درمان سنگ کلیه + روش‌های جراحی سنگ شکنی

ادرار به‌طور طبیعی حاوی مقداری املاح و مواد معدنی است اما زمانی که سطح املاح از حد نرمال فراتر رود رسوب آن‌ها موجب تشکیل سنگ‌های کلیه می‌شود. ابعاد یک سنگ کلیه می‌تواند بسیار ریز در حد شن و یا در ابعاد بسیار بزرگ‌تر باشد، به‌طوری‌که تمام فضای خالی کلیه را د بربگیرد. گاهی اوقات سنگ‌های ریز در کلیه باقی‌مانده و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند. در برخی شرایط ممکن است سنگ‌ها از حالب (میزنای) وارد مثانه شوند و از طریق ادرار دفع شوند. اگر سنگ در میزنای گیر کند باعث انسداد مجرای ادرار و بروز درد می‌شود. برای آگاهی بیشتر از درمان سنگ کلیه این مقاله از مجله سلامت هومکا را مطالعه کنید.

فهرست مطالب

آشنایی با کلیه‌ها و سیستم ادراری

کلیه‌ها اندام‌هایی به اندازه‌ی یک مشت هستند که سطح مایعات و مواد شیمیایی بدن را کنترل می‌کنند. این اندام‌های داخلی در دو طرف ستون فقرات قرار دارند و وظیفه آن‌ها دفع مواد زائد خون از طریق ادرار است. کلیه‌ها همچنین سطح سدیم، پتاسیم و کلسیم خون را کنترل می‌کنند. سنگ‌های کلیه بسته به نوع املاح تشکیل‌دهنده، انواع و رنگ‌های مختلفی دارند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.

• سنگ‌های کلسیمی (۸۰ درصد سنگ‌ها)
• سنگ‌ کلبه اسید اوریک (۵-۱۰ درصد سنگ‌ها)
• سنگ‌های استرووایت/عفونی (۱۰ درصد سنگ‌ها)
• سنگ کلیه سیستین (کمتر از ۱ درصد سنگ‌ها)

تشخیص سنگ کلیه

اگر پزشک به وجود سنگ در کلیه بیمار شک داشته باشد ممکن است از آزمایشات زیر برای تشخیص و پس از آن درمان سنگ کلیه استفاده کند:

• آزمایش خون (بررسی کلسیم و اوریک اسید در خون)
• آزمایش ادرار: به طور مثال بررسی RBC در آزمایش ادرار می‌تواند خون در ادرار را تشخیص دهد که یکی از دلایل آن می‌تواند وجود سنگ کلیه باشد.
• سی تی اسکن
• سونوگرافی

درمان سنگ کلیه

درمان سنگ کلیه به نوع سنگ، اندازه آن و شدت علائم سنگ کلیه بستگی دارد. روش‌های مختلفی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد که انتخاب هرکدام بستگی به تشخیص پزشک معالج دارد. در مطلب زیر به رایج‌ترین روش‌های دفع سنگ کلیه اشاره‌شده است.

بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه!

برای دریافت فایل راهنما، کافیست اطلاعات زیر را وارد نمایید.

دانلود فایل

در صورت نیاز میتوانید برای دریافت فایل به صورت دستی از اینجا دانلود کنید.

متوجه شدم

درمان سنگ کلیه با دفع خودبه‌خودی سنگ کلیه

گاهی با روش‌های ساده مثل ورزش و یا نوشیدن برخی مایعات سنگ خودبه‌خود دفع می‌شود. البته این حالت بیشتر بستگی به اندازه سنگ دارد و سنگ‌های کوچک احتمال دفع آن‌ها بیشتر است. اگر درد سنگ کلیه قابل‌تحمل باشد و عفونتی نیز وجود نداشته باشد، انتظار کشیدن برای دفع سنگ از ۴ تا ۶ هفته خطری به دنبال ندارد. البته خاطرنشان می‌شود که چنین حالتی زمانی امکان‌پذیر است که کلیه به‌طور کامل مسدود نشده باشد و سنگ نیز برای دفع به‌اندازه کافی کوچک باشد.

مصرف دارو و درمان سنگ کلیه

مصرف بعضی از داروها شانس دفع سنگ کلیه را افزایش می‌دهند. از رایج‌ترین داروهایی که بدین منظور استفاده می‌شوند می‌توان تامسولوسین را نام برد. تامسولوسین (Flomax) مجرای حالب را متسع کرده و حرکت سنگ را تسهیل می‌کند.

عمل جراحی و درمان سنگ کلیه

گاهی به دلایل زیر دفع خودبه‌خودی سنگ و یا از طریق دارو امکان‌پذیر نیست. در این صورت برداشتن سنگ از کلیه و میزنای مستلزم انجام جراحی است.

• اندازه و نوع سنگ
• درد زیاد و عدم تحمل آن توسط بیمار
• تأثیر منفی سنگ در عملکرد طبیعی کلیه

اگر سنگ‌های کلیه باعث عفونت مکرر در سیستم ادراری شوند یا مسیر ادرار را مسدود کرده باشند، باید با جراحی برداشته شوند. امروزه برای جراحی سنگ کلیه روش‌های مختلفی وجود دارد که اغلب با برش‌هایی کوچک و یا گاهی بدون برش و با کمترین درد ممکن صورت می‌گیرد. انواع روش‌های جراحی برای برداشتن سنگ کلیه به شرح زیر است.

• سنگ‌شکنی برون اندامی

سنگ‌شکنی برون اندامی (SWL) برای برداشتن سنگ‌های موجود در کلیه و حالب کاربرد دارد. در این روش با وارد شدن ضربه‌های مکرر حاصل از اشعه ایکس و امواج اولتراسوند (صوتی)، سنگ به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌شود. تکه‌های ایجادشده در طی چند هفته از طریق ادرار دفع می‌شوند.

• اورتروسکوپی

اورتروسکوپی (URS) یک روش غیرتهاجمی برای برداشتن سنگ از کلیه و میزنای است. در روش اورتروسکوپی یک اسکوپ نازک مجهز به دوربین از طریق مثانه به میزنای و کلیه فرستاده می‌شود. از اسکوپ‌های ثابت برای سنگ‌های قسمت پایین میزنای و نزدیک مثانه و از اسکوپ‌های انعطاف‌پذیر برای درمان سنگ‌های فوقانی‌تر سیستم ادراری استفاده می‌شود.

• نفرولیتوتومی از راه پوست

لیتوتریپسی از راه پوست (PCNL) بهترین روش برای سنگ‌های بزرگ در کلیه است. برای انجام PCNL به بیهوشی عمومی نیاز است. PCNL شامل ایجاد یک برش نیم اینچی در پشت یا پهلو است که از طریق آن یک اسکوپ (نفروسکوپ) به قسمت مرکزی کلیه که در آن سنگ قرار دارد فرستاده شود.

به گفته وب‌سایت mayoclinic در صورتی که علائم آزاردهنده‌ای را تجربه کردید به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده علائم زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدیدی که نمی‌توانیدبه دلیل آن بنشینید
• احساس درد همراه با تهوع و استفراغ
• تب و لرز همراه با درد
• مشاهده خون در ادرار
• مشکل در دفع ادرار

پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه

پس از اینکه سنگ کلیه درمان شد، پزشک نکاتی را جهت پیشگیری از تشکیل سنگ‌های بعدی به شما گوشزد خواهد کرد. این نکات ممکن است شامل تغییر رژیم غذایی و یا مصرف بعضی از داروها باشد. برخی از توصیه‌های غذایی برای درمان سنگ کلیه به شرح زیر است.

 به اندازه کافی مایعات بنوشید

اگر میزان ادرار روزانه کم باشد، پزشک توصیه می‌کند که حداقل ۳ لیتر آب در روز بنوشید. نوشیدن آب فراوان، یک راه مناسب برای کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه است. به یاد داشته باشید که در زمان ورزش کردن و یا در معرض هوای گرم بودن، مایعات بیشتری از بدن دفع می‌شود، ازاین‌رو، در این مواقع لازم است که آب بیشتری بنوشید. به‌طور طبیعی دفع ۲٫۵ لیتر ادرار در طی شبانه‌روز برای یک فرد بالغ ایده‌آل است. بنابراین باید به همین نسبت نیز آب جذب بدن شود تا مواد زائد از طریق کلیه دفع شود.

مقدار نمک را در رژیم غذایی کاهش دهید

سدیم زیاد در خون باعث افزایش بیش‌ازحد کلسیم و سیستین در ادرار می‌شود، ازاین‌رو، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از مصرف غذاهای شور اجتناب کنید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سایر انجمن‌های درمانی توصیه می‌کنند که مصرف روزانه بیش از ۲۳۰۰ میلی‌گرم نمک برای بزرگ‌سالان ممنوع است. مواد غذایی زیر سرشار از نمک هستند و باید مقدار مصرف آن‌ها محدود شوند:

• پنیر
• غذاهای فرآوری شده و گوشت‌های منجمد ازجمله گوشت‌های نمکی، هات‌داگ و سوسیس
• کنسرو سوپ، سبزیجات و خورشت‌ها
• نان و خوراکی‌های صنعتی مثل کیک و کلوچه
• تنقلات شور مانند چیپس و چوب‌شور
• سس‌های سالاد و بعضی از غلات صبحانه
• ترشی و زیتون شور
• پیتزا و لازانیا
• سس‌های کارخانه‌ای

به مقدار توصیه‌شده کلسیم مصرف کنید

اگر مکمل کلسیم مصرف می‌کنید باید مطمئن شوید که کلسیم دریافتی روزانه در حد استاندارد باشد. منابع غذایی غنی از کلسیم و کم‌نمک از گزینه‌های ایده‌آل برای مصرف روزانه هستند. گنجاندن غذاها یا نوشیدنی‌های غنی از کلسیم در برنامه غذایی روزانه در بهبود وضعیت بدن ازجمله کلیه‌ها بسیار مؤثر است. اگر در طول روز ۳ تا ۴ وعده مواد غذایی غنی از کلسیم مصرف کنید، احتمالاً نیازی به مصرف مکمل کلسیم نخواهید داشت. بسیاری از مواد غذایی حاوی کلسیم هستند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• شیر
• ماست
• کفیر

مصرف میوه و سبزیجات را افزایش دهید

خوردن حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات در روز برای همه افراد مبتلا به سنگ کلیه توصیه می‌شود. مصرف میوه و سبزیجات در تأمین پتاسیم، فیبر، منیزیم، آنتی‌اکسیدان‌ها، فیتات و سیترات بدن نقش مهمی دارد و  تمامی ریزمغذی‌های ذکرشده در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه حائز اهمیت هستند.

غذاهای کم‌اگزالات بخورید

این توصیه به‌ویژه برای افرادی که سطح اگزالات ادرار بالایی دارند، مهم است. مصرف غذاهای غنی از کلسیم در وعده‌های غذایی به کنترل سطح اگزالات ادرار کمک می‌کند چراکه کلسیم سطح اگزالات خون را کاهش می‌دهد. اگر مصرف کلسیم نتواند سطح اگزالات ادرار را به حد قابل‌قبول تنزل دهد، احتمالاً پزشک مصرف غذاهای غنی از اگزالات را محدود می‌کند. تقریباً همه غذاهای گیاهی اگزالات دارند، اما در تعدادی از آن‌ها سطح اگزالات چشمگیرتر است. برای مثال اسفناج، ریواس و بادام سرشار از اگزالات هستند.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.