همه چیز در مورد ناباروری مردان؛ از علائم تا راه های درمان
تقریبا از هر ۷ زوج، یک زوج با مشکل ناباروری مردان مواجه هستند؛ یعنی که پس از یک سال رابطه جنسی منظم و بدون پیشگیری، موفق به بارداری نشده‌اند. جالب است بدانید در نیمی از این موارد، ناباروری مردان حداقل بخشی از مشکل محسوب میشود. دلایل متعددی مانند تولید کم اسپرم، کیفیت پایین اسپرم یا انسداد در مسیر خروج آن میتوانند باعث ناباروری در مردان شوند. همچنین بعضی بیماری‌ها، آسیب‌های جسمی و حتی سبک زندگی و… میتوانند بر قدرت باروری مردان تاثیر بگذارند.
اگرچه ناباروری می‌تواند تجربه‌ای بسیار ناخوشایند باشد، اما امروزه روشهای درمانی بسیار خوبی وجود دارد که امیدهای زیادی برای زوج‌های نابارور ایجاد کرده است. در این مقاله به بررسی دلایل ناباروری آقایان، علائم، راه پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.
چه مواردی باعث ناباروری مردان میشود؟
شاید برای شما سوال باشد که چه چیزی باعث ناباروری مردان میشود؟ باید گفت به طور کلی، انجام رفتارهایی که فعالیت عادی بیضه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود. بعضی از این رفتارها عبارتند از:
- مواد شیمیایی صنعتی: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آفت‌کش‌ها، حلال‌های آلی و مواد رنگ‌آمیزی می‌تواند باعث کاهش تعداد اسپرم شود.
- فلزات سنگین: تماس با سرب یا سایر فلزات سنگین ممکن است بر باروری تاثیر بگذارد.
- پرتوها: قرار گرفتن در معرض اشعه‌های مضر مانند اشعه ایکس می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد. در مواردی که میزان پرتوگیری زیاد باشد، این کاهش ممکن است دائمی شود.
- گرمای بیش از حد بیضه‌ها: افزایش دمای بیضه‌ها می‌تواند بر تولید و عملکرد اسپرم تاثیر منفی بگذارد. استفاده مکرر از سونا یا جکوزی ممکن است به طور موقت تعداد اسپرم را کاهش دهد.
- عادات روزمره: نشستن طولانی مدت، پوشیدن لباس‌های تنگ یا استفاده زیاد از لپتاپ روی پا می‌تواند دمای کیسه بیضه را افزایش دهد و تولید اسپرم را مختل کند. البته شواهد علمی در این زمینه هنوز قطعی نیست.
علاوه بر موارد بالا، بعضی عادات سبک زندگی هم میتوانند بر باروری تاثیر بگذارند؛ اگرچه تاثیر این موارد به اندازه موارد بالا نیست، اما به هر حال باعث کاهش قدرت باروری می‌شوند:
- مصرف مواد مخدر: مصرف کوکائین یا ماری جوانا ممکن است به طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم را کاهش دهد. داروهای استروئیدی که برای افزایش حجم عضلات استفاده می‌شوند، میتوانند باعث کوچک شدن بیضه‌ها و کاهش تولید اسپرم شوند.
- مصرف الکل: نوشیدن الکل می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، باعث اختلال نعوظ شود و تولید اسپرم را کم کند. بیماری‌های کبدی ناشی از مصرف زیاد الکل نیز ممکن است منجر به مشکلات باروری شوند.
- سیگار کشیدن: مردان سیگاری معمولا اسپرم کم‌تری نسبت به دیگران دارند. حتی قرار گرفتن در معرض دود غیرمستقیم نیز می‌تواند بر ناباروری مردان تاثیر بگذارد.
- وزن: چاقی می‌تواند قدرت باروری مردان را با تاثیر بر کیفیت اسپرم و ایجاد تغییرات هورمونی دچار مشکل کند.
علائم ناباروری در مردان
ناتوانی در بچه‌دار شدن، اصلی‌ترین نشانه ناباروری مردان است. در بسیاری از موارد، ممکن است هیچ علامت دیگری وجود نداشته باشد؛ اما گاهی مشکلاتی که باعث ناباروری می‌شوند، علائم خاصی زیر را به همراه دارند. این علائم میتوانند نشانه مشکلاتی مانند اختلالات ژنتیکی، عدم تعادل هورمونی، واریکوسل و… باشند. در صورت مشاهده این علائم بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل در رابطه جنسی مانند مشکل در انزال یا کاهش حجم مایع منی
- کم شدن میل جنسی یا اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
- احساس درد، تورم یا وجود توده در ناحیه بیضه
- عفونت‌های مکرر دستگاه تنفسی
- از دست دادن حس بویایی
- رشد غیرعادی سینه‌ها (بزرگ شدن سینه در مردان)
- کاهش موهای صورت و بدن یا سایر نشانه‌های اختلال هورمونی
- تعداد کم اسپرم (کمتر از ۱۵ میلیون در هر میلی لیتر یا کمتر از ۳۹ میلیون در هر انزال) که با آزمایش اسپرم مشخص میشود.
علت عقیم شدن مردان چیست؟
در چه صورت مرد نابارور می شود؟ به طور کلی، باید بگوییم علت ناباروری در مردان می‌تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد.
در یکی از مقالات سایت معتبر Mayoclinic چنین آورده شده است که:
If the number of sperm in your semen (sperm count) is low, it decreases the odds that one of your sperm will fertilize your partner’s egg. A low sperm count is fewer than 15 million sperm per milliliter of semen or fewer than 39 million per ejaculate.
«اگر میزان اسپرم‌ها در مایع منی مرد کم باشد، شانس اینکه یکی از اسپرم‌ها بتواند تخمک زن را بارور کند، کم میشود. کم بودن تعداد اسپرم‌ها، به معنای وجود کمتر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر مایع منی یا کمتر از ۳۹ میلیون اسپرم در هر مرتبه انزال است»
به طور کلی، برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارت است از:
- مشکلات اسپرم مانند شکل غیرطبیعی اسپرم‌ها، تعداد کم اسپرم یا عدم وجود اسپرم در مایع منی معمولا به عنوان مهمترین علت ناباروری مردان شناخته می‌شوند.
- اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کلاینفلتر (Klinefelter syndrome) و دیستروفی میوتونیک (Myotonic Dystrophy)
- برخی از انواع داروها مانند سولفاسالازین(Sulfasalazine)، استروئیدهای آنابولیک و… گاهی اوقات میتوانند باعث مشکلات ناباروری شوند.
- بیماری‌هایی مانند دیابت شدید، بیماری‌های خودایمنی و فیبروز کیستیک
- عفونت‌های دستگاه تناسلی مانند اپیدیدیمیت، ارکیت و بیماری‌های مقاربتی
- بیماری واریکوسل که باعث گشاد شدن رگ‌های بیضه میشود و باعث کاهش کیفیت و تعداد اسپرم‌ها می‌گردد. این مشکل معمولا قابل درمان است و شایع‌ترین دلیل قابل برگشت محسوب میشود.
- شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی برداشتن بیضه
- آسیب فیزیکی مانند ضربه یا آسیب به بیضه‌ها
- مشکلات مربوط به رابطه زناشویی مانند اختلال نعوظ، زودانزال، رابطه جنسی دردناک، ناهنجاری‌های ساختاری مانند وجود دهانه مجرای ادرار در زیر آلت تناسلی یا مشکلات روانی که در رابطه جنسی اختلال ایجاد می‌کنند.
- اختلالات هورمونی مربوط به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
آیا ناباروری مردان ارثی است؟
باید گفت برخی شرایط ژنتیکی میتوانند بر باروری مردان تاثیر بگذارند. اگرچه تاثیر دقیق ژنتیک بر ناباروری در مردان به طور کامل شناخته نشده است، اما تخمین زده میشود که ۱۰ تا ۱۵ درصد از ناباروری‌های مردانه ریشه در عوامل ژنتیکی داشته باشند. به طور کلی، برخی اختلالات مانند فیبروز کیستیک، مشکلات کروموزوم Y و سندرم کلاینفلتر میتوانند به صورت ارثی بر باروری تاثیر بگذارند.
چه چیزهایی باعث کم شدن و کشته شدن اسپرم میشود؟
شرایط مختلفی میتوانند باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، کاهش کیفیت یا کشته شدن آن‌ها شوند. اگر تعداد اسپرم‌ها در هر میلی لیتر از مایع منی کمتر از ۱۵ میلیون باشد، به معنای تعداد کم آن‌ها در نظر گرفته میشود. این مسئله می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر ناباروری مردان داشته باشد. به طور کلی این عوامل عبارتند از:
| دلایل پزشکی | دلایل محیطی و سبک زندگی |
| آسیب به بیضه‌ها یا جراحی آن‌ها | گرمای بیش از حد بیضه‌ها (مانند آب داغ طولانی مدت یا قرار دادن مداوم لپتاپ روی ران‌ها) |
| اختلال ژنتیکی کلاینفنتر | قرار گرفتن در معرض آفت کش‌ها و سموم کشاورزی |
| درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی | مواد شیمیایی صنعتی یا فلزات سنگین |
| واریکوسل | قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس |
| عفونت‌های مقاربتی | مصرف استروئیدهای عضله سازی |
| اختلالات نعوظ یا انزال | مصرف ماریجوانا و اسیر مواد افیونی |
| اختلال فیبروز کیستیک که مانع ورود اسپرم به مایع منی میشود | مشکلات عاطفی طولانی مدت مانند افسردگی |
| برخی داروهای درمان سرطان، ضد قارچ، آنتی بیوتیک و زخم معده | وزن بالای بدن |
| بعضی آنتی‌بادی‌ها که به اسپرم حمله می‌کنند | مشاغلی که نیاز به نشستن طولانی مدت دارند مانند رانندگی |
راه های تشخیص ناباروری مردان
تشخیص ناباروری مردان معمولا توسط متخصص اورولوژی انجام میشود. پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سوالاتی درباره سابقه پزشکی و عادات جنسی شما می‌پرسد؛ مانند:
- چه مدت است برای بچه‌دار شدن تلاش می‌کنید؟
- آیا قبلا فرد دیگری را باردار کرده‌اید؟
- آیا تا به حال آزمایش STD (بیماری‌های مقاربتی) مثبت داشته‌اید؟ کدام نوع و چه زمانی؟
- آیا از روشهای پیشگیری استفاده کرده‌اید؟ چه روشی و چه زمانی؟
- آیا قبلا ناباروری در بین مردان خانواده شما تشخیص داده شده است؟
- آیا سیگار می‌کشید، الکل می‌نوشید یا از مکمل‌های بدن سازی استفاده می‌کنید؟
- چه داروهایی را مصرف می‌کنید؟
علاوه بر معاینات بالینی و سوال از علائم، پزشک معمولا انجام یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را نیز تجویز می‌کند:
- آنالیز مایع منی: در این آزمایش، کیفیت و کمیت اسپرم بررسی شود
- سونوگرافی یا MRI: به کمک تصویربرداری، ساختارهای دستگاه تناسلی ارزیابی شود.
- آزمایش خون: آزمایش خون سطح هورمون‌ها و ناهنجاری‌های ژنتیکی را نشان می‌دهد.
- آزمایش ادرار: برای بررسی وجود عفونت‌ها و دیابت تجویز میشود.
- بیوپسی بیضه: نمونه‌برداری از بیضه می‌تواند برای بررسی روند تولید اسپرم بررسی شود.
درمان ناباروری مردان
در بسیاری از موارد، علت دقیق ناباروری مردان قابل شناسایی نیست؛ با این بسته به علائم و نتیجه بررسی‌ها، پزشک ممکن است روشهای درمانی مختلفی را تجویز کند. در اغلب مواقع، بررسی همزمان سلامت همسر نیز ضروری است؛ زیرا ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی یا استفاده از روشهای کمک باروری نیز وجود داشته باشد. برخی از رایج‌ترین روشهای درمان ناباروری در مردان شامل موارد زیر است:
۱- جراحی
عمل جراحی می‌تواند برای درمان واریکوسل و ناباروری مردان، رفع انسداد مجرای دفران، برگرداندن وازکتومی‌های قبلی و استخراج مستقیم اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم در موارد فقدان اسپرم در انزال انجام شود.
۲- درمان عفونت‌ها
تجویز آنتی بیوتیک برای درمان عفونت‌های دستگاه تناسلی روش رایجی است؛ اما درمان عفونت، همیشه به درمان قطعی ناباروری مردان منجر نمی‌شود.
۳- درمان مشکلات رابطه جنسی
در برخی موارد مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس، ممکن است از دارو یا روان درمانی برای درمان استفاد شود.
۴- درمان هورمونی و دارویی
در مواردی که هورمون‌ها در تعادل نباشند یا اختلالاتی در نحوه استفاده بدن از هورمون‌ها وجود داشته باشد، ممکن است درمان هورمونی یا دارویی تجویز شود. اگرچه تجویز بهترین قرص برای ناباروری مردان بسته به تشخیص پزشک متفاوت است، اما بعضی اوقات از محصولات تقویت اسپرم در کنار درمان‌های هورمونی استفاده میشود.
۵- تکنیک‌های کمک باروری (ART)
این روش که به عنوان جدیدترین راه درمان ناباروری مردان شناخته میشود، شامل تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)، لقاح خارج رحمی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) است که در آن‌ها اسپرم می‌تواند از طریق انزال طبیعی، استخراج جراحی یا اهدا به دست آید.
پیشگیری از ناباروری مردان
برای جلوگیری از ناباروری مردان و حفظ قدرت باروری خود، بهتر است از عواملی که بر کیفیت و تعداد اسپرم تاثیر می‌گذارند دوری کنید. روشهای زیر میتوانند از آسیب به قدرت باروری شما پیشگیری نمایند:
- تا جای ممکن سیگار نکشید.
- مصرف الکل را محدود یا قطع کنید.
- از مصرف داروهای غیرقانونی پرهیز نمایید.
- با پزشک خود درباره تاثیر احتمالی داروهای مصرفی بر باروری مشورت کنید.
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
- از قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد بپرهیزید.
- استرس خود را کنترل و درمان کنید.
- تا حد امکان از تماس با آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و سایر مواد سمی اجتناب نمایید.
تست ناباروری مردان در منزل
در صورتی که پس از یک سال تلاش موفق به فرزندآوری نشده‌اید، لازم است به پزشک مراجعه کرده و مورد معاینه قرار گیرید. معمولا در اولین قدم، پزشک شما چندین آزمایش پزشکی را تجویز می‌نماید. در صورتی که پزشک شما انجام این آزمایشات را تجویز کرده است، می‌توانید با هومکا تماس بگیرید و با استفاده از خدمات آزمایش در منزل، این تست‌ها را به راحتی در خانه خود انجام دهید.
کارشناسان ما در ساعت مقرر، برای دریافت نمونه تست ناباروری مردان به منزل شما مراجعه کرده و در شرایط بهداشتی و استاندارد، آزمایش شما را انجام می‌دهند. نتایج آزمایش نیز در سریع‌ترین زمان به صورت آنلاین در اختیار شما قرار خواهد گرفت. برای ثبت درخواست آزمایش در منزل در تمام شهرهای استان تهران، کرج، شیراز، اصفهان، تبریز، مشهد، اهواز و… با ما تماس بگیرید.
سوالات متداول
۱- ناباروری در مردان بیشتر است یا زنان؟
حدود یک سوم از مشکلات، ناشی از اختلالات مردانه و یک سوم نیز ناشی از اختلالات زنانه است. بقیه موارد معمولا ترکیبی از هر دو نفر یا به دلایل ناشناخته رخ می‌دهند.
۲- علت ناباروری مردان چیست؟
عوامل مختلفی مانند اختلالات ژنتیکی، آسیب و عمل جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی، مواد سمی و سبک زندگی میتوانند باعث ناباروری در مردان گردند.
۳- درمان ناباروری ژنتیکی مردان چگونه انجام میشود؟
بسته به نوع ناهنجاری، ممکن است از عمل جراحی، دارو یا روشهای کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) و لقاح خارج رحمی (IVF) استفاده شود.
۴- انواع نازایی در مردان شامل چه مواردی است؟
اغلب دلایل نازایی مردانه میتوانند در سه دسته اسپرم ناکافی یا ناسالم، مشکلات ژنتیکی و مشکلات انسدادی تقسیم شوند.
۵- سن عقیم شدن مرد چند است؟
مردان به طور طبیعی میتوانند تا پایان عمر اقدام به قرزندآوری کنند؛ اما میزان تولید اسپرم در سنین سالمندی به شمل قابل توجهی کاهش مییابد.
clevelandclinic mayoclinic nhs healthline mayoclinic mayoclinic
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
