بیماری قلبی کودکان
اگر بزرگ‌سالان دچار ناراحتی و درد در ناحیه قفسه سینه شوند، این احتمال را رد نمی‌کنیم که ممکن است فرد در آستانه بروز حمله قلبی یا دیگر بیماری‌های حاد قلبی قرار گرفته باشد. اما آیا درد قلب در کودکان نیز نشانه حمله قلبی است؟ بیماری های قلبی عروقی در کودکان نیز رخ می‌دهد، بنابراین نباید همیشه این دردها را بی‌مورد تلقی کنیم. در این مقاله به موضوع بیماری قلبی کودکان می‌پردازیم.
فهرست مطالب
علائم بروز عارضه قلبی در کودک
ممکن است لازم باشد که فرزندتان را یک متخصص قلب و عروق معاینه کند. درصورتی‌که پزشک به شرایط پزشکی زیر مشکوک شود، فرزندتان را به یک متخصص قلب ارجاع می‌دهد:
- آریتمی: ضریبان غیرطبیعی قلب
- علائم حیاتی غیرطبیعی: گروهی از علائم حیاتی می‌توانند به پزشک در تشخیص یا شک به بروز بیمار قلبی کمک کنند. ازجمله علائم حیاتی غیرطبیعی می‌توان به فشار خون، ضربان قلب، درجه حرارت و تنفس کودک اشاره نمود
- بی‌نظمی در نوار قلب: نوار قلب آزمایشی غیرتهاجمی است که فعالیت الکتریکی قلب را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. نامنظم بودن یا غیرطبیعی بودن نوار قلب نیز می‌تواند، نشانه‌ای نگران‌کننده در مورد بروز عارضه قلبی در کودک باشد
- سوفل قلبی: در این وضعیت پزشکی صداهای غیرطبیعی جریان خون بین ضربان قلب به گوش می‌رسد
علائم بیماری قلبی در کودکان
ازآنجایی‌که بیماری‌های قلبی عروقی یک طیف وسیع را در برمی‌گیرند، بنابراین علائم آن‌ها نیز متعدد و متنوع با شدت‌های متفاوت خواهد بود. پس نمی‌توان هر علامتی را به‌آسانی به بیماری قلبی نسبت داد و حتماً باید جهت تشخیص نوع عارضه به پزشک مراجعه نمود. اما به‌طورکلی می‌توان از علائم شایع بیماری قلبی کودکان به موارد زیر اشاره نمود:
- افزایش ضربان قلب
- نامنظم بودن ریتم ضربان
- تنفس سریع
- رشد ضعیف
- اختلال در نحوه غذا خوردن نوزاد
- تپش قلب
- کبودی صورت و لب
- اضافه وزن
- احساس درد در قفسه سینه
بیماری قلبی کودکان و درد قفسه سینه
همان‌طور که گفتیم بروز درد در ناحیه قفسه سینه در مورد کودکانی که مبتلا به عارضه قلبی هستند، خیلی شایع نیست، باوجوداین نمی‌توان آن را کاملاً رد کرد. گاهی دردهای قفسه سینه کودکان ناشی از شرایط پزشکی زیر است:
- ناهنجاری‌های عروق کرونر: ناهنجاری‌های عروق کرونر ازجمله عارضه‌های قلبی هستند که سبب بروز درد در ناحیه قفسه سینه می‌شوند. ناهنجاری‌های عروق کرونر اغلب اختلالات مادرزادی هستند
- میوکاردیت: میوکاردیت نوعی عفونت یا التهاب است که عضله قلب را درگیر می‌کند
- پریکاردیت: پریکاردیت دیگر نوع عفونت یا التهاب قلبی است. این التهاب اطراف عضله قلب را درگیر می‌کند
- کاردیومیوپاتی‌های مادرزادی: کاردیومیوپاتی‌های مادرزادی گروهی از عارضه‌های قلبی در نوزادان هستند. این عارضه‌های قلبی شامل شرایط پزشکی همچون گشادی قلب و هیپرتروفیک می‌شود. هر دو این عارضه‌ها از بدو تولد همراه نوزاد هستند. گشادی قلب به حالتی گفته می‌شود، که ماهیچه قلب بیش‌ازحد نرمال نازک شود. هیپروتروفیک به حالتی گفته می‌شود، که قلب نوزاد بیش‌ازحد بزرگ باشد
درمان و بهبود کودکان مبتلا به این عارضه‌ها کاملاً بستگی به شرایط بیماران و شدت بیماری دارد. برای درمان بیماری قلبی کودکان امروز روش‌های مختلفی وجود دارد. معمولاً متخصصین تلاش می‌کنند با روش‌هایی غیر از روش‌های تهاجمی عارضه را درمان کنند، اما در صورت لزوم کودک نیاز به جراحی قلب باز خواهد داشت.
بیماری قلبی کودکان؛ درد قلب در کودک
درد قلب یا قفسه سینه یکی از دردهای شایع در میان اطفال به شمار می‌رود. بسیاری از والدین در خصوص بروز بیماری‌های قلبی عروقی نگران‌اند، اما بسیاری از این دردها گذرا هستند و ارتباطی با قلب کودک ندارند. البته همان‌طور که اشاره کردیم در مواردی نیز این دردها می‌توانند نشانه بروز عارضه قلبی باشند. شایع‌ترین دلایل بروز درد قلب در کودکان عبارت‌اند از:
- فشار عضلانی
- عفونت تنفسی
- آسم
- اضطراب
- رفلاکس اسید
- التهاب مفاصل بین دنده‌ها و استخوان سینه، که از آن تحت عنوان کوستوکندریت یاد می‌شود
آیا تمام دردهای قفسه سینه کودکان مرتبط با قلب است؟
ممکن است فرزند شما احساس درد در ناحیه قلب یا قفسه سینه داشته باشد، در این صورت حتماً نگران بروز عارضه‌های قلبی خواهید شد. خوب است بدانید که درد و ناراحتی قفسه سینه در دوره کودکی در حقیقت یک علامت شایع است و خیلی کم پیش می‌آید که دلیل آن عارضه قلبی باشد. در دنیا حدوداً ۴ درصد از دردهای قفسه سینه اطفال ناشی از یک عارضه قلبی است.
آیا دردهای خفیف قفسه سینه نشانه بیماری قلبی کودکان است؟
اغلب دردهای خفیفی که در قفسه سینه رخ می‌دهند، گذرا هستند و هشداردهنده تلقی نمی‌شوند. اما توصیه ما این است که با پزشک فرزندتان در خصوص این دردها بخصوص اگر تکرارشونده باشند، صحبت کنید. پزشک طفل شما را معاینه می‌کند و تشخیص می‌دهد، که آیا دردها قلبی هستند یا به سایر شرایط سلامتی مرتبط هستند.
به گفته‌ی وب‌سایت hopkinsmedicine علی‌رغم اینکه درد قفسه سینه در کودکان شایع است و بیشتر این دردها گذرا هستند اما اگر کودک علائم زیر را داشت با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- درد در طول چند ساعت بدتر شده
- علائم غش و ضعف
- درصورتی‌که در خانواده سابقه ابتلا به بیماری قلبی مادرزادی داشته باشید
- اگر در خانواده شما افرادی در سنین پایین در اثر عارضه قلبی فوت کردند
بیماری قلبی کودکان؛ التهاب قلب در کودکان
التهاب قلب در کودکان ازجمله عارضه‌های قلبی است، که در این گروه سنی شیوع دارد. منظور از التهاب قلب مجموعه بیماری‌های قلبی هستند، که ماهیتی عفونی دارند. التهاب قلب در کودکان و همچنین بزرگ‌سالان به سه دسته طبقه‌بندی می‌شود:
- التهاب میوکاردیت
- پریکاردیت
- اندوکاردیت
همان‌طور که از نامشان برمی‌آید این سه بیماری سه بخش از قلب کودک یا نوزاد یعنی میوکارد، پریکارد و آندوکارد را مورد هدف قرار می‌دهند.
بیماری قلبی عفونت میوکاردیت در کودکان چیست؟
میوکاردیت همان‌طور که اشاره کردیم عارضه التهاب‌زایی است، که عضله قلب را درگیر می‌کند. این التهاب مشخصاً در بخش میوکارد رخ می‌دهد. این بیماری توانایی قلب کودک در پمپاژ خون را کاهش می‌دهد. علائم شایع میوکاردیت عبارت‌اند از:
- احساس درد در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع
- نامنظم شدن ضربان قلب
علت ابتلا کودکان به این بیماری ورود ویروس و یا باکتری به بدن است. گاهی یک عفونت عمومی یا مصرف برخی داروها نیز در بروز این عارضه در کودک موثر است. لازم است بدانید که میوکاردیت درمان‌نشده می‌تواند قلب را تضعیف کرده و کودک را دچار نارسایی قلبی کند.
عدم درمان و کنترل این عفونت لخته شدن خون در قلب و در نهایت حمله قلبی و سکته مغزی را در پی خواهد داشت. متخصصین برای کنترل و درمان این بیماری از درمان‌های دارویی و جراحی استفاده می‌کنند.
دلیل ابتلا کودکان به التهاب میوکاردیت
- انگل‌ها: انگل‌ها به روش‌های مختلف می‌توانند وارد بدن شوند. ازجمله انگل‌های موثر در ابتلا کودکان به میوکاردیت می‌توان به توکسوپلاسما و تریپانوزوما کروزی اشاره نمود
- ویروس‌ها: خیلی از ویروس‌ها می‌توانند زمینه‌ساز بروز عفونت میوکاردیت در قلب باشند. ازجمله ویروس‌های موثر در بروز التهاب میوکاردیت می‌توان به کووید ۱۹ و هپاتیت C و هپاتیت B اشاره نمود. همچنین هرپس، سرخجه، مونونوکلئوز و اکوویروس‌ها نیز در بروز این بیماری نقش دارند
- قارچ: عفونت‌های قارچی سومین عامل ابتلای کودکان به عفونت میوکاردیت شناخته می‌شوند. درصورتی‌که کودک سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشد، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی و میوکاردیت قرار خواهد داشت
- باکتری‌ها: دیگر دلیل ابتلای افراد به این التهاب باکتری‌ها هستند. استافیلوکوک، استرپتوکوک و لایم و دیفتری ازجمله باکتری‌های مسبب بروز عفونت میوکاردیت شناخته می‌شوند
بیماری قلبی عفونت پریکاردیت در کودکان
پریکاردیت نوعی از عفونت یا التهاب قلبی در کودکان است. منظور از پریکارد ۲ لایه نازک است که دور قلب را دربرمی‌گیرد. بین این دو لایه مقدار مشخصی مایع موجود است. درصورتی‌که پریکاردیت بروز کند، این مایع بین لایه‌ای افزایش پیدا می‌کند. از این وضعیت پزشکی تحت عنوان افیوژن پریکارد یاد می‌شود. افزایش غیرطبیعی این مایع در لایه‌های پریکارد می‌تواند عملکرد قلب در پمپاژ خون را مختل کند. به اختلال پمپاژ خون توسط قلب در اثر پریکاردیت، تامپوناد پریکارد گفته می‌شود.
دلیل ابتلا کودکان به بیماری قلبی التهاب پریکاردیت چیست؟
در اغلب کودکان عفونت پریکاردیت پس از انجام جراحی ترمیمی نقص قلب بروز می‌کند. البته دلایل دیگری نیز در بروز این التهاب قلبی موثر هستند، که از مهم‌ترینشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- التهاب ویروسی یا باکتریایی
- آسیب قلبی در اثر مصرف دارو
- ابتلا به بیماری سرطان
- لوپوس
- آرتریت روماتوئید
- سایر عارضه‌های خودایمنی
منظور از بیماری قلبی عفونت اندوکاردیت در اطفال چیست؟
اندوکاردیت یا اندوکاریت باکتریایی نوع سوم التهاب قلبی است، که در کودکان مبتلا به عارضه قلبی دیده می‌شود. اندوکاردیت به التهاب دیواره داخلی قلب گفته می‌شود، که تحت عنوان اندوکارد نیز معرفی می‌شود. اندوکارد التهاب شایعی نیست، اما بسیار جدی است. بروز این عفونت باکتریایی می‌تواند طفل را دچار آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر کند. عفونت اندوکارد زمانی رخ می‌دهد، که باکتری‌های موجود در قلب موفق به نفوذ در قلب بشوند و قلب را نیز مورد حمله قرار دهند.
دلیل ابتلا کودکان به التهاب آندوکاردیت باکتریایی چیست؟
همان‌طور که گفتیم اندوکاردیت در اثر ورود باکتری به قلب از طریق جریان خون اتفاق می‌افتد. اگر کودک مبتلا به عارضه قلبی دیگری همچون بیماری دریچه قلب باشد، باکتری‌ها شانس بیشتری برای لانه گزینی در قلب پیدا می‌کنند. ازجمله راه‌های نفوذ باکتری‌ها به خون و قلب می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- درمان‌های حیطه دندانپزشکی همچون جرم‌گیری
- جراحی تخلیه لوزه‌ها یا آدنوئیدها
- جراحی، همچون بعضی جراحی‌های تنفسی، مجاری ادراری و گوارشی
- اقدامات پزشکی، همچون معاینه مجاری تنفسی با برونکوسکوپی
علائم بزرگی قلب در بیماری قلبی کودکان
بزرگی قلب یکی از شرایط پزشکی است، که ریشه مادرزادی دارد. درواقع این یک بیماری نیست و سبب می‌شود که قلب سخت‌تر از حالت نرمال فعالیت کند. ازجمله علائم شایع این اختلال در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- غش‌وضعف
- سرگیجه
- خستگی
- احساس درد در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس
- احساس درد در کمر، فک، بازوها
- تورم پاها و مچ پا
- آریتمی
سوراخ قلب نوزاد
منظور از سوراخ قلب نوزاد بیماری مادرزادی است، که از بدو تولد همراه نوزاد خواهد بود. نوزاد مبتلا به سوراخ قلب درواقع از نقص تیغه مابین چهار حفره قلب رنج می‌برد، که به آن نقص تیغه بینی قلب گفته می‌شود.
سوراخ قلب کودکان
گروهی از کودکان از بدو تولد با نقص تیغه بینی قلب متولد می‌شوند، که از آن تحت عنوان سوراخ قلب نیز یاد می‌شود. منظور از سوراخ قلب این است، که حفره‌ای در جداره‌های که چهار حفره قلب را از هم جدا می‌کند وجود دارد. تمام والدین از این بابت که مطلع شوند قلب کودکان سوراخ است، نگران می‌شوند. اما جای امیدواری وجود دارد، چراکه این عارضه قابل‌درمان است و با روش‌های درمانی مختلف همچون جراحی برطرف می‌شود.
سوراخ قلب کودک چه مشکلی ایجاد می‌کند؟
قلب چهار حفره دارد. دو حفره بالایی دهلیزها هستند و دو حفره پایینی بطن نام دارند. دو حفره سمت راست قلب خون فاقد اکسیژن را از بدن جمع‌آوری کرده و برای اینکه با اکسیژن غنی‌سازی شود به سمت ریه‌ها پمپ می‌کنند. در مقابل حفره‌های چپ خون سرشار از اکسیژن را از ریه‌ها می‌گیرند و آن را به ارگان‌های دیگر بدن پمپاژ می‌کنند.
حال برای اینکه این دو، خون خالی از اکسیژن و سرشار از اکسیژن ترکیب نشوند، باید حائلی میانشان وجود داشته باشد. درحالی‌که قلب کودک سلامت باشد، یک جداره یا دیواره نازک دو حفره چپ و دو حفره راست را از هم جدا می‌کند. این دیواره سپتوم نام دارد و دقیقاً وظیفه جلوگیری از ترکیب دو نوع خونی که در قلب وجود دارد را ایفا می‌کند.
اگر کودک دچار نقص تیغه سپتوم باشد، دیگر جلوگیری از ترکیب دو نوع خون اکسیژن‌دار و فاقد اکسیژن غیرممکن می‌شود. در این حالت خون مابین سمت راست و چپ ترکیب‌شده و جریانی عقب و جلو به وجود می‌آید. فرقی نمی‌کند این حفره مابین بطن‌ها رخ دهد یا مابین دهلیزها، به هر صورت سبب کاهش راندمان قلب شده و قلب بیمار آن‌طور که باید کار نمی‌کند. در این حالت ریه خون سرشار از اکسیژن را مجدداً دریافت می‌کند و همین سبب می‌شود که قلب و ریه مجبور شوند، بیشتر و سخت‌تر کار کنند.
ASD و VSD چیست؟
منظور از ASD این است، که کودک مبتلا به نقص تیغه بین دهلیزی است. بنابراین می‌توان دریافت که یک حفره در دیواره بین دو اتاقک فوقانی یعنی دهلیز چپ و راست وجود دارد. ASD همان‌طور که توضیح دادیم یک نقص مادرزادی است و از بدو تولد همراه نوزاد خواهد بود. منظور از VSD این است، که کودک مبتلا به نقص تیغه بین بطنی است. بنابراین می‌توان دریافت که یک حفره یا سوراخ در دیواره بین دو اتاقک پایینی یعنی بطن‌ها وجود دارد. VSD نیز همانند ASD عارضه قلبی مادرزادی است و از بدو تولد همراه نوزاد خواهد بود.
علائم نقص ASD و VSDدر نوزادان
درصورتی‌که حفره قلب از هر نوع آن کوچک باشد، ممکن است نوزاد در ابتدا علائم خاصی نداشته باشد. اما یک حفره بزرگ در دیوار سپتوم علائم واضحی دارد و در بیشتر موارد بلافاصله پس از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود. تشخیص نقص سپتوم دهلیزی معمولاً سخت‌تر از تشخیص نقص سپتوم بطنی است. تشخیص نقص سپتوم بطنی راحت‌تر است، چراکه بیشتر پزشکان هنگام معاینه نوزاد متوجه آن می‌شوند. اما نقص سپتوم دهلیزی علائم خیلی روشنی ندارد و به همین علت ممکن است سخت‌تر تشخیص داده شود. ازجمله علائم شایع سوراخ قلب یا نقص سپتوم در نوزادان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تنفس‌های سریع
- رشد ضعیف
- مشکل در غذا خوردن
- ریتم غیرطبیعی قلب
در کودکان ممکن است علائم کمی متفاوت‌تر باشد. ازجمله علائم شایع این نقص در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تنگی نفس
- سکته
- ناتوانی در ورزش کردن
- تپش قلب
- خستگی
گشادی دریچه قلب در کودکان
گشادی دریچه قلب در کودکان تحت عنوان رگورژیتاسیون یا نشتی دریچه نیز معرفی می‌شود. زمانی که کودک مبتلا به گشادی دریچه قلب باشد، دریچه‌های قلب او کاملاً بسته نمی‌شوند. در این حالت پزشکی خون از دریچه به سمت عقب برمی‌گردد و جریان خون روبه‌جلو به‌طور کامل صورت نمی‌گیرد. این وضعیت سبب تحمیل اضافه بار حجمی به قلب می‌شود.
تنگی دریچه قلب در کودکان
در مقابل گشادی دریچه قلب، تنگی دریچه قلب نیز وجود دارد. منظور از تنگی دریچه قلب باریک شدن دریچه قلب است. زمانی که دریچه‌ها به اندازه کافی باز نمی‌شوند، خون کاملاً از بطن‌ها و دهلیزها خارج نمی‌شود. بنابراین قلب برای جبران این اختلال سعی می‌کند سخت‌تر کار کند و خون با پمپاژ پرفشارتر به خارج از دریچه‌های تنگ‌شده هدایت نماید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
