آزمایشات کلیه

وظیفه طبیعی کلیه‌ها خارج کردن مواد زائد و مایعات مازاد از جریان خون است. آزمایشات کلیوی چه از نوع خونی، ادراری و یا بافتی و چه از نوع سونوگرافی نشان می‌دهند که کلیه‌ها تا چه اندازه وظایف طبیعی خود را به درستی انجام می‌دهند. رنج نرمال آزمایش کلیه سطح سلامت آنها را ارزیابی خواهد کرد. در تفسیر آزمایش کلیه فاکتورهای مختلفی از جمله میزان دفع غیر طبیعی پروتئین، سنگ کلیه، سطح کراتینین، سرطان کلیه، عفونت ادراری، نارسایی کلیه و ... مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این مقاله به انواع آزمایشات کلیه مانند آزمایش کلیه BUN، آزمایش کراتین کلیه و تفسیر آنها پرداخته شده است.

آزمایش کلیه و مجاری ادراری

کلیه‌های سالم مواد زائد و مایعات اضافی را از خون شما دفع می‌کنند. آزمایش خون و ادرار با هدف ارزیابی سلامت کلیه‌ها و فعالیت مجاری ادراری انجام می‌شوند و مشخص می‌کنند که مواد زائد بدن با چه سرعتی از بدن دفع می‌شوند. علاوه بر این آزمایش‌ ادرار به تشخیص اینکه آیا کلیه‌ها مقادیر غیرطبیعی پروتئین نشت می‌کنند یا خیر، موثر است. دفع پروتئین از کلیه نشانه آسیب شدید کلیوی است.

آزمایش عملکرد کلیه

در اختلالات کلیوی مثل نارسایی یا سنگ کلیه و بیماری‌های دیگر عملکرد دفعی کلیه‌ها تغییر می‌کند. برای مثال در دیابت، دفع ادرار بیشتر شده و همین باعث کاهش سطح سرمی سدیم و پتاسیم می‌شود. همچنین در اختلالات کلیوی مثل سنگ کلیه، مواد غیرطبیعی مثل پروتئین‌ها دفع می‌شوند. همه این موارد در کنار هم به پزشک در تشخیص علت بیماری و درمان آن کمک می‌کنند.

فشار خون

فشار خون بالا عامل اصلی بیماری کلیوی و نارسایی کلیه است، بنابراین پزشک در تشخیص بیماری‌های کلیوی فشار خون را هم کنترل می‌کند. مدیریت فشار خون بالا، قند خون و سطوح کلسترول (در واقع همه عواملی که خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهند) در صورت ابتلا به بیماری مزمن کلیه بسیار مهم است.

چه زمانی آزمایشات کلیه تجویز می‌شود؟

برخی از شرایط مانند دیابت یا فشار خون بالا بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند. اگر یکی از این شرایط را داشته باشید، پزشک آزمایشات کلیه را برای شما درخواست می‌کند. علاوه بر این در صورت داشتن علائم نشان‌دهنده مشکلات احتمالی کلیه، آزمایش عملکرد کلیه تجویز می‌شود. علائم احتمالی مشکلات کلیوی عبارتند از:

• دفع خون در ادرار (هماچوری)
• ادرار دردناک (دیسوریا)
• تکرر ادرار
• کاهش میزان ادرار

آزمایش سنگ کلیه چیست؟

یکی از عارضه‌های مهم مربوط به کلیه‌ها، سنگ کلیه است. افرادی که دچار سنگ کلیه باشند معمولا علائمی نظیر: تهوع، استفراغ، درد پهلو و تب دارند. برخی از سنگ‌های کلیوی هم علامت خاصی ندارند و به مرور زمان باعث مشکل می‌شوند. برای آزمایش سنگ کلیه علاوه بر آزمایش تصویربرداری و سونوگرافی، آزمایش‌های زیر نیز درخواست می‌شود:

• آزمایش ادرار ۲۴ ساعته برای بررسی میزان دفع پروتئین، کلسیم و کراتینین در یک دوره ۲۴ ساعته
• آزمایش ماکروسکوپی ادرار برای بررسی pH، رنگ، وزن مخصوص و ...
• آزمایش میکروسکوپی ادرار برای بررسی دفع خون در ادرار، وجود کست یا کریستال در ادرار: از مهم‌ترین کریستال‌هایی که در سنگ کلیه در ادرار مشاهده می‌شوند می‌توان به کریستال اسید اوریک، کریستال کلسیم و کریستال سیستئین اشاره کرد.

آزمایشات نارسایی کلیه چیست؟

یکی دیگر از عارضه‌های مربوط به کلیه‌ها، نارسایی کلیه است. نارسایی کلیه یک مشکل فراگیر بوده و افراد زیادی در سراسر جهان از آن رنج می‌برند. برای بررسی نارسایی کلیه نیز آزمایش‌هایی که توضیح دادیم، انجام می‌شوند. مهم‌ترین آزمایش برای نارسایی کلیه آزمایش خون و آزمایش ادرار است.

شرایط انجام آزمایشات کلیه

برای انجام آزمایش کلیه نیاز به آمادگی خاصی نیست و تنها برای برخی از آن‌ها شرایط خاصی لازم است. برای مثال آزمایش ادرار ۲۴ ساعته یکی از آزمایش‌هایی است که برای بررسی عملکرد کلیه درخواست می‌شود. در این آزمایش، باید فرد ادرار خود را در طی ۲۴ ساعت جمع‌آوری کرده و به آزمایش تحویل دهد. کارشناس آزمایشگاه در رابطه با شرایط انجام این آزمایش و نگهداری نمونه با شما صحبت خواهد کرد. برای انجام آزمایشات کلیه نیاز به ناشتایی نیست. همچنین شما می‌توانید برای انجام این آزمایش، از خدمات نمونه گیری در منزل هومکا استفاده کنید.

آزمایش‌های خونی کلیه شامل چه مواردی است؟ 

قبل از اینکه به معرفی آزمایشات کلیه بپردازیم، بیایید اهمیت این آزمایشات را از نگاه سایت MedLine Plus مرور کنیم: 

آزمایشات کلیه به شما می‌گویند که کلیه‌ها چقدر خوب کار  می‌کنند. این تست‌ها شامل  آزمایش خون، ادرار و تصویربرداری هستند.

به طور کلی بیماری کلیوی اولیه نشانه‌ایی ندارند. در صورت بروز عوامل خطر  مانند  دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، یا سابقه خانوادگی نارسایی کلیه، این  آزمایشات تنها و معتبرترین  راه برای اطلاع از وضعیت سلامتی آنها است. 

آزمایشات کلیه شامل مواد زیر است:

• آزمایش bun
• آزمایش cr
• آزمایش uc
• آزمایش ua
• آزمایش سدیم
• آزمایش پتاسم
• آزمایش GRF
• آزمایش CBC
• تست Creatinine Ratio
• آزمایش Protein

معنی creatinine در جواب آزمایش چیست؟

کراتینین Cr، یکی از مواد زائد در خون است که به طور طبیعی از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. این ماده زائد حاصل کاتابولیسم کراتین است که در عمل انقباض عضلات اسکلتی بوجود می‌آید. روزانه حدود ۲ درصد کراتین به کراتینین تبدیل شده که از طریق عضلات بدن به خون وارد می‌شود. مقدار نرمال این ترکیب با توجه به سن، جنس و شاخص توده بدن متفاوت است. مقدار بیشتر از ۱.۲ در زنان و ۱.۴ در مردان یکی از نشانه‌های عملکرد نادرست کلیه است. هر چه آسیب به کلیه بیشتر باشد مقدار کراتینین در خون نیز روند افزایشی به خود می‌گیرد. آزمایش کراتین خون ناشتا انجام می‌شود. 

آزمایش GRF چیست و چه کاربردی دارد؟

 در آزمایش سرعت فیلتراسیون گلومرولی (GFR)،  سرعت و عملکرد کلیه در تنظیم مایعات بدن و دفع مواد زائد ارزیابی می‌شود. محاسبه آزمایش gfr، متناسب با سن و جنس تعیین شده و فاکتورهای مرتبط در نظر گرفته می‌شوند به صورتی‌که با افزایش سن به طور طبیعی مقدار GFR کاهش می‌یابد. میزان طبیعی جواب آزمایش GFR 90 و یا بالاتر است. در صورتی‌که جواب آزمایش کمتر از ۶۰ باشد نشانگر عملکرد نامطلوب کلیه‌ها است. اگر جواب آزمایش مقدار کمتر از ۱۵ را نشان دهد به این معناست که شرایط کلیه بسیار وخیم بوده و درمان‌های مرتبط با نارسایی حاد کلیه آغاز گردد تا در این شرایط که کلیه‌ها توانایی خود را برای فیلتراسیون مواد زائد و برقراری تعادل مایعات بدن را از دست داده‌اند کل بدن تحت تاثیر قرار نگیرد. دیالیز، پیوند کلیه و سایر اقدامات به سرعت در چنین شرایطی انجام می‌شوند.

آزمایش BUN (نیتروژن اوره) چه کاربردی دارد؟

 اوره از شکستن و تجزیه پروتئین‌های غذایی حاصل می‌شود. در پی سوخت و ساز پروتئین‌ها در کبد ابتدا آمونیاک که در ترکیب خود حاوی نیتروزن است ساخته می‌شود. سپس آمونیاک در اثر ترکیب با کربن و هیدروزن تبدیل به اوره می‌شود. اوره که یک ماده زائد است وارد جریان خون شده تا از طریق کلیه‌ها دفع گردد. مقدار نرمال BUN بین ۷ تا ۲۰ است. اگر کلیه ها قادر نباشند عملکرد طبیعی خود را  به خوبی انجام دهند مقدار نیتروژن در آزمایش bun بیش از حد نرمال نشان داده خواهد شد.  بالا بودن bun در آزمایش خون،‌ به طور جدی سلامتی کلیه‌ها را تهدید خواهد کرد. 

بررسی الکترولیت‌های خون شامل آزمایش کلسیم، آزمایش سدیم و آزمایش پتاسیم: در بیماری‌های کلیوی سطح الکترولیت‌های خون شامل سدیم، پتایسم و کلسیم تغییر می‌کند.

آزمایش CBC: این آزمایش با هدف بررسی شمارش سلول‌های خونی شامل گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکت‌ها انجام می‌شود. برای مثال در بیماری‌های التهابی کلیه، تعداد گلبول‌های سفید بیشتر می‌شود. 

آزمایشات تصویر برداری کلیه شامل چه مواردی است؟ 

• سونوگرافی

در این روش از امواج صوتی برای تصویر سازی از فضای داخلی کلیه استفاده می‌شود. در سونوگرافی موارد غیر طبیعی و آسیب‌هایی از جمله تغییر اندازه کلیه و یا تغییر موقعیت کلیه‌ها آشکار می‌شود. همچنین با استفاده از سونوگرافی می توان وجود انواع عفونت‌ها، سنگ کلیه و انسداد مجاری ادراری را تشخیص داد.

• سی تی اسکن

 در این روش تصویر برداری از اشعه X جهت تصویر سازی از کلیه‌ها استفاده می‌شود. شیوه  انجام این تصویر برداری بدین صورت است که مواد رادیو اکتیو مخصوصی را به داخل رگ‌های خونی تزریق می‌کنند. مواد رادیو اکتیو تزریق شده از خود اشعه گاما ساتع می‌کند. اشعه‌های ساتع شده با استفاده از دستگاه گاما اسکنر شناسایی و آشکار سازی شده و تبدیل به تصویر می‌شوند.  در این روش هر گونه آسیب و یا اختلال در عملکرد کلیه‌ها قابل تشخیص است.

• بیوپسی کلیه

بیوپسی یا همان نمونه برداری بافتی به دلایل زیر درخواست می‌شود:

• تشخیص یک بیماری خاص کلیوی و یا تعیین سطح بیماری
• ارزیابی میزان پاسخ‌دهی کلیه به یک داروی خاص و یا روند درمانی
• سنجش دقیق میزان آسیب بافتی وارد شده به کلیه‌ها
• فهمیدن علت عملکرد نادرست کلیه پیوند شده

در این روش از یک سوزن تیز و باریک برای برداشتن مقداری از بافت کلیه استفاده می‌شود.

در آزمایشات ادراری چه فاکتورهایی بررسی می‌شوند؟ 

آزمایشات ادراری ارزیابی عملکرد کلیه‌ها به دو شکل است: در برخی از آنها تنها دریافت یک نمونه ادرار از فرد کفایت کرده و طبق نمونه دریافتی، فاکتورهای مورد نظر برای بررسی عملکرد کلیه سنجیده می‌شوند. اما در برخی دیگر از تست‌های ادراری نیاز است که تمامی دفعات ادرار شخص در طی ۲۴ ساعت به عنوان نمونه مورد ارزیابی قرار بگیرند. این تست ۲۴ ساعته نشان می‌دهد که کلیه در طی یک بازه زمانی چه مقدار ادرار تولید می‌کند. همچنین در این تست مشخص می‌شود که در ساعات مختلف شبانه روز کلیه به چه صورت عمل کرده و در چه زمانی عملکرد آن افت محسوس‌تری دارد. در این روش ارزیابی دقیق‌تری می توان از نشت پروتئین و سایر فاکتورها انجام داد.

• آزمایش آنالیز ادرار (Urinalysis)

در این آزمایش نمونه ادراری از نظر میکروسکوپی و بیوشیمیایی پایش می‌شود. روال آزمایش بدین صورت است که پس از نمونه گیری، با استفاده از یک نوار شیمایی نمونه ادرار مورد ارزیابی قرار می گیرد. این نوار قادر است تغییرات شیمیایی همچون وجود خون، موکوس، چرک، باکتری، کتون، پروتئین و یا نیتریت را در ادرار تشخیص دهد. در صورت بروز هر گونه تغییرات غیر طبیعی در ادرار، نوار ادراری تغییر رنگ داده و در محدوده مشخصی تثبیت می‌شود. همچنین خصوصیات فیزیکی ازجمله شفافیت رنگ، بو و وزن مخصوص نیز چک می‌شود. آزمایش آنالیز ادرار توانایی شناسایی اختلالات مجاری ادراری و بیماری‌های مزمن کلیوی نظیر دیابت، عفونت مثانه و سنگ‌ کلیه را دارد.

• پروتئین‌های ادراری (proteinuria)

 این آزمایش یا به عنوان بخشی از تست آنالیز ادرار درخواست شده و یا خود به عنوان تست مجزایی در نظر گرفته می‌شود. مقادیر غیر طبیعی پروتئین در ادرار با عنوان پروتئینوری از نشانه‌های آسیب کلیوی و عملکرد نامطلوب کلیه به حساب می‌آید. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش، مقادیر به صورت نمادهای بعلاوه + ++ +++ گزارش می‌شوند. اگر مقادیر مثبت +۱ و بالاتر از آن باشد آزمایشات تخصصی‌‌تر نظیر آزمایش آلبومین و سنجش‌های کمی (quantitative) مثل آزمایش نسبت آلبومین بر کراتینین انجام می‌شود.

• تست میکروآلبومینوری (Microalbuminuria)

 تست میکروآلبومینوری قادر است مقادیر بسیار کم پروتئین را در ادرار شناسایی کند و از سایر آزمایشات کلیوی دقیق‌تر و حساس‌تر است. این آزمایش برای افرادی که به علت بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت و فشار خون در معرض بیماری‌های مزمن کلیوی هستند درخواست می‌شود. همچنین بهتر است بدانید که در برخی از موارد و در صورت بروز مشکل در کلیه، فشار خون بالا می‌رود که با انجام آزمایش فشار خون، پزشک می‌تواند علت بروز این مشکل را بهتر بررسی کند.

• آزمایش نسبت آلبومین به کراتینین (ACR)

 یکی از آزمایشات کلیوی برای ارزیابی چگونگی عملکرد کلیه است. در مرحله اول مقدار آلبومین در ادرار اندازه گیری می‌شود. آلبومین فراوان‌ترین پروتئین ادرار است. وجود مقادیر بالایی از آلبومین در ادرار نشان دهنده عملکرد نادرست کلیه است. در این آزمایش مقدار آلبومین بر مقدار کراتینین ادراری تقسیم شده  تا مقدار ACR بدست آید. اگر جواب آزمایش کمتر از ۳۰ باشد عملکرد کلیه مناسب است. اگر جواب آزمایش بین ۳۰-۳۰۰ باشد فرد دچار آلبومینوری خفیف است. اگر این مقدار بالاتر ز ۳۰۰ باشد بیانگر آلبومینوری شدید بوده که نیازمند مداخلات درمانی و مصرف دارو است.

مهم است بدانید که:

• احتمال تکرار آزمایش برای تایید نتایج وجود دارد.
• اگر بیماری کلیوی دارید، بررسی میزان آلبومین موجود در ادرار به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد کدام درمان برای شما بهتر است.

ارزیابی افزایش یا کاهش سطح آلبومین ادرار برای بررسی اثربخشی درمان انجام می‌شود.

• آزمایش شفافیت کراتینین

کراتینین یک ماده زائد و دفعی است که از عضلات بدن به جریان خون راه پیدا می‌کند. در این آزمایش مقدار دفعی کراتینین از ادرار در یک بازه ۲۴ ساعته مورد بررسی قرار گرفته و نتایح آن با مقدار کراتینین در خون مقایسه می‌شود تا مشخص گردد که در هر دقیقه چه مقدار مواد دفعی در کلیه فیلتر می‌شود.

آزمایشات کلیه در منزل با مجموعه هومکا

خدمت آزمایش در منزل هومکا این فرصت را برای شما فراهم کرده است تا بتوانید به راحتی انواع آزمایشات کلیه را در منزل و محل مورد نظر انجام دهید. این مجموعه با مراکز معتبر همکاری داشته و متخصصان باتجربه را به خانه‌های شما اعزام می‌کند. برای ثبت سفارش می‌توانید بر روی دکمه ثبت رایگان درخواست کلیک کنید. پس از آن کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت و اطلاعات لازم را ارائه می‌دهند. با موافقت شما درخواست ثبت نهایی شده و متخصص هومکا در خانه یا محل مورد نظر شما را ملاقات خواهد کرد. برای ارتباط با همکاران ما می‌توانید با شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ نیز تماس بگیرید. هومکا همچنین خدمت تفسیر آزمایش خون را نیز ارائه می‌دهد. تجربه خود از هومکا را با دیگران به اشتراک بگذارید.