نوار قلب نرمال + آیا نوار قلب مشکل قلب را نشان می‌دهد؟
تشخیص دقیق عارضه‌های قلبی، بررسی ریسک بروز حمله قلبی و ارزیابی عملکرد ریتم قلب ازجمله اهداف مهمی است، که در درمان و کنترل بیماری‌های قلبی دنبال می‌شود. جهت بررسی و ثبت عملکرد قلب از دستگاه الکتروکاردیوگرام استفاده می‌شود. الکتروکاردیوگرام یا ECG دستگاهی است، که تهیه نوار قلب و بررسی ریتم قلب در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت یا بلندمدت را میسر می‌کند.
فهرست مطالب
نوار قلب چیست؟
نوار قلب یا ECG ازجمله روش‌های فوری و ساده‌ای است، که جهت تست فعالیت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت قلب بیمار مورداستفاده قرار می‌گیرد. دستگاه الکتروکاردیوگرام محصولی است که با استفاده از آن تهیه نوار قلب امکان‌پذیر می‌شود. جهت تهیه الکتروکاردیوگرام الکترودهای دستگاه ECG روی نقاط مشخصی از سینه، پاها و بازوها چسبانده می‌شود، سپس فعالیت الکتریکی عضله قلب در تولید نبض روی مانیتور ثبت و چاپ می‌شود.
نوار قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟
در نوار قلب تکانه‌های الکتریکی طبیعی که در اثر انقباضات بخش‌های مختلف عضله قلب ایجاد می‌شوند، اندازه‌گیری و ثبت خواهند شد. دستگاه ECG با ثبت این تحرکات الکتریکی به متخصص و تکنسین خدمات مراقبتی نشان می‌دهد که عضله قلب در چه وضعیتی به سر می‌برد. این نوار می‌تواند سرعت تپش قلب را ثبت کند.
دیگر کاربرد الکتروکاردیوگرام این است که ثابت بودن یا نامنظم بودن ریتم ضربان عضله قلب را نشان دهد. همچنین در نوار قلب قدرت و فاصله زمانی بین سیگنال‌های الکتریکی قلب در بخش‌های مختلف ثبت می‌شود. هرگونه دگرگونی در نتایج الکتروکاردیوگرام می‌تواند برای متخصص پیامی به‌خصوص داشته باشد. با استفاده از مندرجات نوار، متخصصین می‌توانند ضمن بررسی شرایط حیاتی بیمار از بروز و روند بسیاری از عارضه‌هایی که عضله قلب را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند، مطلع شوند.
آیا مشکل قلبی با نوار قلب مشخص می شود؟
عضله قلب برای اینکه بتواند خون را پمپاژ کند و به تمام بافت‌ها و اعضای بدن برساند، باید بتپد. برخی از بافت‌های قلبی سیگنال‌های الکتریکی تولید می‌کنند و عضله قلب را وادار به تپیدن می‌کنند. در حالت نرمال این سیگنال‌های الکتریکی در یک مسیر یکنواخت و منظم قرار دارند. حال اگر مسیر سیگنال‌های الکتریکی دچار اختلال شود و برخی از بافت‌ها سیگنال‌هایی غیرطبیعی ایجاد کنند، ضربان قلب نامنظم شده و به اصطلاح فرد دچار آریتمی می‌شود.
از دستگاه الکتروکاردیوگرام جهت بررسی همین وضعیتی که توضیح دادیم استفاده می‌کنند. این دستگاه می‌تواند در یک بازه زمانی فعالیت الکتریکی عضله قلب را ثبت کند. خوب است بدانید که متخصصین می‌توانند با استفاده از داده‌های به‌دست‌آمده از نوار قلب محل بروز آسیب قلبی، ریسک بروز حمله قلبی، سکته قلبی رخ‌داده و منشأ بروز آریتمی را تشخیص دهند.
دوست دارید بیشتر بدانید؟ مقاله علائم حمله قلبی را مطالعه کنید.
همچنین از داده‌های الکتروکاردیوگرام جهت کنترل وضعیت بیمار مبتلا به آریتمی و سایر عارضه‌های قلبی نیز استفاده می‌کنند. الکتروکاردیوگرام در موارد دیگری همچون بررسی تأثیر دارودرمانی یا جراحی بر عملکرد ریتم قلب نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه الکتروکاردیوگرام برحسب تکنولوژی‌های به کار رفته در آن قابلیت‌های همچون ثبت، اندازه‌گیری، تفسیر و چاپ عملکرد الکتریکی قلب را دارد.
در چه مواقعی فرد نیاز به نوار قلب دارد؟
ممکن است در شرایط خاص و یا به دلایل مختلف پزشک تست الکتروکاردیوگرام را تجویز کند. موارد پزشکی که نیاز به نوار قلب دارند عبارت‌اند از:
- جهت یافتن دلیل خستگی شدید
- یافتن علت تنگی نفس
- پیدا کردن دلیل بروز درد در ناحیه قفسه سینه
- یافتن علت غش و سرگیجه دائمی
- شناسایی ضربان قلب نامنظم یا آریتمی
- بررسی وضعیت قلب پیش از شروع درمان دارویی یا جراحی
- بررسی شرایط قلب پس از درمان اندوکاردیت
- رسیدگی وضعیت قلب پس از درمان شرایط پزشکی همچون انفارکتوس میوکارد یا MI
- بررسی وضعیت قلب بعد از کاتتریزاسیون قلب
- رسیدگی وضعیت قلب پس از ابلیشن
- بررسی میزان تأثیر دارودرمانی بر قلب و همچنین سنجش عوارض جانبی برخی از داروها بر قلب
- جهت بررسی عملکرد ضربان‌ساز کاشته شده و همچنین تأثیر آن بر شرایط ریتم قلب
- کسب شناخت پایه از عملکرد عضله قلب در طول معاینه فیزیکی جهت مقایسه با نوارهای بعدی و مقایسه شرایط بیمار در طول چند ساعت یا چند روز
این احتمال وجود دارد که بیمار هیچ یک از شرایط بالا را نداشته باشد، اما متخصص ECG تجویز کند. بنابراین متخصص ممکن در شرایط دیگر نیز نیاز به بررسی جریان سیگنال‌های الکتریکی قلب داشته باشد.
شرایط آماده شدن برای الکتروکاردیوگرام
- ابتدا تکنسین نحوه انجام تست را به شما توضیح می‌دهد
- نیاز نیست برای انجام نوار ناشتا باشید، مگر در مواردی که پزشک توصیه کرده باشد
- قبل از انجام تحلیل نوار قلب اگر دارو، ویتامین، مکمل غذایی یا گیاه دارویی مصرف کردید، حتماً متخصص را در جریان بگذارید.
- درصورتی‌که ضربان‌ساز در قلب شما قرار داده شده، به پزشکتان بگویید.
- ممکن است طبق شرایط بیمار پزشک چند توصیه دیگر نیز بکند.
چگونه تست نوار قلب انجام می‌گیرد؟
الکتروکاردیوگرام ممکن است به‌صورت سرپایی یا به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های بیمارستانی انجام بگیرد. مراحل و نحوه انجام تست بستگی به وضعیت بیمار و تشخیص متخصص دارد. به‌طورکلی فرآیند انجام تست الکتروکاردیوگرام به‌صورت زیر است:
- لازم است ابتدا هرگونه فلز و جواهرات از بدن بیمار خارج شود، چراکه فلزات سبب بروز اختلال در نوار قلب می‌شوند
- لازم است بیمار از بالاتنه برهنه شود
- سپس بیمار باید روی تخت دراز بکشد، صحبت و حرکت نکند
- درصورتی‌که بدن بیمار پرمو باشد از او درخواست می‌شود پیش از مراجعه جهت انجام نوار، بخش‌هایی از قفسه سینه، بازوها و پاها را بتراشد
- سپس الکترودهای روی سینه، بازوها و پاهای بیمار متصل می‌شوند و سیم‌های سربی را به الکترودها متصل خواهند کرد
- سپس اطلاعات شناسایی بیمار توسط تکنسین آزمایش در مانیتور دستگاه الکتروکاردیوگرام ثبت می‌شود
- در مرحله بعد تست قلب شروع می‌شود. این فرآیند خیلی کوتاه بسته به دستور پزشک طول خواهد کشید
- پس از اتمام کار الکترودها از بدن جدا می‌شود
نوار قلب مشکل‌دار
یک نوار قلب مشکل‌دار می‌تواند هشداری در مورد بروز یک شرایط پزشکی خاص باشد، همچنین غیرطبیعی بودن نوار می‌تواند خبر از وجود یک شرایط پزشکی خاص بدهد. الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی می‌تواند نشانه انفارکتوس، آریتمی شدید یا موقعیت اورژانسی دیگر باشد. همچنین پیش می‌آید که گاهی نوار قلب غیرطبیعی ناشی از یک تغییر ریتم جزئی و طبیعی در عضله قلب باشد و خطری بیمار را تهدید نکند.
شرایط هشداردهنده‌ای که در الکتروکاردیوگرام مشخص می‌شوند؟
یکی از مهم‌ترین کاربردهای نوار قلب تشخیص و ثبت شرایط بحرانی و تغییر عملکرد طبیعی قلب است بنابراین اگر بررسی‌های انجام‌گرفته از بخش‌های مختلف، نتایج غیرطبیعی باشند، ممکن است یکی از چند وضعیت زیر وجود داشته باشد.
ایسکمی
ایسکمی را تحت عنوان حمله قلبی می‌شناسیم. زمانی که حمله قلبی رخ می‌دهد، جریان طبیعی خون در عضله قلب نیز از آن متأثر شده و سطح اکسیژن موجود در بافت قلب روند کاهشی را طی می‌کند. با کاهش سطح اکسیژن مرگ سلولی شروع می‌شود. وقتی یک بافت بمیرد دیگر نمی‌تواند جریان الکتریکی یا سیگنال‌ها را هدایت کند، بنابراین در نوار قلب عملکرد غیرطبیعی این بخش از قلب ثبت خواهد شد.
آریتمی
قلب ما در حالت نرمال یک ریتم مشخص و یکنواخت دارد. درصورتی‌که این ریتم منظم دچار اختلال شود و قلب به‌صورت توالی بتپد در نوار قلب این تحرکات ناهمسان ثبت خواهد شد.
بروز اختلال در ضربان قلب
ضربان قلب نرمال باید بین ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه باشد. درصورتی‌که ضربان قلب بیمار بیش از محدوده طبیعی باشد و یا برعکس کمتر از حد نرمال باشد، عملکرد آن در نوار قلب ثبت‌شده و قابل‌تشخیص خواهد بود.
نقص در بافت و اندازه قلب
درصورتی‌که حجم قلب در اثر ابتلا به یک وضعیت پزشک خاص دچار تغییر و افزایش ضخامت شود، می‌تواند در غیرطبیعی بودن نتیجه نوار قلب موثر باشد. افزایش ضخامت قلب و نارسایی قلبی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرآیند پمپ خون از بطن دچار اختلال شده باشد و این وضعیت مدت زمان طولانی بدون کنترل پزشکی باقی‌مانده باشد.
کمبود یا افزایش الکترولیت‌ها
عدم تعادل الکترولیت‌ها دیگر دلیل غیرطبیعی بودن نتیجه الکتروکاردیوگرام است. قلب برای اینکه بتواند ریتم طبیعی خود را حفظ کند، نیاز به ذرات رسانای الکتریسیته دارد. در بدن انسان کلسیم، پتاسیم و منیزیم الکترولیت‌هایی هستند و که قلب از آن‌ها جهت حفظ ریتم طبیعی خود استفاده می‌کند. درصورتی‌که بیمار دچار کمبود یا افزایش غیرطبیعی هر یک از این الکترولیت‌ها شود، فعالیت قلب در حالت نرمال خارج خواهد شد.
به گفته‌ی وب‌سایت hopkinsmedicine موارد و شرایط مختلفی ممکن است بر نتیجه نوار قلب تأثیر بگذارند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- بارداری
- مصرف داروهای خاص
- اضافه‌وزن و چاقی
- حرکت بیمار در طول تست قلب
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- اندازه قفسه سینه و محل قلب در قفسه سینه
- ورزش کردن پیش از تست قلب
- سیگار کشیدن قبل از تست قلب
- کمبود الکترولیت‌ها همچون پتاسیم، منیزیم و کلسیم
- سطح بالا و غیرطبیعی منیزیم، پتاسیم و کلسیم در خون
نوار قلب نرمال
در یک نوار قلب نرمال ریتم سینوسی منظم بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است. تمام فواصل مهم در نوار نرمال باید در محدوده نرمال قرار داشته باشند. نوار به‌طورکلی شامل اطلاعات و فاکتورهایی مختلفی است که ریز آن توسط متخصص مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تفسیر نوار قلب
پس از انجام نوار قلب جهت خواندن آن باید نتایج به پزشک متخصص ارائه شود. پزشک ممکن است در همان روز یا در جلسه بعدی ملاقات درباره نتایج الکتروکاردیوگرام با شما صحبت کند. تحلیل نوار قلب می‌تواند درباره جزئیات زیر اطلاعات مفیدی در اختیار پزشک قرار دهد.
ضربان قلب
یکی از فاکتورهایی که در نوار قلب مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضربان قلب است. اغلب ضربان قلب را با نبض گیری فیزیکی اندازه‌گیری می‌کنند، اما اگر نبض بیمار پیدا نشود یا پیدا کردن آن خیلی سخت باشد از نوار قلب کمک گرفته می‌شود. الکتروکاردیوگرام به پزشک در تشخیص تاکی کاردی یا ضربان سریع و همچنین برادی کاردی یا ضربان آهسته غیرطبیعی کمک می‌کند.
ریتم قلب
فاکتور دومی که در الکتروکاردیوگرام مورد بررسی قرار می‌گیرد، ریتم قلب است. ECG می‌تواند آریتمی را تشخیص دهد. آریتمی ممکن است ناشی از عملکرد غیرطبیعی هر بخشی از عضله قلب باشد. پزشک می‌تواند با بررسی داده‌های نوار بفهمد منشأ آریتمی کجاست.
تشخیص سکته قلبی با نوار قلب
در نوار قلب مشخص می‌شود که بیمار حمله قلبی را تجربه کرده یا در معرض ابتلا به حمله قلبی قرار دارد. همچنین الگوهای ثبت‌شده در نوار قلب می‌توانند به شناسایی بخشی که در اثر حمله قلبی آسیب‌دیده کمک کنند.
خون و اکسیژن‌رسانی به قلب
درصورتی‌که بیمار علائم کاهش اکسیژن خون را داشته باشد، داده‌های نوار قلب نیز می‌تواند به پزشک در تشخیص و تعیین میزان کمبود اکسیژن خون بیمار کمک کند. همچنین پزشک متوجه می‌شود که کاهش جریان خون دلیل درد قفسه سینه است یا نه.
ساختار قلب تغییر می‌کند
نتایج نوار قلب می‌تواند در مورد بروز برخی تغییرات در قلب یا وجود برخی از عارضه‌های قلبی همچون نقایص قلبی و بزرگ شدن قلب به پزشک اطلاعات خوبی بدهد.
آیا الکتروکاردیوگرام خطرناک است؟
دستگاه ECG روشی فوق‌العاده راحت و سریع جهت بررسی عملکرد الکتریکی عضله قلب به‌شمار می‌رود. تقریباً این روش معاینه و کنترل وضعیت قلب یکی از بی‌خطرترین روش‌های ممکن به‌شمار می‌رود. خطرات و عوارض جانبی مرتبط با دستگاه ECG بسیار کم و البته نادر هستند. الکتروکاردیوگرام یک روش کاملاً غیرتهاجمی است.
در طول مدتی که دستگاه در حال تهیه نوار است، بیمار اصلاً احساس بدی ندارد و دردی در ناحیه قفسه سینه یا نقاطی که الکترودها چسبانده می‌شوند ندارد. در موارد نادر پیش می‌آید که بیمار پس از جدا شدن الکترودها از بدن کمی احساس ناراحتی کند. این حالت در صورتی بروز می‌کند که الکترودها در یک بازه زمانی طولانی‌مدت روی بازوها، پاها و قفسه سینه باقی بمانند. ماندن الکترودها به مدت طولانی در این نقاط گاهی سبب تحریک پوست می‌شود، در برخی از بیماران نیز این وضعیت سبب تجزیه بافت می‌شود.
بسته به وضعیت پزشکی بیمار این احتمال وجود دارد که عوارض دیگری نیز بروز کنند. بنابراین اگر شما قرار است تست قلب با الکتروکاردیوگرام بدهید یا بیماری دارید که پزشک برای او نوار تجویز کرده، درصورتی‌که در مورد عوارض جانبی تحلیل نوار قلب با دستگاه ECG نگران هستید، موضوع را با پزشک معالج در میان بگذارید.
هزینه نوار قلب
هزینه نوار قلب بر اساس تعرفه محاسبه می‌شود. همچنین استفاده از بیمه نیز می‌تواند در کاهش هزینه الکتروکاردیوگرام موثر باشد. درصورتی‌که بیمار علاوه بر نوار قلب همزمان یک یا چند تست دیگر نیز انجام داده باشد، طبیعتاً هزینه خدمات تشخیصی بیشتر خواهد بود.
انجام نوار قلب در منزل
امروز بسیاری از بیمارانی که بستری هستند اما نیاز به بستری شدن در بیماران را ندارند، در منزل مورد مراقبت و درمان قرار می‌گیرند. برخی از بیماران نیاز دارند مرتباً به لحاظ وضعیت عملکرد قلب تحت کنترل باشند. همچنین ممکن است فرد به دلایل گوناگون همچون مشغله کاری فرصت مراجعه به مرکز درمانی و آزمایشگاهی جهت انجام نوار قلب را نداشته باشد. درصورتی‌که نیاز به خدمات درمانی و تشخیصی را دارید می‌توانید خدمات مورد نظرتان را از طریق هومکا دریافت کنید. جهت تماس رزرو نوبت و تماس با هومکا می‌توانید از شماره تماس ۰۲۱۶۷۳۷۱ استفاده کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
