابگردان
• تخم کدو

از مصرف غذاهای حاوی هیستامین پرهیز کنید

هیستامین یک ترکیب طبیعی در بدن است که به‌طور نرمال در سیستم ایمنی، گوارش و سیستم عصبی یافت می‌شود. این ماده طبیعی در غذاهای خاصی مانند پنیر کهنه، غذاهای تخمیری، ماهی‌دودی و گوشت‌های پخته نیز وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد که مصرف هیستامین در برخی افراد عامل بروز سردردهای میگرنی است. برخی‌ها قادر نیستند هیستامین را به‌درستی دفع کنند زیرا در بدن آن‌ها عملکرد آنزیم‌های تجزیه‌کننده هیستامین دچار نقص است. حذف غذاهای غنی از هیستامین از رژیم غذایی طبق تشخیص پزشک ممکن است یک استراتژی مفید برای کاهش سردرد باشد.

خواب کافی داشته باشید

کم‌خوابی به دلایل مختلفی برای سلامتی مضر بوده و حتی در برخی افراد عامل بروز سردرد است. بر اساس نتایج یک مطالعه دانشگاهی، تعداد و شدت سردرد در افرادی که کمتر از شش ساعت در شب می‌خوابند بیشتر از افرادی است که به مقدار کافی در طول شبانه‌روز زمان خواب استراحت دارند. البته ناگفته نماند که خواب بیش‌ازحد نیز خود عامل بروز سردرد است بنابراین تعادل برقرار کردن در برنامه خواب‌وبیداری برای پیشگیری از سردرد اهمیت دارد.

چه زمانی برای سردرد به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر فردی بدون سابقه میگرن به طور ناگهانی دچار سردرد و تهوع شدید شود باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کند. اگر پس از وارد شدن ضربه به سر، سردرد و تهوع بروز کند بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر سردرد به مرور زمان بدتر شود و یا با یکی از علائم زیر بروز کند به پزشک مراجعه کنید:

• کاهش هوشیاری
• تاری دید
• سخت شدن تکلم
• تب بالا
• احساس سردرگمی و گیجی
• خشک و سفت شدن گردن
• استفراغ‌هایی که بیشتر از یک روز به طول انجامد
• عدم ادرار به مدت ۸ ساعت

برای مقابله با حالت تهوع همراه با سردرد چه کنیم؟

اگرچه شاید نتوان به طور کامل از بروز سردرد و تهوع پیشگیری کرد اما اقدامات زیر در کاهش ابتلا به آن حائز اهمیت هستند:

• ترک کردن سیگار
• کاهش مصرف نوشیدنی‌های کافئینی و عدم مصرف مشروبات الکلی
• کاهش استرس‌های روزانه با تمرینات ذهنی، مراقبه و یوگا
• نوشیدن آب فراوان
• پرهیز از خوردن غذاهای سنگین و پرچرب
• تغذیه مناسب برای سردرد
• برخوردار بودن از برنامه غذایی متعادل
• رعایت مناسب اصول بهداشتی به منظور پیشگیری از ابتلا به کروناویروس، آنفولانزا و سرماخوردگی
• استراحت دادن به ذهن و چشم در هنگام کار با کامپیوتر
• ورزش‌های سبک و منظم روزانه

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.