رژیم بیماران کلیوی و دفع پروتئین

اختلالات کلیوی، نارسایی کلیوی و مشکل دفع پروتئین ازجمله مشکلات شایعی هستند که عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگر شما مبتلا به بیماری کلیوی هستید مطالعه این مقاله از هومکا را از دست ندهید. در این بخش در خصوص رژیم غذایی بیماران کلیوی اطلاعات خوبی در اختیارتان قرار خواهیم داد.

افرادی که مبتلا به اختلال عملکرد کلیه هستند باید از رژیم مخصوص بیماران کلیوی پیروی کنند. این رژیم کمک می‌کند تا مواد زائد انباشته‌شده در خون دفع شود و وضعیت جسمانی بیمار بهبود پیدا کند. مواد زائدی که در خون وجود دارد حاصل مصرف مواد غذایی و مایعاتی است که در طول روز مصرف می‌شود.

فهرست مطالب

رژیم کلیوی چیست؟

زمانی که عملکرد کلیه دچار اختلال شود، کلیه‌ها مواد زائد را فیلتر و حذف نمی‌کنند. درصورتی‌که مواد زائد در خون بیمار باقی بماند، بر سطح الکترولیت بیمار تأثیر منفی خواهد گذاشت. بنابراین متخصصین توصیه می‌کنند مبتلایان به بیماری‌های کلیوی از رژیم غذایی کلیوی پیروی کنند. این رژیم به بهبود عملکرد کلیه و کاهش پیشرفت نارسایی کلیه کمک می‌کند.

رژیم کلیوی رژیمی است که در آن میزان مصرف سدیم، فسفر و پروتئین کنترل می‌شود. رژیم کلیوی بر اهمیت مصرف پروتئین با کیفیت بالا و محدود کردن مایعات تاکید دارد. این رژیم به برخی از بیماران کلیوی محدود کردن پتاسیم و کلسیم را نیز توصیه می‌کند. بر این اساس می‌توان دریافت که بدن و نیازهای بدن هر فرد مبتلا با فرد مبتلای دیگر متفاوت است و حتماً باید تحت نظر متخصص تغذیه کلیه قرار بگیرد و از رژیم غذایی خاص خود پیروی کند. در ادامه به برخی از موادی اشاره خواهیم کرد که نظارت بر مصرف و سطح آن‌ها در رژیم غذایی بیماران کلیوی بسیار حائز اهمیت است.

لازم به ذکر است که قبل از اقدام به پیروی از هر نوع رژیمی ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

سدیم و نقش آن در رژیم بیماران کلیوی

سدیم یکی از مواد معدنی است که به میزان کنترل‌شده باید دریافت کنید و در بیشتر غذاهای طبیعی نیز یافت می‌شود. خوب است بدانید که نمک و سدیم ماده‌ای واحد نیستند و مردم آن‌ها را به اشتباه یکی تصور می‌کنند. حتی نمی‌توانید نمک را جایگزین سدیم کنید، چرا که نمک ترکیبی از سدیم و کلرید است. غذاهایی که می‌خوریم یا حاوی نمک هستند و یا شکلی از سدیم را در خود دارند.

سطح سدیم در غذاهای فرآوری شده بالاتر است، چراکه در تهیه این مواد غذایی مقدار زیادی نمک استفاده می‌شود. سدیم یکی از سه الکترولیت اصلی بدن ما به‌شمار می‌رود. وظیفه الکترولیت‌ها این است که مایعات واردشده به بدن یا خارج‌شده از بدن را کنترل کنند. سدیم در موارد زیر کمک‌کننده خواهد بود:

• فشارخون را تنظیم می‌کند
• حجم خون را تنظیم می‌کند
• عملکرد اعصاب و انقباض عضلات را تنظیم می‌کند
• به حفظ تعادل اسیدی و بازی خون کمک می‌کند
• در حفظ و دفع مقدار مایعات بدن و متعادل کردن حجم آن مؤثر است

چرا مصرف سدیم در رژیم غذایی بیماران کلیوی باید کنترل شود؟

مصرف سدیم بیش‌ازحد برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی بسیار زیان‌بار است، چراکه کلیه این افراد قادر به دفع میزان کافی مایعات و سدیم از بدن نیست. ازآنجایی‌که سدیم و مایعات در بافت‌ها و جریان خون جمع می‌شوند، امکان دارد سبب بروز موارد زیر شوند:

• افزایش تشنگی
• تورم در پاها، دست‌ها و صورت
• فشار خون بالا
• نارسایی قلبی: مایع اضافی در جریان خون می‌تواند سبب افزایش کارکرد قلب شما شود. در درازمدت این اختلال سبب بزرگ شدن و ضعیف شدن قلب می‌شود
• تنگی نفس: مایعات ممکن است در ریه تجمع کنند و تنفس را برای بیمار دشوار نمایند

چگونه سطح مصرف سدیم را کنترل کنیم؟

همیشه برچسب مواد غذایی را بخوانید. محتوای سدیم همواره روی برچسب مواد غذایی ذکر می‌شود. به اندازه‌های وعده غذایی دقت کنید. حتماً از گوشت تازه در وعده‌های غذایی استفاده کنید. میوه‌ها و سبزیجات تازه میل کنید. محصولات کنسرو شده و منجمد بدون نمک انتخاب کنید.

از مصرف غذاهای فرآوری شده خودداری کنید. مارک محصولات را با هم مقایسه کنید و مواد غذایی را انتخاب کنید که حاوی کمترین میزان سدیم هستند. ادویه‌هایی را مصرف کنید که حاوی نمک نباشند. بجای نمک سیر از پودر سیر استفاده کنید. در خانه غذا تهیه کنید و تا حد امکان به غذاها نمک اضافه نکنید. در هر میان وعده تنها ۱۵۰ میلی‌گرم و در هر وعده‌غذای اصلی ۴۰۰ میلی‌گرم سدیم مصرف کنید.

پتاسیم و نقش آن در رژیم غذایی بیماران کلیوی

پتاسیم ماده معدنی است که در بسیاری از غذاهایی که می‌خوریم وجود دارد. حتی در بدن ما نیز به‌صورت طبیعی مقداری پتاسیم وجود دارد. خوب است بدانید که پتاسیم در حفظ سلامت قلب، کلیه و عملکرد ماهیچه نقش موثری دارد. این ماده معدنی ضربان قلب را منظم می‌کند و عملکرد ماهیچه‌ها را بهبود می‌بخشد. پتاسیم در حفظ تعادل مایعات و الکترولیکت‌های موجود در جریان خون بسیار مؤثر است. تا زمانی که کلیه به‌درستی عمل کند مقدار متعادلی از پتاسیم در بدن حفظ می‌شود. در ضمن کلیه‌ها مقدار اضافی پتاسیم را از طریق ادرار دفع می‌کنند.

اهمیت کنترل مصرف پتاسیم در رژیم بیماران کلیوی

درصورتی‌که کلیه‌ها عملکردشان مختل شود، دیگر نمی‌توانند پتاسیم مازادی که وارد بدن شده را از طریق ادرار دفع کنند. بنابراین پتاسیم مازاد در بدن انباشته می‌شود. زمانی که سطح پتاسیم خون افزایش پیدا می‌کند، اختلال هایپرکالمی بروز می‌کند. این اختلال علائم و عوارض شایعی دارد که عبارت‌اند از:

• نبض آهسته
• حمله قلبی
• مرگ
• ضعف عضلانی
• ضربان قلب نامنظم

نحوه کنترل سطح پتاسیم در رژیم غذایی بیماران کلیوی

ممکن است این سؤال مطرح شود که چگونه می‌توانیم سطح مصرف پتاسیم را کنترل کنیم؟ وقتی‌که کسی دچار بیماری کلیوی می‌شود و یا اینکه به‌طور کامل عملکرد کلیه‌هایش مختل می‌شود، خودش باید با کنترل رژیم غذایی سطح پتاسیم دریافتی را تحت نظر بگیرد. بنابراین کافی است میزان پتاسیمی که در طول روز از طریق مواد غذایی گوناگون دریافت می‌کنید را محاسبه نمایید. در ادامه با ذکر نکاتی به شما می‌گوییم که چگونه سطح پتاسیم موجود در خون را در یک مرز ایمن حفظ کنید:

• مصرف غذاهایی که حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند را محدودتر کنید
• هنگام خرید مواد غذایی برچسب رویشان را بخوانید و اگر حاوی کلرید پتاسیم بودند از خریدشان خودداری کنید
• مصرف شیر و محصولات لبنی را به ۲۲۰ گرم در روز محدود کنید
• حتماً در طول روز سبزیجات و میوه‌های تازه میل کنید
• از جایگزین‌های نمک و چاشنی‌های پتاسیم اجتناب کنید
• هنگام سرو غذا به میزان غذایی که میل می‌کنید و پتاسیم موجود در آن دقت کنید
• برای راحت شدن روند محاسبه پتاسیم موجود در غذاها، اطلاعات را در دفترچه غذایی ثبت کنید
• حتماً برای ایجاد یک برنامه غذایی کم پتاسیم مناسب برای بیماران کلیوی با پزشک متخصص تغذیه کلیه مشورت کنید

وب‌سایت kidneyfund در مورد افرادی که به بیماری دیابت و اختلالات کلیوی به‌طور همزمان مبتلا هستند این‌گونه می‌گوید:

اگر به دیابت مبتلا هستید برای جلوگیری از آسیب بیشتر به کلیه، باید سطح قند خون خود را کنترل کنید. پزشک شما و متخصص تغذیه می‌توانند برای شما یک برنامه غذایی معتدل و محدود از  نظر مقدار سدیم، فسفر، پتاسیم و مایعات جهت کنترل قند خون و بیماری کلیوی شما تجویز کند.

فسفر و نقش در آن در رژیم بیماران کلیوی

فسفر دیگر ماده معدنی است که به بدن ما در حفظ سلامت و رشد استخوان‌ها کمک می‌کند. همچنین فسفر در رشد بافت همبند و اندام‌ها و حرکت عضلات تأثیرگذار است. زمانی که غذای حاوی فسفر می‌خورید، روده کوچک فسفر موجود در غذا را جذب کرده و در استخوان‌ها ذخیره می‌کند.

اهمیت کنترل مصرف فسفر در رژیم غذایی بیماران کلیوی

تا زمانی که کلیه‌های به‌درستی عمل می‌کنند، فسفر مازادی که در خون وجود دارد از بدن خارج می‌شود. اما اگر کلیه‌های دچار اختلال یا ازکارافتادگی شوند، دیگر قادر به حذف فسفر مازاد نخواهند بود. زمانی که سطح فسفر بیش‌ازحد نرمال باشد، کلسیم را از استخوان‌ها خارج کرده و سبب تضعیف استخوان‌ها می‌شود. همچنین افزایش سطح فسفر سبب و خروج کلسیم از استخوان‌ها سبب رسوب کلسیم در رگ‌های خونی، ریه‌ها، چشم‌ها و قلب می‌شود.

نحوه کنترل سطح فسفر در رژیم غذایی بیماران کلیوی

فسفر در بسیاری از غذاهایی که میل می‌کنید وجود دارد، بنابراین اگر بیماری کلیوی دارید حتماً باید تحت نظر متخصص تغذیه کلیه سطح فسفر را مدیریت کنید. با رعایت نکات زیر می‌توانید سطح فسفر را در مرزی ایمن حفظ کنید:

• بدانید که چه غذاهایی سطح پایین‌تری فسفر دارند
• سهم کمی از وعده‌های غذایی اصلی و میان وعده‌ها را به مصرف پروتئین‌ها اختصاص دهید
• حتماً هرروز سبزیجات و میوه‌های تازه میل کنید
• غذاهای فرآوری شده و بسته‌بندی‌شده‌ای که حاوی مقدار زیادی فسفر هستند مصرف نکنید
• میزان فسفر موجود در مواد غذایی مختلف را محاسبه کنید و داخل دفترچه غذایی خود بنویسید

پروتئین و نقش آن در رژیم غذایی بیماران کلیوی

پروتئین به‌خودی‌خود برای بدن مضر نیست و به کلیه سالم نیز آسیبی وارد نمی‌کند. زمانی که شما مواد غذایی حاوی پروتئین مصرف می‌کنید، مواد زائدی ایجاد می‌شود که توسط نفرون‌های کلیه فیلتر می‌شوند. این مواد زائد همراه با پروتئین‌های کلیوی اضافی تبدیل به ادرار شده و از بدن خارج می‌شوند. حال اگر کسی مبتلا به بیماری کلیوی باشد، کلیه‌هایش قادر به حذف این ضایعات پروتئینی نخواهند بود، بنابراین این مواد زائد در خون جمع می‌شوند.

بیمارانی که مبتلا به بیماری مزمن کلیوی هستند، مصرف دقیق پروتئین برایشان بسیار دشوار است، چراکه میزان دقیق مصرف پروتئین در هر مرحله از بیماری متفاوت است. درصورتی‌که شما دچار بیماری کلیوی دفع پروتئین هستید باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص و نفرولوژیست قرار بگیرید. بافت‌های بدن و بسیاری دیگر از عملکردهای بدن وابسته به پروتئین است، بنابراین مهم است که طبق تجویز پزشک در هر مرحله از بیماری میزان مشخصی پروتئین مصرف کنید.

مایعات و نقش آن در رژیم غذایی بیماران کلیوی

سطح مصرف مایعات باید در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه کنترل شود. چراکه مصرف زیاد مایعات ممکن است سبب تجمع مایعات در بدن و بروز خطرات ناشی از آن شود. افرادی که دیالیز می‌شوند اغلب کاهش خروجی ادرار دارند، بنابراین اگر مایعات موجود در بدنشان افزایش پیدا کند به قلب و ریه‌ها فشار وارد می‌شود. نفرولوژیست و متخصص تغذیه کلیه در کنترل و تعیین سطح مصرف مایعات به شما کمک خواهند کرد. جهت کنترل مصرف مایعات بیماران کلیوی می‌توانند از نکات زیر کمک بگیرند:

• بیش از اندازه تجویز پزشک مایعات ننوشید
• تمام غذاهایی که در دمای اتاق ذوب می‌شوند را مایعات تلقی کنید
• میزان مایعاتی که حین آشپزی استفاده می‌کنید را کنترل کنید

درصورتی‌که مبتلا به بیماری کلیوی دفع پروتئین هستید و سؤالات بیشتری در خصوص تشخیص و درمان این بیماری دارید و یا اینکه قصد دریافت خدمات درمانی و آزمایشگاهی در منزل را دارید، با شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ هومکا تماس بگیرید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.