سرطان پوست و اقدامات مهم پیش‌گیرانه
هم‌اکنون در زمانی به سر می‌بریم که بیماری‌های مسری نظیر ویروس کرونا دغدغه بسیاری از جوامع در سرتاسر جهان شده‌اند. توجه بیش‌ازحد به ویروس‌ها باعث شده مردم و جامعه پزشکی از یک بیماری غیرمسری اما کشنده غافل بمانند. سرطان پوست در بین بیماری‌های غیر واگیردار یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه بهداشت و درمان است.
در طول دهه‌های گذشته رشد این بیماری روزافزون بوده و اهمیت تشخیص و درمان اولیه آن بیش‌ازپیش در حال افزایش است. شاید نام بیماری ملانوما را شنیده باشید. این بیماری یکی از رایج‌ترین انواع سرطان پوست و از گونه‌های بدخیم آن است. سرطان پوست به علت عملکرد غیرطبیعی سلول‌های تولیدکننده رنگ‌دانه، رنگ پوست تغییر می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این سرطان با مطلبی دیگر از مجله هومکا همراه باشید.
فهرست مطالب
سرطان پوست ملانوما چیست؟
سرطان ملانوم جدی‌ترین نوع سرطان پوست است که در آن سلول‌های ملانوسیتی پوست که تولیدکننده ملانین یا رنگ دانه هستند دچار بدخیمی می‌شوند. البته ملانوما در مواردی نیز ممکن است در سلول‌های چشم، حلق و بینی بروز کند. علت دقیق ملانوما به‌طور دقیق کشف نشده است اما قرارگیری زیاد در معرض اشعه UV خورشید یکی از دلایل اصلی ابتلا به این نوع سرطان است. شناسایی زودهنگام بیماری و شروع به‌موقع روند درمانی تأثیر مهمی در جلوگیری از انتشار سلول‌های سرطانی در بدن دارد.
علائم و نشانه‌های سرطان پوست چیست؟
اگرچه انواع مختلفی از سرطان پوست بسته به نوع سلول‌های پوستی درگیر وجود دارد اما علائم آن‌ها کم‌وبیش به هم شبیه بوده و امکان تشخیص زودهنگام بیماری وجود دارد. تغییرات غیر نرمال در پوست، ظاهر شدن خال‌های جدید و ایجاد زخم‌های مزمن از نشانه‌های هشداردهنده ابتلا به سرطان پوست است.
سرطان پوست امکان بروز در هر نقطه از بدن را دارد جتی در سلول‌هایی که در معرض آفتاب نبوده‌اند و یا در یک خال که حالت سرطانی به خود گرفته است. شایع‌ترین محل بروز ملانوما و سرطان پوست در مردان بالاتنه و صورت است در حالی‌که در زنان بیشتر در پوست پا و از قسمت زانو به پایین ظاهر می‌شود. با شناخت علائم سرطان پوست و تشخیص زودهنگام آن، روند درمانی نیز موثرتر خواهد بود. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های سرطان پوست به شرح زیر است:
- لکه‌های تیره‌رنگ جدید، برآمدگی پوستی، پلاک‌های فلس مانند و زخم‌های غیرمعمول و مزمن
- لکه‌های قهوه‌ای با حاشیه تیره
- خالی که رنگ و اندازه آن تغییر کرده یا دچار خونریزی شده که با نام خال سرطانی نیز شناخته می‌شود.
- زخمی که دارای حاشیه نامتقارن است و قسمت‌هایی از زخم به رنگ قرمز، بنفش یا آبی تیره است
- زخم و بثورات دردناکی که با خارش پوستی همراه هستند
- زخم‌هایی در کف دست، نوک انگشتان، کف پا، ناحیه مخاطی دهان، مخاط بینی، واژن و مقعد ظاهر شوند
- افزایش تعداد خال‌های بد
چگونه متوجه سرطان پوست و ملانوما در مراحل اولیه شویم؟
ملانوما از تجمع دانه‌های ملانین و انتقال آن به خارجی‌ترین لایه پوست (اپیدرم) ایجاد می‌شود. باوجود مرگ‌ومیر بسیار، ملانوما در مراحل اولیه قابل‌تشخیص بوده و خوشبختانه در اغلب موارد قابل‌درمان است.
در تحقیقات اخیر، پژوهشگران موفق شده‌اند به ارتباط بین تعداد خال‌های پوست افراد و احتمال ابتلا شدن آن‌ها به سرطان پوست دست یابند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند در صورتی‌که متوجه تغییرات تعداد خال‌ها بر روی پوست خود می‌شوید و یا اینکه احساس می‌کنید خال‌های پوستی شما در حال تغییر رنگ هستند حتماً با پزشک مشورت نموده و آزمایشات لازم در این خصوص انجام گردد.
سایت Mayoclinic در مورد بهترین زمان برای مراجعه به دکتر می‌گوید:
اگر متوجه تغییراتی در پوست خود شوید که دچار نگرانی شما شود با پزشک خود ملاقات کنید. همه تغییرات پوستی به دلیل سرطان پوست نیست. پزشک تغییرات شما را بررسی می‌کند و علت آن را تشخیص می‌دهد.
سرطان پوست سر چیست؟
حدود ۱۳ درصد از این نوع سرطان را سرطان پوست سر تشکیل می‌دهد. مهم‌ترین سرطان‌هایی که در پوست سر به وجود می‌آید شامل کارسینوم سلول بازال، سرطان سلول سنگفرشی و ملانوما است که هر کدام علائم مربوط به خود را دارد. مهم‌ترین دلیل بروز این نوع سرطان قرارگیری در معرض نور خورشید شدید است.
چه آزمایشاتی برای تشخیص سرطان پوست وجود دارد؟
از اولین هشدارهای اولیه این بیماری ظهور خال‌های پوستی است. تشخیص قطعی سرطان پوست توسط متخصصان پوست و با انجام گرفتن آزمایشات مربوطه انجام می‌شود. پیشروی سرطان پوست زمانی شروع می‌گردد که آسیب‌های محیطی که اغلب اشعه فرابنفش خورشید است باعث جهش‌هایی در سلول‌های پوست شده و آن‌ها را وادار به تکثیر سریع و درنهایت تشکیل تومورهای بدخیم کند.
به‌طور طبیعی، سلول‌های پوست به‌صورت کنترل‌شده و منظم رشد می‌کنند؛ اما برخی از سلول‌های تازه ایجادشده ممکن است تحت تأثیر اثرات محیطی رشد غیرقابل‌کنترل داشته باشند و یک توده سلول‌های بدخیم تشکیل دهند.
تغییر در شکل، اندازه و رنگ در خال یک فرد، اغلب از اولین علائم ملانوما است. ملانوما، حاشیه سیاه یا آبی متمایل به سیاه دارد. ملانوما به شکل خال‌های جدید سیاه و با ظاهری غیرطبیعی ظاهر می‌شود این تومورهای تولیدکننده رنگ‌دانه، در لایه سطحی پوست (اپیدرم) وجود دارند.
تشخیص سرطان پوست به دلیل ظاهر انواع مختلف ضایعات پوستی به‌خصوص ملانوما برای تشخیص دشوار است. دقت تشخیص ملانوم توسط متخصصان پوست ۷۵-۸۴ درصد برآورد می‌شود. بنابراین پزشک ممکن است برای اطمینان از تشخیص خود، برای بیمار آزمایش درموسکوپی که یک تکنیک آزمایشگاهی دقیق است را تجویز نماید.
یکی دیگر از آزمایشاتی که پزشک متخصص پوست برای بیماران مشکوک به ملانوما یا سرطان پوست در نظر می‌گیرند نمونه‌برداری از بافت پوستی جهت اطمینان بالاتر است. اگرچه درد این فرایند تهاجمی ممکن است تجربه ناخوشایندی را برای بیمار رقم بزند. درموسکوپی با دقت بالاتری سلول‌هایی که تغییر شکل داده‌اند را آشکار می‌کند.
پزشک متخصص سرطان پوست
بیشتر انواع سرطان‌های پوست و ملانوما توسط پزشکان فوق تخصص درماتولوژی (فوق تخصص بیماری‌های پوستی) شناسایی و درمان می‌شوند. این پزشکان با روش‌های مختلف و متناسب با نوع سلول‌های درگیر، روش‌های درمانی موردنیاز را تجویز می‌کنند. در مواردی که سرطان پوست به مرحله متاستاز و یا مرحله پیشرفته و منتشر رسیده باشد ممکن است پزشک درماتولوژیست بیمار را به یکی از متخصصان زیر ارجاع دهد:
- جراح آنکولوژیست: جراحانی که متخصص جراحی و برداشت توده‌های سرطانی هستند
- پزشک آنکولوژیست: پزشکانی که در درمان سرطان با روش‌های شیمی‌درمانی و یا ایمونوتراپی تخصص دارند
- آنکولوژیست پرتودرمانی: پزشکانی که در زمینه درمان سرطان به روش‌های پرتودرمانی تخصص دارند
درمان سرطان پوست
درمان سرطان پوست بستگی به عوامل مختلفی ازجمله اندازه تومور، محل قرارگیری نوع آن، سلول‌های درگیر و سطح پیشروی بیماری دارد. با در نظر گرفتن و سنجیدن عوامل مذکور، تیم درمانی از روش درمانی متناسب بهره می‌گیرد:
- کرایوتراپی: تومور با استفاده از نیتروژن مایع منجمد شده و بدین طریق بافت سرطانی تخریب می‌شود
- برداشت تومور: ناحیه بدخیم و مقداری از بافت پیرامون آن از طریق جراحی برداشته می‌شود
- جراحی موس: در این روش ناحیه سرطانی به‌صورت لایه به لایه برداشته‌شده و هر لایه در زیر میکروسکوپ ارزیابی می‌شود. برداشت لایه‌های پوستی تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که اثری از سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ دیده نشود
- کورتاژ و الکترودسیکاسیون: با استفاده از یک تیغ بلند به‌آرامی لایه‌های سرطانی تراشیده می‌شود و سلول‌های باقی‌مانده نیز با استفاده از یک سوزن الکتریکی سوزانده می‌شوند
- شیمی‌درمانی: داروهایی که به‌صورت خوراکی، موضعی و یا تزریق درون وریدی مورداستفاده قرار می‌گیرند تا سلول‌های سرطانی به‌تدریج ناپدید شوند. این روش زمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که سلول‌های سرطانی در بدن منتشرشده باشند
- فوتودینامیک تراپی: با تاباندن لیزر و تجویز داروهای مخصوص، سلول‌های سرطانی تخریب می‌شوند
- رادیوتراپی: در پرتودرمانی از اشعه‌های پرانرژی برای تخریب کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود
- درمان‌های بیولوژیک: در این روش سلول‌های سیستم ایمنی برای مقابله با سلول‌های سرطانی تحریک و تقویت می‌شوند
- ایمونوتراپی: یک روش موضعی برای تحریک و تقویت سیستم ایمنی به‌منظور مبارزه با سلول‌های سرطانی است
چگونه از ابتلا به سرطان پوست پیشگیری کنیم؟
در این بخش از مقاله به بررسی رفتارهای محافظت‌کننده در برابر ابتلا به سرطان پوست می‌پردازیم. دانشمندان طبق مطالعاتی به این نتیحه رسیدند که نور خورشید و اشعه UV ناشی از آن، یکی از عمده‌ترین دلایل ابتلا به سرطان پوست در عموم مردم است. ازاین‌رو هرچه رفتارهای حفاظت کننده در برابر این اشعه بهتر باشد احتمال ابتلا به ملانوم کمتر خواهد بود.
راه‌های جلوگیری از ابتلا به سرطان پوست عبارت‌اند از:
- کمتر در معرض نور خورشید بودن
- مصرف کرم ضد آفتاب
- استفاده از کلاه و عینک و پوشاندن پوست
این اقدامات کارهای ساده اما مهمی هستند که می‌تواند از ابتلای فرد به سرطان جلوگیری نمایند. تقویت سیستم ایمنی بدن نیز از مهم‌ترین عوامل مقابله با هر نوع سرطانی می‌باشد. سیستم ایمنی قوی در مراحل اولیه بیماری سلول‌های تغییر شکل یافته و بدخیم را شناسایی می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. به این طریق از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌شود.
تغذیه مناسب برای پیشگیری و درمان سرطان پوست
به‌منظور پیشگیری از این سرطان و همچنین افزایش اثربخشی روند درمانی در بیماران مبتلا به سرطان پوست، گنجاندن مواد غذایی زیر در برنامه غذایی توصیه می‌شود:
غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان
آنتی‌اکسیدان‌ها به‌طور طبیعی در بدن تولید نمی‌شوند و باید از طریق رژیم غذایی جذب شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد، از آسیب دیدن سلول‌ها و سرطانی شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های مهم برای پیشگیری از سرطان پوست شامل موارد زیر است:
ویتامین E
یکی از ویتامین‌هایی است که از خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالقوه‌ای برخوردار است و توانایی خنثی کردن انواع رادیکال‌های آزاد در بدن را دارد. ویتامین E شدت اشعه UV خورشید را کاهش می‌دهد و خاصیت ضدالتهابی دارد و از مفیدترین ویتامین‌های شناخته‌شده برای پیشگیری و درمان سرطان پوست است. این ویتامین به مقدار فراوان در بادام، جوانه گندم، کره بادام‌زمینی، تخمه آفتابگردان، برگه زردآلو و کیوی یافت می‌شود.
ویتامین C
این ویتامین سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و سلول‌های سرطانی را در بدو شکل گرفتن از بین می‌برد. این ویتامین همچنین اثر سمی مستقیم بر سلول‌های سرطانی دارد و آن‌ها را به تخریب زودهنگام مستعد می‌کند. ویتامین C به مقدار فراوان در فلفل‌های چیلی، فلفل دلمه‌ای، آویشن، جعفری تازه و اسفناج وجود دارد.
ویتامین D
این ویتامین یکی از تقویت‌کننده‌های مهم سیستم ایمنی در مبارزه با هر نوع عفونت و یا سرطان است. ماهی سالمون، ماهی ساردین، میگو، تخم‌مرغ و شیر غنی از ویتامین D هستند.
عنصر روی
این عنصر از تقویت‌کننده‌های اصلی سیستم ایمنی است و قوای جسمانی را برای مبارزه با سرطان پوست افزایش می‌دهد. عنصر روی به مقدار فراوان در عدس، جو دوسر، زرده تخم‌مرغ، شاه‌میگو و تخم کدو وجود دارد.
توصیه‌ای از هومکا
در صورتی‌که علائم مشکوک پوستی را در بدن خود مشاهده کردید حتما به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. تشخیص درست و به‌موقع در درمان این بیماری بسیار مهم است. سعی کنید به‌مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار نگیرید. اگر مجبور بودید در معرض خورشید قرار بگیرید حتما از کرم ضدآفتاب استفاده کنید و کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی نیز بزنید. داشتن رژیم غذایی مناسب هم از ابتلا به این بیماری جلوگیری می‌کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سرطان پوست واگیردار نیست؟
خیر دوست عزیز
درمان قطعی برای این بیماری وجود داره؟
سرطان پوست انواع مختلفی داره که برخی ازونا کاملا درمان می‌شن