آزمایش قند خون
قند خون، تلخ است!
دیابت بیماری‌ایی است که همه ما با آن آشنایی داریم. می‌دانیم که قند خون بالا می‌تواند زمینه را برای بروز ناراحتی‌های جدی فراهم کند. آزمایش قند خون، تست ساده‌ایی است که با استفاده از نتایج آن به راحتی می‌توان سطح قند در بدن را کنترل کرد. در این مقاله از هومکا می‌خواهیم بیشتر راجع به تست قند خون و تفسیر آن بدانیم.
دیابت یا قند خون چیست؟
دیابت یا قندخون، بیماری رایجی است. در بیماری دیابت، مقدار قند خون بیشتر از حد طبیعی است. آزمایش قند خون راه‌حل مناسبی است برای اینکه بفهید به این بیماری مبتلا هستید یا خیر؟ تست قند خون، که زیر مجموعه آزمایش خون در منزل است، میزان گلوکز موجود در خون را اندازه گیری می‌کند. انسولین هورمونی است که به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا از قند استفاده کنند. انسولین در لوزالمعده تولید می‌شود. هنگام افزایش قند خون، انسولین در خون آزاد می‌شود. پزشک ممکن است به منظور کمک به تشخیص دیابت این آزمایش را تجویز کند. افراد دیابتی هم می‌توانند از آزمایش قند برای کنترل وضعیت‌شان استفاده کنند. تغییرات شدید و حاد در قند خون می‌تواند مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند و باعث آسیب مغزی، اغما و مرگ شود. انواع دیابت به ۴ دسته زیر تقسیم بندی می‌شود:
- بیماری دیابت نوع دو
- دیابت نوع یک
- دیابت بارداری
- پیش دیابت
چه کسانی در معرض ابتلا به دیابت هستند؟
بروز دیابت در فردی امکان دارد، با این حال ریسک ابتلا به قند خون در افراد زیر بیشتر است:
✔ افرادی که بیش از ۴۵ سال سن دارند.
✔ کسانی که ورزش نمی‌کنند.
✔ افرادی که فشار خون، تری گلیسیرید بالا، یا سطح کلسترول خوب پایین دارند.
✔ بانوانی که سابقه دیابت حاملگی دارند.
✔ کسانی که سابقه سکته مغزی یا فشار خون دارند.
✔ افرادی که سابقه دیابت در نزدیکان درجه یک آنها وجود دارد.
✔ افرادی که اضافه وزن داشته و تحرک کافی ندارند.
✔ کسانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروق هستند.
✔ افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند.
اگر قصد انجام آزمایش دارید و وقت کافی برای رفتن به آزمایشگاه را ندارید، کلیک کنید!
چند نوع آزمایش قند داریم؟
از انواع آزمایش قند خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایش قند خون ناشتا (FBS)
- آزمایش 2hpp ( آزمایش قند خون دو ساعته)
- آزمایش HbA1C
- آزمایش چالش گلوکز (GCT ).
- تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
- آزمایش قند خون تصادفی
- آزمایش گلوکز ادرار
همچنین دقت کنید که در صورت بروز دیابت و کرونا بصورت همزمان در فرد، حتما پزشک را در در جریان بگذارید تا درمان شما به شکل صحیحی انجام شود.
چرا باید آزمایش قند خون انجام داد؟
آزمایش قندخون روشی موثر برای بررسی وضعیت قندخون و کنترل آن است. به طور کلی از آزمایش قند خون می‌توانید در موارد زیر استفاده کنید:
- تنظیم و کنترل رژیم غذایی.
- افزایش فعالیت بدنی و یا کاهش آن بررسی تاثیر ورزش بر سطح قندخون.
- کنترل تاثیر داروهای دیابت و انسولین.
- کنترل سطح قندخون افراد مبتلا به دیابت بصورت دوره‌ای و روزانه.
- اهداف درمانی را مورد بررسی قرار دهید.
بهترین زمان آزمایش قند خون چه زمانی است؟
- بهترین زمان تست قند خون در افراد متفاوت است و باید طبق توصیه پزشک اینکار را انجام دهید.
- اگر نوع دیابت شما نوع ۱ باشد شاید لازم شود در روز ۴ تا ۱۰ بار تست را تکرار کنید. قبل و بعد از غذا، قبل و بعد از خواب، قبل و بعد از میان وعده و قبل و بعد از ورزش باید تست را انجام دهید.
- درصورتی که دیابت شما از نوع ۲ باشد و انسولین استفاده کنید شاید در روز چند بار احتیاج به تست قندخون داشته باشید. معمولا تست قندخون دیابت نوع ۲ پیش از غذا و هنگام خواب انجام می‌گیرد. یا در حالت دیگر پیش از صبحانه و شام تعیین شود.
- چنانچه دیابت نوع ۲ شما بدون انسولین کنترل شود احتمالا پزشک انجام روزانه تست قندخون را توصیه نمی‌کند.
شرایط انواع آزمایش قند خون چگونه است؟
چند ساعت ناشتایی برای آزمایش قند خون لازم است؟ این اولین سوالی است که برای انجام این آزمایش خواهید پرسید. هر کدام از آزمایشات قند خون شرایط خاص را دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
شرایط آزمایش FBS: برای این تست لازم است به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.
شرایط آزمایش 2hpp: این تست همان آزمایش تحمل گلوکز است که دو مرحله‌ایی اجرا می‌شود. ممکن است آن را با نام آزمایش قند خون دو ساعته نیز بشنویید. در مرحله اول لازم است ناشتا بودن برای آزمایش خون را به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت رعایت کنید. در مرحله بعدی صبحانه میل کرده و دقیقا دو ساعت بعد از شروع صبحانه، برای نمونه‌گیری مراجعه خواهید کرد.
شرایط هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1C). این تست سطح قند خون را در طی سه ماه مورد بررسی قرار می‌دهد. این تست نیاز به ناشتایی ندارد.
شرایط آزمایش چالش گلوکز (GCT ). این تست به آزمایش قند خون بارداری مشهور است. این آزمایش نیز چند مرحله‌ایی است. در مرحله اول باید به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید. سپس یک محلول گلوکز به شما داده خواهد شد و سپس در بازه‌های زمانی یک،دو و سه ساعته نمونه خون گرفته می‌شود.
شرایط آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT). این تست نیز دو مرحله‌ایی است. لازم است شرایط ناشتایی را برای این آزمایش به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت رعایت کنید. پس از آن یک محلول گلوکز به شما خورانده خواهد شد و دو ساعت بعد نمونه‌گیری انجام می‌شود.
شرایط آزمایش قند خون تصادفی. برای انجام این آزمایش لازم نیست شرایط ناشتایی را رعایت کنید و در هر زمانی می‌توانید برای نمونه دادن اقدام نمایید.
نکاتی که باید قبل از آزمایش قند خون بدانید.
قبل از آزمایش قند خون، به نکات زیر توجه داشته باشید:
- سعی کنید شرایط ناشتایی را به درستی رعایت کنید. دیر یا زود دادن آزمایش می‌تواند باعث خطا در آزمایش قند خون شود.
- شام قبل از آزمایش قند خون را کمی زودتر و سبک‌تر میل کنید. تغییری در رژیم غذایی خود ایجاد نکنید. از مصرف بیش ز حد کربوهیدارت خودداری نمایید.
- در مدت زمان ناشتایی می‌توانید مسواک بزنید و برای رفع تشنگی آب بنوشید.
- در مدت زمان ناشتایی نمی‌توانید سیگار بکشید یا آبمیوه، چای و قهوه بنوشید.
تفسیر آزمایش قند خون چگونه است؟
خواندن آزمایش قند خون با توجه به نوع آزمایش می‌تواند به شرح زیر باشد. تفسیر آزمایش قند خون را بر عهده پزشک بگذارید. او با توجه به فاکتورهایی مانند سن و جنسیت تحلیل درستی از وضعیت سلامتی شما ارائه خواهد داد.
| پارامتر | محدوده طبیعی |
| آزمایش قند خون ناشتا (FBS) | کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر |
| آزمایش (HbA1C) | کمتر از ۵/۷ درصد |
| آزمایش 2hpp | کمتر از ۱۴۰ |
| آزمایش چالش گلوکز (GCT ) | کمتر از ۱۴۵ |
علائم قند خون بالا چیست؟
- افزایش اشتها
- ادرار مکرر
- تاری دید
- کسالت
- قرمزی صورت
- خشکی و گرمی پوست،
- حواس پرتی
- خستگی
- تشنگی
دلایل قند خون بالا
قند خون بالا معمولا به دلیل رژیم غذایی نامناسب و کم تحرکی دیده می‌شود و ممکن است به دلایلی مانند مصرف برخی داروها و بیماری‌های عفونی نیز رخ دهد. اگر این بالارفتن به مدت طولانی در بیمار ادامه یابد، ممکن است عوارض مختلفی ایجاد شود. هنگامی که علت قند خون بالا شناخته شود، درمان کنترل شده آن نیز امکان پذیر خواهد شد.
شایع‌ترین علل این مشکل شامل موارد زیر است:
- مصرف بیش از حد مواد غذایی پرکالری
- میزان ناکافی هورمون انسولین در بدن
- رژیم غذایی کم فیبر و سرشار از چربی‌های اشباع شده
- بی تحرک بودن و ورزش نکردن منظم
- وجود یک بیماری عفونی
- استفاده از داروهای مشتق شده از کورتیزون (Cortisone)
- انسولین ترشح شده از پانکراس به دلایل مختلف نتواند در بدن استفاده شود.
- قرار گرفتن در شرایط پراسترس
- ترشح بیش از حد کورتیزون، آدرنالین (Adrenaline)، گلوکاگون (Glucagon) و هورمون‌های رشد به دلایل مختلف باعث افزایش سطح قند خون می‌شود.
اگر قصد انجام آزمایش دارید و وقت کافی برای رفتن به آزمایشگاه را ندارید، کلیک کنید!
علائم قند خون پایین چیست؟
- خستگی
- گرسنگی
- تحریک پذیری
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی لب، زبان یا گونه
- گیجی
- اختلالات بینایی
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
- ضربان قلب نامنظم
- پوست رنگ پریده.
- لرز
- اضطراب
- تعریق
دلایل قند خون پایین
کاهش ناگهانی میزان قند خون یک وضعیت مهم است و خطر بالایی برای سلامت انسان به همراه دارد. به همین دلیل، در صورت مشاهده لازم است با یک متخصص داخلی مشورت کنید. مهمترین دلایل کاهش قند خون شامل موارد زیر است:
- استفاده بیش از حد انسولین یا داروهای خوراکی ضد دیابت
- مصرف وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها در زمان‌های نامنظم
- مصرف کم کربوهیدرات در وعده‌های غذایی
- استفاده از داروها در زمان نامناسب
- ورزش بیش از حد معمول
- استفاده از الکل
- شروع خونریزی قاعدگی در زنان
- مشکلات گوارشی
- جابه‌جایی ناگهانی از محیط سرد به محیط بسیار گرم
رژیم غذایی برای کنترل قند خون
رژیم غذایی مناسب برای کنترل قند خون شامل خوراکی‌هایی که باید مصرف کنید و غذاهایی که باید از مصرف زیاد آنها پرهیز کنید می‌شود. مواد غذایی که لازم است مصرف کنید شامل موارد زیر است:
- مصرف متعادل کربوهیدرات‌های سالم: کربوهیدرات‌ها یکی از سه گروه اصلی غذایی ضروری برای زندگی و منبع اصلی انرژی هستند. کربوهیدرات‌ها نقش بسیار بیشتری در تنظیم سطح گلوکز نسبت به پروتئین و چربی دارند.
- غذاهای غنی از فیبر: فیبر بخش غیرقابل هضم و غیر قابل جذب غذاهای گیاهی است. اما اگرچه هضم نمی‌شود اما می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد و قند خون را تنظیم کند. سبزیجات، میوه‌ها، آجیل، حبوبات، آرد کامل گندم و سبوس گندم سرشار از فیبر هستند.
- ماهی: حداقل ۲ بار در هفته ماهی مصرف کنید. ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است.
چربی‌های غیر اشباع: چربی‌های غیر اشباع برای بدن مفید هستند و شامل روغن زیتون، بادام، کنجد، گردو و غیره می‌شوند. این روغن‌ها باعث کاهش کلسترول می‌شود. اما باید توجه داشت که محتوای کالری چربی‌ها بالا است و نباید بیش از حد مصرف شوند.
مواد خوراکی که باید مصرف آنها را محدود کنید:
- چربی‌های اشباع شده: محصولات لبنی پرچرب مانند پروتئین‌های حیوانی (استیک، سوسیس، همبرگر و غیره) نباید از ۷ درصد کالری روزانه تجاوز کند.
- چربی‌های ترانس: این نوع چربی‌ها در غذاهای فرآوری شده یافت می‌شوند.
- کلسترول: در لبنیات پرچرب، پروتئین‌های حیوانی، تخم مرغ و کله پاچه یافت می‌شود. مصرف روزانه آن نباید بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم باشد.
- نمک: روزانه بیش از یک قاشق چایخوری (۲۳۰۰ میلی گرم سدیم) نباید مصرف شود. سدیم موجود در نمک در بازجذب قند در کلیه‌ها نقش دارد.
وبسایت Mayoclinic در ارتباط با رژیم غذایی برای افراد دیابتی اینگونه بیان می‌کند:
شما باید رژیم غذایی خود را بر روی میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی و غلات کامل متمرکز کنید. این‌ها غذاهایی هستند که سرشار از مواد مغذی و فیبر هستند و چربی و کالری کمی دارند. همچنین مصرف چربی‌های اشباع شده، کربوهیدرات‌های تصفیه شده و شیرینی‌ها را کاهش دهید. در واقع، این بهترین برنامه غذایی برای تمام افراد خانواده است.
از آزمایش قند خون چه استفاده‌هایی می‌شود؟
- تعیین سطح قند خون افراد مبتلا به دیابت.
- بررسی سطح قندخون افراد بصورت ناشتا و پس از غذا.
- بررسی تاثیر و واکنش گلوکز در بدن.
- بررسی احتمالات ابتلا به دیابت نوع ۱ و ۲.
- بررسی ابتلا و عدم ابتلا به دیابت بارداری.
- بررسی تغییرات قندخون افراد مبتلا به دیابت نوع ۱.
- بررسی سطح قندخون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲.
- کنترل گلوکز خون.
روش اندازه‌گیری قند خون با دستگاه چگونه است؟
طرز استفاده و نحوه خونگیری در دستگاه‌های تست قندخون متفاوت است. خون در برخی از دستگاه‌ها از روی بازو انجام می‌گیرد و برخی از دستگاه از روی انگشت. معمولا استفاده از آزمایش قند خونی که از روی انگشت نمونه‌گیری می‌کند برای مواردی کاربرد دارد که بخواهید تست قندخون لحظه‌ای انجام دهید.
در هر صورت پس از خونگیری، اجازه دهید قطره خون روی نوار تست قرار گیرد. پس از بررسی، جواب آن را در دفترچه یادداشت کنید و ساعت بعدی انجام تست را بخاطر بسپارید.
اگر مبتلا به دیابت هستید و یا بصورت دوره‌ای تست قندخون را منزل انجام می‌دهید، با استفاده از دستگاه تست قند خون به روش زیر تست را انجام دهید:
- دستانتان را ضدعفونی کنید و یا با آب و صابون بشویید و خشک کنید.
- بهتر است پیش از خونگیری محل را با استفاده از الکل تمیز کنید.
- با توجه به امکان دستگاه تست را انجام دهید.
- برای ثبت تغییرات سریع بهتر است از انگشت برای انجام تست استفاده کنید.
- سوزن را وارد کنید، انگشت را فشار دهید و بگذارید خون روی نوار تست جای بگیرد.
- ثبت و نتیجه تست قندخون را مطالعه کنید.
حال از کجا بدانیم نتیجه آزمایش قند خون نرمال است یا خیر؟ سایت معتبر Diabetes در این رابطه می‌گوید:
میزان نرمال قند خون در ساعات مختلف روز با توجه به عواملی مانند آنچه خورده‌اید و میزان جابجایی، عدد متفاوتی خواهد بود. بازه نرمال آزمایش قند خون، با توجه به سن و زمان گرفتن آزمایش در طول روز به صورت زیر است:
کودک با دیابت نوع ۱:
- هنگام بیدار شدن و قبل از غذا: ۴ تا۴ میلی مول در لیتر
- بعد از غذا: ۵ تا ۹ میلی مول در لیتر
بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۱:
- هنگام بیدار شدن و قبل از غذا: ۵ تا ۷میلی مول در لیتر
- قبل از غذا در سایر اوقات روز: ۴ تا ۷میلی مول در لیتر
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲:
- قبل از غذا: ۴ تا ۷ میلی مول در لیتر
- دو ساعت بعد از غذا: کمتر از ۸.۵ میلی مول در لیتر
دیابت بارداری:
- ناشتا: زیر ۵.۳ میلی مول در لیتر
- یک ساعت بعد از غذا: زیر ۷.۸ میلی مول در لیتر
آزمایش قند خون در منزل چه زمانی درخواست داده می‌شود؟
استفاده از دستگاه قند خون، روش مناسبی برای کنترل سطح قند خون در بدن در منزل است. اما پیشنهاد می‌شود در بازه‌های زمانی معین برای تست قند خون از خدمات آزمایشگاهی نیز استفاده کنید. تجهیزات آزمایشگاهی با دقت بیشتری نتیجه آزمایش را به شما ارائه خواهند داد. برای این منظور لازم نیست از خانه خارج شوید، می‌توانید از خدمات آزمایشگاهی در منزل هومکا استفاده کنید.
خطرات و عوارض آزمایش قند چیست؟
آزمایش قند خون، آزمایشی کم خطر است و عوارض جانبی به همراه ندارد. نمونه خون با وارد کردن یک سوزن به داخل رگ گرفته می‌شود. بعضی اوقات برای بررسی گلوکز ادرار، نمونه ادرار تصادفی جمع آوری می‌شود. در قسمتی که خون گرفته شده، ممکن است که احساس درد، تورم و کبودی کنید. این مشکل باید ظرف مدت یک روز رفع شود.
آزمایش قند در منزل با هومکا
برای انجام آزمایش قند خون یا خدمات آزمایشگاهی دیگر، نیازی نیست تا حتما از خانه خارج شوید و به آزمایشگاه بروید. سامانه هومکا با ارائه انواع خدمات آزمایش خون و ادرار در منزل تحت پوشش بیمه پایه و تکمیلی، این امکان را به شما می‌دهد تا اگر در استان تهران یا یکی از شهرهای کرج، قم، قزوین، شیراز، اصفهان، رشت، تبریز، مشهد و اهواز سکونت دارید، تنها با تماس با شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ یا کلیک بر روی بنر زیر، بتوانید خدمات مرود نظر خود را در خانه انجام دهید و تفسیر آن را نیز بصورت آنلاین دریافت کنید.
سوالات متداول
پرسش و پاسخ با پزشک
